Η «άγνωστη» εισβολή του Μουσολίνι στην Κέρκυρα 17 χρόνια πριν από τον πόλεμο του 1940

Τα γεγονότα που έγιναν στα τέλη Αυγούστου του 1923 μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας με την εμπλοκή της Αλβανίας και φόντο την Κέρκυρα είναι αποκαλυπτικά για το ρόλο που θα διαδραμάτιζαν στην Ευρώπη τα φασιστικά καθεστώτα του Μπενίτο Μουσολίνι στην Ιταλία και αργότερα του Αδόλφου Χίτλερ στη Γερμανία.

Ουσιαστικά αποκάλυπταν τις πραγματικές προθέσεις του Μουσολίνι έναντι της Ελλάδας που στις 28 Οκτωβρίου 1940 κορυφώθηκαν με το τελελεσίγραφο και την ιταλική εισβολή από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Κι όμως 17 χρόνια νωρίτερα ο Μουσολίνι είχε στείλει ένα ακόμα τελεσίγραφο και είχε κάνει μία ακόμα εισβολή στην ελληνική επικράτεια.

Όλα ξεκίνησαν το πρωινό της 27ης Αυγούστου 1923 όταν κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα άγνωστοι δολοφόνησαν τον Ιταλό στρατηγό Ενρίκο Τελλίνι ο οποίος συμμετείχε σε διάσκεψη μεταξύ Ιταλίας - Ελλάδας και Αλβανίας.

Παράλογες ιταλικές απαιτήσεις

Δύο 24ωρα αργότερα στις 29 Αυγούστου 1923 η Ιταλία επέδωσε διακοίνωση - τελεσίγραφο όπου απαίτησε από την Ελλάδα αποζημίωση 50 εκατομμυρίων λιρεττών και την εκτέλεση των δολοφόνων των μελών της ιταλικής αποστολής.

Η ελληνική κυβέρνηση ούτε μπορούσε να ανακαλύψει τους δολοφόνους ούτε ήταν πρόθυμη να ικανοποιήσει τις παράλογες απαιτήσεις των Ιταλών οι οποίοι ζητούσαν ακόμα:

• Η ανώτατη ελληνική στρατιωτική αρχή να ζητήσει συγγνώμη από τον Ιταλό πρέσβη, να τελεστεί μνημόσυνο στον Καθολικό ναό Αθηνών προς τιμήν των θυμάτων, κατά το οποίο θα πρέπει να παρίστανται όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου.
• Επίσης ζητούσαν να αποδοθούν τιμές στην ιταλική σημαία την ίδια ημέρα του μνημοσύνου. Απαιτούσαν τιμές στην άφιξη της ιταλικής ναυτικής μοίρας στο Φάληρο με 21 κανονιοβολισμούς στην ιταλική σημαία που θα υψωνόταν στα ιστία όλων των ελληνικών πλοίων.
• Τιμητικοί κανονιοβολισμοί θα έπρεπε να αποδοθούν και κατά του απόπλου του ιταλικού στόλου. Οι ελληνικές αρχές θα έπρεπε να διενεργήσουν αυστηρές ανακρίσεις με τη συνεργασία του ιταλού στρατιωτικού ακολούθου ενώ όλοι οι ένοχοι θα έπρεπε να καταδικασθούν σε θάνατο.

Επεισόδια στην Αθήνα

Να σημειωθεί πως μνημόσυνα έγιναν σε όλη την Ελλάδα και μάλιστα ήταν επεισοδιακά καθώς ο ελληνικός λαός δεν αισθανόταν πως είχε εμπλοκή στην υπόθεση και η χώρα προσπαθούσε να κλείσει τις πληγές της μικρασιατικής καταστροφής και το τελευταίο που ήθελε ήταν να ανοίξει μέτωπο με την Ιταλία.

Έστειλαν και «Ζέπελιν» στην Κέρκυρα

Η αδυναμία της Ελλάδας να εκτελέσει τους όρους που αναφέρονταν στη διακοίνωση ισοδυναμούσε με αντίποινα και πόλεμο. Έτσι πριν καν προλάβει να αντιδράσει η ελληνική κυβέρνηση οι Ιταλοί στις 31 Αυγούστου 1931 βομβάρδισαν τα στρατιωτικά φρούρια της Κέρκυρας σκοτώνοντας 20 πολίτες, στην πλειοψηφία τους πρόσφυγες (ανήλικοι Αρμένιοι) που είχαν βρει πρόχειρο καταφύγιο και προέρχονταν από την καταστροφή της Μικράς Ασίας. Οι Ιταλοί δεν έμειναν στους βομβαρδισμούς. Αποβίβασαν στρατιωτικές δυνάμεις και έκαναν κατάληψη όλου του νησιού, ενώ δύο ημέρες αργότερα κατέλαβαν και τους Παξούς και τους Αντίπαξους. Ήταν τέτοια η επίδειξη ισχύος που στο νησί υπήρχε και ένα μεγάλο αερόπλοιο «Ζέπελιν» που καθοδηγούσε τις κινήσεις του ιταλικού στρατού.

«Γυμνή» η Κοινωνία των Εθνών

Η Ελλάδα μην έχοντας άλλη λύση απευθύνθηκε στην «Κοινωνία των Εθνών», η οποία αρχικά καταδίκασε την ιταλική κατοχή. Το θέμα πέρασε στην Διάσκεψη των Πρεσβευτών. Ηταν ένας οργανισμός που είχε δημιουργηθεί το 1919 για την αντιμετώπιση προβλημάτων στις συνθήκες ειρήνης που ακολούθησαν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και η Ιταλία με την Ελλάδα δεσμεύτηκαν να υπακούσουν στην απόφασή του.

Τελικά η Διάσκεψη παρά τις αντιδράσεις από Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία ικανοποίησε τις ιταλικές απαιτήσεις και όρισε στην Ελλάδα να απολογηθεί και να πληρώσει αποζημιώσεις. Η απόφαση που έγινε δεκτή από την ελληνική κυβέρνηση. Μετά από μία σειρά γεγονότων που σημάδεψαν την τοπική κοινωνία του νησιού οι Ιταλοί έφυγαν από την Κέρκυρα στις 27 Σεπτεμβρίου 1923.

Τα οφέλη της Ιταλίας

Σύμφωνα με αναλύσεις ιστορικών που ακολούθησαν των γεγονότων η Ιταλία με αυτή την κατάληψη της Κέρκυρας για περίπου ένα μήνα είχε πολλαπλά οφέλη:

1. Πρώτον, η φασιστική Ιταλία έδειξε τη δύναμη της και την ισχύ της όχι μόνο σε όλη την Ευρώπη και στη Βαλκανική αλλά και ενός της Κοινωνίας των Εθνών της οποίας η Ιταλία ήταν ιδρυτικό μέλος της.
2. Δεύτερον, η κρίση εξέθεσε τη Μεγάλη Βρετανία καθώς αποδείχτηκε πως ήταν αποτυχία για την πολιτική της.
3. Τρίτον, τα γεγονότα συνέβησαν σε μία περίοδο που η Ελλάδα διεκδικούσε από την Ιταλία τα Δωδεκάνησα και ξαφνικά βρέθηκε να έχει χάσει και την Κερκύρα. Όλα αυτά συμβαίνουν ένα χρόνο μετά τη μικρασιατική καταστροφή και η Ελλάδα αναγκάζεται σε αναδίπλωση έναντι των αξιώσεων που έχει για τα Δωδεκάνησα τα οποία η Ιταλία τα προσάρτισε επίσημα το 1925.
4. Τέταρτον, ισχυροποιήθηκε η θέση του Μπενίτο Μουσολίνι σε διεθνές επίπεδο καθώς η εισβολή της Ιταλίας στην Κέρκυρα ήταν η πιο επιθετική κίνηση του Μουσολίνι τη δεκαετία του 1920.

Ο Μουσολίνι σκότωσε τον Τελλίνι;

Πέμπτον, οι έρευνες που ακολούθησαν ισχυροποίησαν την εκτίμηση πως η δολοφονία του Ιταλού στρατηγού Ενρίκο Τελλίνι ενδεχομένως να έγινε από τον ίδιο το Μουσολίνι προκειμένου να αποκομίσει όλα τα προηγούμενα οφέλη αλλά και επειδή ο Τελλίνι ήταν επικριτής του φασιστικού καθεστώτως.

Καθόριζαν τα σύνορα Ελλάδας - Αλβανίας

Η δολοφονία του Τελλίνι ακόμα και σήμερα αποτελεί μυστήριο. Η παραχώρηση της βορείου Ηπείρου το 1921 στην Αλβανία είχε δημιουργήσει προβλήματα μεταξύ της Ελλάδος και της Αλβανίας ως προς τον καθορισμό των συνόρων. Προκειμένου να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία οι δύο πλευρές, σχηματίστηκε τριεθνής επιτροπή αποτελούμενη από την Αλβανία, την Ελλάδα και την Ιταλία. Η συνάντηση είχε οριστεί στις 9 το πρωί της 27ης Αυγούστου 1923 στα ελληνοαλβανικά σύνορα, κοντά στην Κακαβιά. Επικεφαλής της επιτροπής ήταν ο Ιταλός στρατηγός Ενρίκο Τελλίνι, αντιπολιτευόμενος του Μουσολίνι. Την ελληνική πλευρά εκπροσωπούσε ο συνταγματάρχης Νότης Μπότσαρης και την αλβανική ο γραμματέας ΥΠ.ΕΞ. Δημήτερ Μπεράτι. Η ελληνική και η ιταλική αποστολή αναχώρησαν με ξεχωριστά αυτοκίνητα από τα Ιωάννινα.

Τους προσπέρασαν και βρέθηκαν νεκροί

Οι Ιταλοί διέθεταν αυτοκίνητο τελευταίας τεχνολογίας, οπότε δεν δυσκολεύτηκαν να προσπεράσουν στην διαδρομή το αυτοκίνητο της ελληνικής αντιπροσωπείας, το οποίο είχε εν τω μεταξύ παρουσιάσει κάποια μηχανική βλάβη. Η ελληνική αντιπροσωπία συνέχισε μετά από αρκετή καθυστέρηση για την Κακκαβιά. Δέκα χιλιόμετρα πριν τα σύνορα, στη θέση Ζέπι κοντά στην Κακαβιά, μεταξύ 53ου και 54ου χιλιομέτρου της οδού Αργυροκάστρου-Ιωαννίνων συνάντησαν το ιταλικό αυτοκίνητο, το οποίο είχε δεχτεί πυρά. Οι επιβαίνοντες ήταν όλοι νεκροί. Συγκεκριμένα νεκροί ήταν οι: Ενρίκο Τελλίνι, στρατηγός και επικεφαλής της επιτροπής, Κόρτι, επίατρος, Θανάς Κραβέρι (Λεσκοβίκου), διερμηνέας, Φαρνέττι Ρεμίτζιο, οδηγός, και ο Μάριο Μπονατσίνι, υπασπιστής του Τελλίνι και υπολοχαγός.

Ελλάδα, Αλβανία και... ληστές αρνήθηκαν την εμπλοκή τους

Η ληστεία αποκλείσθηκε ως αίτιο της δολοφονίας καθώς χρήματα και άλλα τιμαλφή βρέθηκαν πάνω στους δολοφονηθέντες. Οι λήσταρχοι αδελφοί Ρετζαίοι, αν και θεωρήθηκαν βασικοί υπόπτοι για το έγκλημα αρνήθηκαν.

Τι πίστευε η ελληνική κυβέρνηση

Προσωπικοί λόγοι για τη διάπραξη του εγκλήματος αποκλείσθηκαν και για τον ιδιοκτήτη των θειούχων λουτρών Βρωμονέρου Κονίτσης ο οποίος είχε ζημιωθεί από τον Τελλίνι. Η Ελλάδα θεώρησε αυτουργό το διευθυντή της αστυνομίας Αργυροκάστρου λοχαγό Δημήτρη Μπέλια.

Η αλβανική πλευρά όμως δεν είχε συμφέρον να δολοφονήσει τον Τελλίνι, επειδή η Ιταλική πλευρά προσπαθούσε να ευνοήσει την Αλβανία στη χάραξη των συνόρων. Η ελληνική πλευρά δεν είχε και αυτή συμφέρον να σχεδιάσει τη δολοφονία του Τελλίνι, επειδή η χάραξη των συνόρων είχε ολοκληρωθεί και οι όποιες αμφισβητήσεις είχαν λυθεί υπέρ της Ελληνικής πλευράς. Ο κόμης Σφόρτσα θεωρεί ηθικό αυτουργό της δολοφονίας τον Μουσολίνι, επειδή και ήταν αντίπαλός του ο δολοφονηθείς στρατηγός ως αντιφασίστας και επειδή του έδινε την ευκαιρία να χτυπήσει την Ελλάδα.

* Με πηγές από:

* Εφημερίδες: ΕΘΝΟΣ - Εμπρός

* Γρηγόριος Δαφνής, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, τόμος πρώτος, εκδ. Κάκτος, Αθήνα, 1997.