Ένα ξεχασμένο περιστατικό της Ελληνικής Επανάστασης: Ο διαβόητος οπλαρχηγός που είχε στα χέρια του τον θηριώδη Ιμπραήμ και τον άφησε να φύγει – Ποιο ήταν το οικτρό τέλος του

Ένα ξεχασμένο γεγονός της Ελληνικής Επανάστασης: Ο Έλληνας Οπλαρχηγός που θα μπορούσε να συλλάβει τον Ιμπραήμ και να δώσει τέλος στην επέλαση των Αιγυπτίων, όχι μόνο δεν το έπραξε, αλλά προστάτευσε τον θηριώδη πασά, που σε λίγους μόνο μήνες βύθισε στο αίμα και τις οιμωγές την προσπάθεια για ανεξαρτησία. Το όνομά του, Δημήτριος Νενέκος.

Το 1826, είναι η 5η χρονιά από τότε που επαναστάτησαν οι Έλληνες και όπως γράφει ο Φωτάκος στα Απομνημονεύματά του: «Κατ’ εκείνον δε τον χρόνον ενοθεύθει ο πατριωτισμός των Ελλήνων, και κανείς πλέον δεν εφρόντιζε περί της πατρίδος, αλλ’ έκαστος επροσπάθει, και αγωνίζετο πώς να πάρη δια τον εαυτόν του τα περισσότερα». Αυτό ήταν το πλαίσιο του Αγώνα για την Ανεξαρτησία, τότε.

Και ο Φωτάκος είναι ξεκάθαρος: «Τοιουτοτρόπως εχωρίσθησαν εις δύο φατρίας και επικεφαλής της μιας ήτο ο Γεώργιος Κουντουργιώτης έχον βοηθόν και τον Μαυροκορδάτον, επί δε της άλλης ήτο ο Κωλέττης και τρίτη ακόμη ητοιμάζετο να γεννηθεί».
Εμφυλιοπολεμικό κλίμα και «τα ξένα έθνη αληθινά (θα σκέφτηκαν): Εάν μισούνται ανάμεσό τους δεν τους πρέπει ελευθεριά».

Έρχεται ο Ιμπραήμ καλπάζοντας...

Τότε είναι που: «έφθασε εις τα παράλια της Μεσσηνίας από την Αίγυπτο, ο Ιμβραήμ πασάς. Ούτως είχε στρατιωτικήν δύναμην πολύν καλώς διοργανωμένην και αξιωματικούς Γάλλους από του ανωτέρου μέχρι του κατωτέρου βαθμού. Είχε προσέτι πολυάριθμον επιτελείον και αυτό συγκροτούμενον από Ευρωπαίους αξιωματικούς, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν επίσης Γάλλοι· είχε δε και πυροβολικόν και μηχανικόν, των οποίων οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί ήσαν Ευρωπαίοι και ιππικόν είχε τακτικό και άτακτον τους καλουμένους Κιουλεμένιδες. Όλα ταύτα τα μεταφορικά πλοία του αιγυπτιακού στρατού ήσαν υπέρ τα εκατόν και εκτός του στρατού μετέφεραν από την Αίγυπτο και από την Κρήτην και τας τροφάς και τα άλλα εφόδια συντροφευόμενα δι’ ασφαλείαν εκτός των Τουρκικών πολεμικών και από πολεμικά καράβια Αυστριακά και Γαλλικά».

Αυτά γράφει ο Φωτάκος για το στράτευμα του Ιμπραήμ, τον «Μπραΐμη», όπως τον έλεγαν τότε και σκίαζονταν.
Κι ο Μπραΐμης, σάρωσε εύκολα στο πέρασμά του τις εστίες των Επαναστατών, που «κανείς πλέον δεν εφρόντιζε περί της πατρίδος».
Ο Ιμπραήμ πασάς πήρε πίσω την Τριπολιτσά, πάτησε στο Ναβαρίνο, πολέμησε και εξόντωσε στο Μανιάκι τον θρυλικό Παπαφλέσσα και μέσα σε λίγους μήνες, ο αιγύπτιος πασάς είχε πάρει πίσω όσα είχαν κατακτήσει σε τέσσερα χρόνια οι Επαναστάτες!

Πουθενά δεν απάντησε τουφέκι!

Φράφει ο Φωτάκος: «Αφού έπεσε το Μεσολόγγι ο Ιμβραήμ πάλιν επέρασε με τα στρατεύματά του εις τας Πάτρας, όπου πρότερον, είχεν αφήσει το ιππικόν υπό την αρχηγία του Δελή Αχμέτ. Εκείθεν δε ένα μέρος πεζών εκ χιλίων πεντακοσίων και πεντακοσίων ιππέων απέστειλε δια της Γαστούνης εις τα Μεσσηνιακά φρούρια, αυτός δε με το επίλοιπον μέρος του στρατεύματος, συγκείμενον εκ χιλιάδων εννέα εξεστράτευσε από τας Πάτρας εις την Τριπολιτσάν».

Και συνεχίζει ο Φωτάκος: «Και ως να φθάσει στα Καλάβρυτα καθ’ οδόν, πουθενά δεν απάντησε τουφέκι, ούτε καμία χωσιά του έκαμαν οι Έλληνες. Μάλιστα δε τότε είχε διαδοθεί η φήμη ότι 40.000 Τούρκοι, αρχηγόν έχοντες τον Κιουταχήν επέρασαν εις την Πελοπόννησο…». Όπως γίνεται αντιληπτό ο Ιμπραήμ ελέγχει ολόκληρο τον Μορία και είναι πλέον θέμα χρόνου το σβήσιμο και της τελευταίας επαναστατικής εστίας. Και τότε…
Τότε εμφανίζεται στην σκηνή της Ελληνικής Επανάστασης ο Δημήτρης Νενέκος. Ποιος ήταν ο Νενέκος;

Ο Δημήτριος Νενέκος, λοιπόν, ήταν οπλαρχηγός αρβανίτης από το χωριό Ζουμπάτα, σήμερα Πηγή, της Αχαΐας. Μέχρι του 1825, ο Νενέκος ήταν από τους πρώτους πολεμιστές της Επανάστασης, ένας από τους γενναιότερους καπεταναίους που πήρε μέρος στην πολιορκία των Πατρών, ενώ πολέμησε πλάι στους Ανδρέα Ζαΐμη και Ανδρέα Λόντο κατά στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου. Το 1822 πήρε μέρος στην εκστρατεία στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, υπό τον Κανέλλο Δεληγιάννη. Αργότερα υπήρξε οδηγός του σώματος του Γενναίου Κολοκοτρώνη και πήγε στο Μακρυνόρος της Αιτωλοακαρνανίας, όπου ακολούθησε τον Ανδρέα Ίσκο.

Ο Νενέκος υπαγόταν στρατιωτικά στον προεστό Θάνο Κανακάρη αλλά και στον μετέπειτα πρωθυπουργό της χώρας Μπενιζέλο Ρούφο (Φιλικός, αγωνιστής της Επανάστασης, υπουργός, πρωθυπουργός τρεις φορές και δήμαρχος της Πάτρας). Μαζί με τον Νενέκο οπλαρχηγοί ήταν ο Σπανοκυριάκος και ο Σαγιάς. Ο Νενέκος προκειμένου να γίνει ο πρωτοκαπετάνιος του Ρούφου, όπως λέγεται, τους δολοφόνησε και τους δυο!

Όταν «ανέβηκε» ο Ιμπραήμ από την Αίγυπτο στην Πελοπόννησο - μέσω Κρήτης - για να καταπνίξει την Επανάσταση, προσπάθησε να προσεταιριστεί τους Έλληνες προσφέροντάς τους την εύνοιά του, αλλά και – το κυριότερο – γρόσια…
Και τότε οι χωρικοί της ευρύτερης περιοχής της Αχαΐας άρχισαν να συνάπτουν εμπορικές και φιλικές σχέσεις με τους Τούρκους, με την προϋπόθεση της υποταγής, του προσκυνήματος δηλαδή. Πρωταγωνιστής σε εκείνη την υπόθεση ήταν ο Δημήτρης Νενέκος, τον οποίο καταγγέλει ο Φωτάκος στα Απομνημονεύματά του: «…από τον οποίον ήγοντο και εφέροντο όλοι οι Αρβανίτες των χωριών της Πάτρας».
Να τονίσουμε εδώ ότι ο Φωτάκος (Φώτιος Χρυσανθόπουλος) είναι ο κατ’ εξοχήν κατήγορος του Νενέκου, τον οποίον δολοφόνησε χρόνια μετά το «προσκήνημα» (1828) ο εξάδελφός του Αθανάσιος Σαγιάς, έχοντας γραπτή εντολή από τον Κολοκοτρώνη.

Ο Νενέκος πρόσφερε γην και ύδωρ στον Ιμπραήμ κυρίως διότι θεώρησε ότι η Επανάσταση είχε πλέον αποτύχει. Ασφαλώς το βασικό δέλεαρ ήταν και τα χρήματα! Ο Νενέκος ως επικεφαλής περίπου 2.000 ομοϊδεατών του, «προσκυνημένων» πήρε μέρος στη μάχη του Τσετσεβά έχοντας απέναντί του τους άλλοτε συμπολεμιστές του και αργότερα στις εκστρατείες στο Μέγα Σπήλαιο, την Ηλεία, τη Δίβρη.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έγραφε στα Απομνημονεύματά του για την περίοδο εκείνη: «ποτέ δεν φοβήθηκα όσο εκείνη την εποχή με τα προσκυνοχάρτια του Ιμπραήμ»!
Ο Νενέκος, λοιπόν, είχε κάποτε την ευκαιρία να συλλάβει αιχμάλωτο τον Ιμπραήμ και να δώσει ανάσες στον Μοριά, όμως όχι μόνο δεν το έκανε, αλλά προστάτευσε τον Αιγύπτιο πασά!

Όταν χάθηκε μια μοναδική ευκαιρία...

Το περιστατικό περιγράφεται στα Απομνημονεύματα του Φωτάκου και έχει ως ακολούθως: «Εις δε τον Ιμβραήμ ερχόμενον, ως είπαμεν, από τας Πάτρας εις τα Καλάβρυτα συνέβη το ακόλουθον συμβάν. Όταν έφθασεν εις το χάνι του Βερβαινίκου εκεί επαραδρόμησε, και χωρισθείς από την φρουράν του, επλανάτο εμβάς μέσα εις το πλησίον δάσος. Αφού δε επλανήθη έως ένα διάστημα, εννοήσας την παραδρομήν, επέστρεφε πάλιν οπίσω, και κατά τύχην έπεσεν εις τας χείρας των Τουρκοπροσκυνημένων Ελλήνων, οι οποίοι κατά την διαταγήν του παρηκολούθουν τον στρατόν του ως οπισθοφύλακες. Ο Πασάς ήτο μόνος και ακολούθει αυτόν μόνον ένας Τούρκος τσιμπουκοδότης. Ολόκληρος δε αυτήν την ήμεραν εβάδιζε με τον Νενέκον και εφρουρείτο από τους μισθωτούς Έλληνας. Από δε το χάνι του Βερβαινίκου έως το Λιβάδι της Σάλμενας, όπου εστρατοπέδευσε, το διάστημα είναι οκτώ περίπου ωρών. Καθ' οδόν δε και εις του Δεσπότη την βρύσιν λεγομένην, εκεί εκοιμήθη πολλήν ώραν από κάτω εις ένα δένδρον έως ότου η ζέστα επέρασεν. Έπειτα δε αφού εξύπνησε, οι Έλληνες τού έδωκαν τροφήν και έφαγε, και μετά ταύτα συνώδευσαν αυτόν έως το βράδυ και τον ωδήγησαν ασφαλώς εις το στρατόπεδον».

Και ακολουθεί λεπτομερής περιγραφή από τον Φωτάκο για το τι συνέβη μετά: «Φθάσας δε o Ιμβραήμ εις το στρατόπεδο εθύμωσε και εμάλωσε όλους τους σωματάρχας του. Έπειτα επαίνεσε τον Νενέκον δια την πίστιν του, και παρησία μάλιστα τον εχάϊδευσε με τα χέρια του ενώπιον των επισήμων Τούρκων. Έπειτα δε έγραψε και εσύστησε προς τον Σουλτάνον τον Νενέκον δια την τοιαύτην πίστιν και ευεργεσία προς αυτόν, και ο Σουλτάνος τον ωνόμασε Μπέην και του εχάρισε πολλάς γαίας, και ούτως έκτοτε ο Νενέκος ελέγετο Μπέης από τους Τούρκους. Ο δε Νενέκος τότε ελάμβανεν αιχμάλωτον τον Ιμβραήμ, εάν ήθελε»!

Ο Κολοκοτρώνης γράφει στα δικά του Απομνημονεύματα: «Ο δε Νενέκος εις τας 26 του Μαρτίου επήρε τους Τούρκους και επήγε κι εχάλασε μια οικογένεια Καρυτινή όπου ήτον από παλαιά εις την Πάτραν, εσκλάβωσε τα παιδιά, οι άνδρες εγλύτωσαν μόνον με το κορμί, με το τουφέκι στο χέρι, τους πήρε 6.000 σφαχτά. Εις τας 26, όταν επρωτοπροσκύνησε, είχα διατάξει έναν λεγόμενον Σαγιά να τον σκοτώσει». 

Το όνομα «Νενέκος» έγινε, την εποχή της Επανάστασης, αλλά και μεταγενέστερα, συνώνυμο του προδότη, όπως εκείνο του Εφιάλτη. Ο δολοφόνος του Νενέκου, Αθανάσιος Σαγιάς (οπλαρχηγός από το χωριό Ζουμπάτα), καταδιώχθηκε από κοτζαμπάσηδες και, κυρίως, από τον Μπενιζέλο Ρούφο και βρήκε, κυνηγημένος, άδοξο και τραγικό θάνατο: προσπαθώντας να μπει νύχτα στο φρούριο της Πάτρας αγνόησε τις προτροπές γάλλου στρατιώτη να κάνει πίσω· ο Σαγιάς δεν γνώριζε γαλλικά και ο στρατιώτης τον πυροβόλησε και τον σκότωσε.  

Αυτή είναι η ιστορία του Δημήτρη Νενέκου, που υποχρέωσε τον Κολοκοτρώνη να πει την θρυλική φράση: «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους». Κι όσο υπάρχει Ελλάδα και Έλληνες και προσκυνημένοι θα υπάρχουν και «Νενέκοι» και ευτυχώς και «Κολοκοτρώνηδες»...