Μάχη του Βατερλώ: η μήτρα των δύο Παγκόσμιων Πολέμων που ρήμαξαν τη Γη, αλλά και της Ευρώπης των επόμενων 200 χρόνων

Μια μέρα σαν σήμερα, 18 Ιουνίου του 1815, απόβραδο ήταν, όταν η Ιστορία θα κατέγραφε στο «σκληρό δίσκο» της, την ήττα των Γάλλων στο Βατερλώ· από εκείνη την ήττα, θα ξεπηδούσαν δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και η νέα Ευρώπη.

Έχουν περάσει 208 χρόνια από τότε που ο Ναπολέων Βοναπάρτης ηττήθηκε στην - εμβληματική πια - μάχη του Βατερλώ. Η ήττα του πολέμαρχου της Γαλλίας οδήγησε στο τέλος μιας Αυτοκρατορίας, που είχε αναδυθεί από τις στάχτες της Γαλλικής Επανάστασης.
Η Μάχη του Βατερλώ παραμένει - ακόμα και σήμερα - εξαιρετικά σημαντική· ένα κομβικό σημείο που διαμόρφωσε την ιστορία της Ευρώπης.

Επί αιώνες, η Γαλλία ήταν μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές και πολιτικές δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης. Από τον ύστερο Μεσαίωνα και μετά, μόνο η Ισπανία, η Αυστρία και η Βρετανία μπορούσαν να αμφισβητήσουν την κυριαρχία της. Η Ισπανία, στα χρόνια του Ναπολέοντα, βρισκόταν πια σε παρακμή και η Βρετανία είχε μείνει πίσω. Η Γαλλία ήταν αδιαμφισβήτητα η μεγαλύτερη δύναμη στην Ευρώπη για περισσότερα από 400 χρόνια. Κι όλα αυτά βούλιαξαν στη λάσπη του Βατερλώ. Η Γαλλία παρέμεινε και μετά τη συντριβή ένα σημαντικό έθνος, αλλά με τα φτερά κομμένα.

Οι βλέψεις των Γάλλων για κυριαρχία στα γειτονικά κράτη πνίγηκαν στο αίμα που πλημμύρισε εκείνη την ημέρα, την Ιστορία.
Ποτέ ξανά η Γαλλία δεν θα ήταν σε θέση να σφυρηλατήσει μια Αυτοκρατορία, όπως είχε κάνει ο Ναπολέων γρήγορα, αλλά ουσιαστικά. Οι Γάλλοι θα συμμαχήσουν με τους γείτονές τους για να επεκταθούν στον κόσμο, με τις αποικίες, αλλά αυτό συνέβη πολύ αργότερα.
Τα ταραχώδη γεγονότα των 100 Ημερών που κορυφώθηκαν στην μέχρι τότε άσημη περιοχή του Βελγίου, το Βατερλώ έχτισαν μια νέα γαλλική, αλλά και ευρωπαϊκή  πραγματικότητα.

Η ήττα δημιούργησε έναν θρύλο!

Όταν ο Ναπολέων επέστρεψε από την εξορία του στην Έλβα, τον παγωμένο Φεβρουάριο του 1815, ο βασιλιάς Λουδοβίκος έτρεξε να κρυφτεί. Η Γαλλία, υπό τον Ναπολέοντα μπορούσε για άλλη μια φορά να ονειρευτεί ότι ήταν ένας τόπος φιλελευθερισμού και ελευθεριών και όχι μια Αυτοκρατορία καταπιεστική αγανακτισμένων υπηκόων. Η ήττα στο Βατερλώ, δεν θάμπωσε αυτή την εικόνα. Αντίθετα δημιούργησε έναν φωτεινό θρύλο και άναψε ένα φωτοστέφανο μαρτύρων πάνω από τον γαλλικό στρατό: όταν η Αυτοκρατορική Φρουρά βάδιζε εναντίον των Βρετανών, προχωρούσαν ηρωικά και ανέμελα προς βέβαιη σφαγή· αυτό πέρασε στον γαλλικό λαό και στη συνείδηση των Ευρωπαίων, τότε. Έτσι θα αυτοπροσδιορίζονταν οι Γάλλοι: επίμονοι, μαχητικοί, θαρραλέοι ακόμα και μπροστά σε μια αναπόδραστη - επική - ήττα.

Οι 100 Μέρες επαναπροσδιόρισαν τον ηρωικό μύθου του Μεγάλου Ναπολέοντα. Ακριβώς όπως το όνειρο μιας φιλελεύθερης αυτοκρατορίας, ο θρύλος του ήρωα Ναπολέοντα επέζησε και παρέμεινε (μέχρι τώρα ακόμα) χάρη στην ήττα του.

Με τόλμη και γοητεία

Ο Ναπολέων ήταν ένας Sui generis τύπος, ένας ηγέτης δηλαδή με μοναδικά χαρακτηριστικά που δεν μπορούν να ενταχθούν σε κάποιο ήδη προϋπάρχον ευρύτερο σύνολο… Ήταν τολμηρός και αποφασιστικός. Τα χαρίσματά του τράβηξαν δίπλα του άνδρες και γυναίκες: οι στρατιώτες του τον λάτρευαν σαν είδωλο. Από την άλλη, ο Βοναπάρτης ήταν επιρρεπής σε μικρότητες, ενώ ο εγωισμός του τον οδήγησε πολλές φορές σε ατραπούς. Στα καλύτερά του, ήταν ένας χαρισματικός διοικητής που εμφάνιζε εκλάμψεις τακτικής ιδιοφυΐας, αλλά μέχρι το τέλος της ηγεμονίας του, οι ικανότητές του είχαν, μια μια φθαρεί.
Η επιστροφή του από την Έλβα, έδειξε το τολμηρό του χαρακτήρα του, τον οποίο πολλοί θαύμαζαν· έδωσε στα στρατεύματά του την αναλαμπή αυτού του παλιού χαρίσματος!

Στο Βατερλώ, ο Βοναπάρτης επέδειξε ξανά τη θρυλική του τόλμη, πλησιάζοντας στη νίκη. Η επιστροφή του, αλλά και η επακόλουθη ήττα αποκατέστησαν τον μύθο του, χωρίς να τον αφήσουν να λερωθεί από τους αγώνες και τις αποτυχίες μιας μακράς εκστρατείας.
Το πιο σημαντικό πράγμα που βγήκε από την ήττα του Ναπολέοντα ήταν η ειρήνη που ακολούθησε. Διπλωμάτες από όλη την Ευρώπη συγκεντρώθηκαν για να διαπραγματευτούν και σχεδιάσουν έναν νέο χάρτη για τη μετα-ναπολεόντεια εποχή.
Το τελικό σχέδιο διαμόρφωσε την Ευρώπη για τον αιώνα που ακολούθησε και συνεχίζει να την επηρεάζει μέχρι σήμερα. Το νέο Βασίλειο των Κάτω Χωρών θα συνέχιζε να χωρίζεται σε Βέλγιο και Ολλανδία. Η ελβετική ουδετερότητα διασφαλίστηκε με διεθνή συμφωνία. Τα σημερινά όρια της Γαλλίας τέθηκαν τότε. Αυτή η συνθήκη, η οποία είχε διαπραγματευτεί ακροθιγώς πριν από το Βατερλώ, επικυρώθηκε μετά την ήττα του Ναπολέοντα: Δημιούργησε την Ευρώπη των επόμενων 200 χρόνων.

Το μεγάλο κέρδος για τους Γερμανούς!

Αν και το μεγαλύτερο ποσοστό της δράσης στο Βατερλώ κατανέμεται μεταξύ Βρετανών και Γάλλων, το έθνος που ωφελήθηκε περισσότερο ήταν η Πρωσία: διαδραματίζοντας βασικό ρόλο στην εκστρατεία κατά του Ναπολέοντα, οι Πρώσοι ανέκτησαν μεγάλο μέρος του αναστήματος που είχαν απωλέσει όταν ο Ναπολέων ρήμαζε την Ευρώπη. Η Πρωσία, μετά το Βατερλώ, αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο ισχυρά έθνη που αποφάσιζε πια κι αυτό για τη μοίρα της Ευρώπης, μαζί με τη Βρετανία, την Αυστρία, τη Ρωσία και τη Γαλλία.
Η ισχύς και η πολιτική θέση της Πρωσίας επέτρεψαν στον πρώσο καγκελάριο Ότο φον Μπίσμαρκ τα επόμενα χρόνια να οδηγήσει τα γερμανικά κρατίδια σε μια σειρά πολέμων, που ένωσαν τους Γερμανούς, δημιουργώντας ένα ενιαίο έθνος υπό την πρωσική ηγεσία.
Το γερμανικό κράτος θα είναι ο πρωταγωνιστής στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους που ακολούθησαν και η κυρίαρχη δύναμη στη σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το Βατερλώ επίσης κατέστησε τη Βρετανία, την Μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη σε ολόκληρο τον κόσμο. Με τις γαλλικές φιλοδοξίες να συντρίβονται και την Ισπανία να υπονομεύεται από τους Ναπολεόντειους Πολέμους, η Βρετανία δεν είχε αντίπαλο. Ο Ατλαντικός και όχι μόνο ήταν πλέον για τους Βρετανούς Mare Nostrum! Η Βρετανία ίδρυσε έκτοτε και μέχρι μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια αποικιακή αυτοκρατορία που κάλυπτε τεράστιες εκτάσεις της Αφρικής και της Ασίας· βοήθησε στην ανάπτυξη της σύγχρονης βρετανικής κουλτούρας, με επιρροές της από την Καραϊβική και την ινδική υποήπειρο· διαμόρφωσε επίσης έθνη όπως η Ινδία και το Πακιστάν, τα οποία εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας.

Αμέσως μετά, η ήττα του Ναπολέοντα οδήγησε σε μια ειρήνη για δεκαετίες μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης. Για πρώτη φορά έπειτα από αιώνες, γενιές μεγάλωσαν χωρίς να δουν στρατούς να «οργώνουν» τη γηραιά ήπειρο. Ο Κριμαϊκός Πόλεμος ήταν μια παρένθεση σε αυτόν τον σχετικά ειρηνικό αιώνα. Οι πόλεμοι της Ευρώπης τότε δεν διεξήχθησαν μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, αλλά ήταν τοπικές συγκρούσεις, πόλεμοι ενοποίησης ή ανεξαρτησίας (όπως της Ελλάδας).

Το Βατερλώ έθεσε ένα ισχυρό θεμέλιο: ίσως για πρώτη φορά στην Ιστορία, η ζωή στην Ευρώπη θα μπορούσε να είναι (και) ειρηνική.
Οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι διέκοψαν δραματικά τα οφέλη της ήττας στο Βατερλώ, αλλά, σήμερα κοντά 80 χρόνια από το «Βατερλώ» των ναζιστικών δυνάμεων, η Ευρώπη (με παρενθέσεις πάντα) απολαμβάνει το βασικό κέρδος από την ήττα του Μεγάλου Ναπολέοντα: ειρήνη!