Μάνα Κουράγιο: Και οι 10 γιοί της υπηρετούσαν στον Κόκκινο Στρατό βυθισμένοι στη δίνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου- Πόσοι γύρισαν ζωντανοί

Ήταν η Μάνα Κουράγιο της Σοβιετικής Ένωσης: Και οι 10 γιοί της, υπηρέτησαν στον Κόκκινο Στρατό στη διάρκεια του ανθρωποβόρου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου· και τους 10 τους περίμενε να γυρίσουν με άφατη αγωνία... 

Οι γιοί της Ευδοκίας Λυσένκο δεν ήταν ανάμεσα σ’ εκείνους- τους πολλούς- που βίωσαν τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο (όπως αποκαλούσαν τις αναμετρήσεις με τους Ναζί οι Σοβιετικοί) σε κάποια ήσυχα Γραφεία ή σε μονάδες μακριά από τα πεδία των μαχών. Αντίθετα, και τα 10 αδέλφια αντιμετώπισαν με θάρρος τις δοκιμασίες και τις κακουχίες της πρώτης γραμμής του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Και, από θαύμα, όλοι έζησαν και επέστρεψαν για να διηγηθούν τις περιπέτειές τους.

Στο θεατρικό του έργο «Μάνα Κουράγιο» ο γερμανός δραματουργός Μπέρτολντ Μπρεχτ παρουσιάζει την θλιβερή ιστορία της Μάνας Κουράγιο, μιας βιοπαλαίστριας που προσπαθεί να επιβιώσει στη φωτιά του πολέμου, αλλά χάνει και τα τρία της παιδιά.
Στην πραγματική ζωή, η Ευδοκία Λισένκο είδε και τα 10 αγόρια της να γυρίζουν νικητές από τις αδυσώπητες μάχες του Ανατολικού Μετώπου.

Το να εντοπίσεις μια σοβιετική οικογένεια που να μην θρηνεί έστω έναν «χαμένο»: γιό ή πατέρα στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, ήταν κάτι εξαιρετικά σπάνιο στα χρόνια μετά την καταιγίδα της δεκαετίας του ’40.
Η ζοφερή πραγματικότητα αποκάλυπτε πως ήταν το πιο συνηθισμένο για τους άνδρες μιας σοβιετικής οικογένειας να αφήνουν τα κόκκαλά τους στο πεδίο της μάχης. Και μετά πια, οι μάνες και οι σύζυγοι ζούσαν με τον τραχύ βρόγχο της απώλειας για το υπόλοιπο της ζωής τους να τους πνίγει.

Η ιστορία των αδελφών Σάλιβαν (πηγή έμπνευσης για την ταινία του Σπίλμπεργκ «Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν») στοιχειώνει όλες τις μάνες που περίμεναν τα παιδιά τους να γυρίσουν από τον πόλεμο: υπηρετούσαν μαζί στο καταδρομικό USS Juneau και χάθηκαν όλοι τους στα σκοτεινά νερά του Ειρηνικού, όταν το πλοίο τους βυθίστηκε στη ναυμαχία του Γκουανταλκανάλ, ανοιχτά των Νησιών του Σολομώντα!

Ανάλογες τραγικές ιστορίες ήταν η καθημερινότητα του Ανατολικού Μετώπου. Η πιο αιματηρή πολεμική σύγκρουση στην ιστορία της ανθρωπότητας βύθισε σε απύθμενο πόνο εκατομμύρια ανθρώπους, που μέχρι να πεθάνουν μετρούσαν τους χαμένους δικούς τους με  δάκρυα και θρήνο…

Η εξαίρεση της μάνας Ευδοκίας

Παρά τις συντριπτικές αρνητικές πιθανότητες για κάποιο χαμόγελο, υπήρξαν και οι εξαιρέσεις· μια από εκείνες ήταν η ιστορία των δέκα γιων της Ευδοκίας Λισένκο (Evdokia Danilovna Lysenko), που αποχαιρέτισαν τη μάνα τους, φεύγοντας για το μέτωπο από το ουκρανικό χωριό τους τη Μπροβάτσα και την ξαναφίλησαν, χρόνια μετά, επιστρέφοντας ένας ένας ζωντανοί στο σπίτι!

Ο Νικολάι ήταν ο πρώτος που επέστρεψε, αφού επέζησε σαν από θαύμα έπειτα από έκρηξη βόμβας που είχε σκοτώσει επτά από τους συντρόφους του. Ο Νικολάι τραυματίστηκε και όταν έλαβε εξιτήριο από το νοσοκομείο επέστρεψε σπίτι στη μητέρα του.

Ο Ιβάν άντεξε με θάρρος όλη την περιπέτεια του πολέμου στους απέραντους κάμπους της Ουκρανίας· συνελήφθη από τους Γερμανούς και στάλθηκε στο διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Τρεμπλίνκα· κατάφερε να δραπετεύσει και επέστρεψε στις τάξεις του Κόκκινου Στρατού μέχρι που τέλειωσε ο πόλεμος στα εδάφη της Ρουμανίας. Ο Ιβάν πήρε κι αυτός με τη σειρά του τον δρόμο της επιστροφής.

Δύο από τα 10 αδέρφια συναντήθηκαν σε πεδίο μάχης στη Ρουμανία. Τον Αύγουστο του 1944, στα περίχωρα της πόλης του Ιασίου, ο Μιχαήλ είδε τον Φεοντόσι από μακριά: «Πήδηξα στην τάφρο όπου βρισκόταν και τον αγκάλιασα», θυμόταν χρόνια μετά. «Με είχαν στείλει σε αποστολή αναγνώρισης, ενώ εκείνος μόλις είχε γυρίσει από ανάλογη αποστολή. Όταν τον αντίκρισα συγκινήθηκα. Έπρεπε να φύγω και δεν χορταίναμε να μιλάμε μεταξύ μας. Κλαίγαμε και οι δύο…». Η φωτιά του πολέμου επεκτάθηκε στην Ουγγαρία, όπου πολέμησαν τα δυο αδέρφια, που γύρισαν σπίτι τους με σοβαρά προβλήματα υγείας: ο Μιχαήλ τραυματίστηκε βαριά στο στήθος, ενώ ο Φεοντόσι είχε χάσει το πόδι του.

Ο Αντρέι και ο Πάβελ στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, αλλά κατάφεραν να επιβιώσουν στις τραγικές συνθήκες και ενώθηκαν με τα τάγματα του Κόκκινου Στρατού, όταν μπήκαν στη Γερμανία και άνοιξαν τις πύλες των στρατοπέδων.

Ο Βασίλι- υπολοχαγός- τραυματίστηκε τρεις φορές και παρασημοφορήθηκε με μετάλλιο ανδρείας: το Κόκκινο Αστέρι.

Το 1946, ο Πιοτρ- αξιωματικός διαβιβάσεων- επέστρεψε επίσης στο σπίτι του. Κάποιοι από τους αδελφούς Λισένκο, πριν πέσουν ξανά στην αγκαλιά της μάνας, είχαν διασχίσει ολόκληρη την Ευρώπη και την Ασία, φθάνοντας από το Βερολίνο μέχρι την Άπω Ανατολή: ο Αλεξάντερ- που υπηρέτησε ως αγγελιαφόρος- μπήκε νικητής στην πρωτεύουσα του Γ’ Ράιχ, ενώ ο οδηγός τεθωρακισμένου Στέπαν, έχοντας τραυματιστεί στην Ανατολική Πρωσία, στάλθηκε στη Μαντζουρία, μετά το τέλος των μαχών με τη Βέρμαχτ, για να πολεμήσει τους Ιάπωνες. Ωστόσο τα όπλα είχαν σιγήσει, όταν έφτασε εκεί. Ήταν ο τελευταίος από τους αδελφούς που επέστρεψε στο σπίτι του, το 1947.

Η ηρωίδα μάνα

Περιμένοντας, μάταια, επί χρόνια για οποιαδήποτε είδηση από την πρώτη γραμμή- έχοντας χάσει τον σύζυγό της το 1933- η Ευδοκία Ντανίλοβνα Λισένκο συγκρατούσε την αγωνία και τα δάκρυά της κάθε φορά που κάποιος από τους γιούς της έφτανε στην αυλόπορτα της: «Πού είναι οι άλλοι; Μάθατε κάτι; Θα γυρίσουν;»…

Η Ευδοκία κατάφερε να επιβιώσει μέσα στην απάνθρωπη γερμανική κατοχή και η μοίρα την αντάμειψε για την απαντοχή της και τις κακουχίες που έζησε, όταν είδε όλα της τα παιδιά να επιστρέφουν.
Η συγκινητική ιστορία της Ευδοκίας, μαθεύτηκε γρήγορα κι έξω από τα σύνορα του μικρού χωριού της. Το 1946, της απονεμήθηκε το παράσημο της Μητέρας Ηρωίδας στο Κίεβο.

Η Ευδοκία Λισένκο πέθανε το 1967, σε ηλικία 73 χρονών. Το 1984 φιλοτεχνήθηκε χάλκινο άγαλμα αφιερωμένο στη μνήμη της Ηρωίδας Μάνας. Εννιά από τους γιούς της ήταν εκεί. Μόνον ο Βασίλι δεν ζούσε για να δακρύσει κι αυτός εκείνη την ημέρα…

«Ελπίζω να τα καταφέρω να σύρω μόνη μου τον αραμπά. Δε βαριέσαι, δε θα ‘ναι δύσκολο, είναι σχεδόν άδειος», λέει η Μάνα Κουράγιο του Μπρεχτ στο φινάλε του έργου. Η Ουκρανή Μάνα, τυχερή, έφυγε από τη ζωή με τον «αραμπά» της γεμάτο!