Απόβαση στη Νορμανδία 80 χρόνια μετά: Οι Έλληνες, ο κοιμώμενος Χίτλερ, ο Τρελός Σκωτσέζος και τα φιλμ που χάθηκαν

Μετά 80 έτη... Ήταν η Μεγαλύτερη Μέρα του Πολέμου· η Απόβαση στη Νορμανδία, η D-Day, θεωρείται- και είναι- ιστορικό κομβικό σημείο για τον αγώνα κατά των Ναζί στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις 6 Ιουνίου του 1944, συμμαχικά στρατεύματα- από διάφορα έθνη- διέσχισαν τη Μάγχη και αποβιβάστηκαν στη Νορμανδία, με αντικειμενικό σκοπό να απελευθερώσουν πρώτα τη Γαλλία και στη συνέχεια, ολόκληρη την κατεχόμενη ευρωπαϊκή ήπειρο.

Είναι μια μέρα που έμεινε στην Ιστορία, όχι μόνο για το μέγεθός του όγκου της αποβατικής δύναμης, αλλά και για τον αντίκτυπο που είχε στην παγκόσμια σύγκρουση. Τα παρακάτω γεγονότα είναι κάποια, ελάχιστα γνωστά, για τις αποβάσεις της D-Day.

Γιατί την αποκαλούν D-DAY;

Ας αρχίσουμε με μια ερώτηση, που κάνουν πολλοί στις οκτώ δεκαετίες από την Απόβαση στη Νορμανδία: τι ακριβώς σημαίνει το «D» στην D -Day; Και η απάντηση είναι αρκετά απλή. Το «D» είναι συντομογραφία της λέξης «Day», που σημαίνει ότι ολόκληρο το όνομα της D-Day ήταν «Day-Day». Δεν ήταν ευκολοπρόφερτο, έτσι δεν είναι; Επίσης η Απόβαση είχε την κωδική ονομασία Επιχείρηση Ποσειδών.

Αιματηρές ασκήσεις προετοιμασίας

Η προετοιμασία για τις αποβάσεις της D-Day ήταν επίπονη, μεγάλο μέρος της οποίας περιελάμβανε εκπαίδευση των στρατευμάτων για αυτό που θα τους περίμενε κατά την άφιξή τους στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Γαλλία. Πολλά παραθαλάσσια χωριά στη Βρετανία καταλήφθηκαν από τον Στρατό και έγιναν πολυάριθμες πρόβες. Μία άσκηση όμως ήταν μοιραία Άσκηση Τίγρης, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο περισσότερων από 700 στρατιωτών των Συμμ'αχων- κυρίως Αμερικανών. Πολλά από τα θύματα σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της άσκησης με πραγματικά πυρά, ενώ αρκετοί χάθηκαν κατά τη διάρκεια της μάχης του κόλπου Λάιμ, κατά την οποία γερμανικά ταχύπλοα σκάφη (S-Boot) επιτέθηκαν σε αποβατικά σκάφη στη Μάγχη.

Η... απόβαση των αριθμών

Στην Απόβαση συμμετείχαν πάνω από 160.000 στρατιώτες: από αυτούς, οι 83.000 ήταν Βρετανοί και Καναδοί, ενώ οι 73.000 Αμερικανοί. Οι γερμανικές δυνάμεις ανέρχονται σε μόλις 50.000 άνδρες, που συνεχώς ενισχύονταν. Καθώς η Επιχείρηση Overlord- γνωστή ως Μάχη της Νορμανδίας- εξελισσόταν, πάνω από δύο εκατομμύρια στρατιώτες των Συμμάχων πολέμησαν για να απελευθερώσουν τη Γαλλία. Η Επιχείρηση Όβερλορντ ακολούθησε την Απόβαση και ολοκληρώθηκε στις 19 Αυγούστου 1944, όταν τα συμμαχικά στρατεύματα πέρασαν τον Σηκουάνα.

Αρχιστράτηγος, επικεφαλής του όλου εγχειρήματος, είχε οριστεί ο Αμερικανός στρατηγός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ. Η D-Day είχε να κάνει κυρίως με αποβατικά σκάφη, που σήμαινε ότι τα στρατεύματα χρειάστηκαν σχεδόν 7.000 πλοία για να διασχίσουν τη Μάγχη· το 80% προέρχονταν από τους Βρετανούς και το 16,5% από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μόνο την πρώτη ημέρα της Απόβασης, στις 6 Ιουνίου του 1944, οι απώλειες και από τις δύο πλευρές ήταν χιλιάδες. Σύμφωνα με το Εθνικό Μουσείο Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, οι συνολικές απώλειες για τους Συμμάχους ήταν: Ηνωμένες Πολιτείες 8.230, Ηνωμένο Βασίλειο 2.700, Καναδάς 1.074. Οι Γερμανοί έχασαν περίπου από 4.000 έως 9.000 άνδρες.

Πού βρίσκεται ο στρατάρχης;

Ενόψει των αποβάσεων της D-Day, οι Σύμμαχοι έκαναν μεγάλες προσπάθειες για να εξασφαλίσουν την επιτυχία. Αυτό περιελάμβανε την εξαπάτηση των Γερμανών· η Επιχείρηση Bodyguard είχε να κάνει με αυτό. Η υπόθεση εξαπάτησης στόχευε στο να πειστούν οι Γερμανοί ότι οι επιθέσεις θα είχαν στόχο το Pas-de-Calais, και τα γερμανικά στρατεύματα θα απομακρύνονταν από τον πραγματικό στόχο. Ένα ενδιαφέρον μέρος της προσπάθειας ήταν η Επιχείρηση Copperhead, κατά την οποία προσλήφθηκε ένας σωσίας του στρατάρχη Μοντγκόμερι για να παραστήσει τον διάσημο Βρετανό αξιωματικό να ταξιδεύει. Το σκεπτικό είχε να κάνει, πως ο Μοντγκόμερι δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει στον σχεδιασμό της D-Day αν ταξίδευε τόσο πολύ.

Να περιμένουμε τον... Μαρουσάκη;

Η 6η Ιουνίου 1944 είναι μια από τις πιο εμβληματικές ημερομηνίες στην Ιστορία, αλλά η D-Day δεν είχε αρχικά προγραμματιστεί για εκείνο το πρωινό! Το σχέδιο ήταν οι αποβάσεις να πραγματοποιηθούν στις 5 Ιουνίου, αλλά αναβλήθηκαν 24 ώρες αφότου οι αξιωματούχοι έμαθαν από την Ιρλανδή μετεωρολόγο Μορίν Φλέιβιν Σουίνι για τις κακές καιρικές συνθήκες, που την επομένη θα κόπαζαν. Ο στρατηγός Ντουάιτ Αιζενχάουερ ήταν τελικά αυτός που πήρε την απόφαση να καθυστερήσει την Επιχείρηση, διασφαλίζοντας όχι μόνο την επιτυχία, αλλά σώζοντας πολλές ζωές των στρατιωτών.

Οι Τσέχοι Σκαντζόχοιροι...

Γνωρίζοντας ότι οι Σύμμαχοι, πιθανότατα θα εξαπέλυαν επίθεση στη Γαλλία, οι Γερμανοί είχαν οχυρώσει την ακτή με αντιαρματικά εμπόδια· τα πιο αναγνωρίσιμα ήταν οι Τσέχοι Σκαντζόχοιροι, τα εμπόδια σε σχήμα Χ και L από ξύλο ή μέταλλο. Ωστόσο, υπήρχαν πολλά άλλα είδη, όπως τα Holzpfahle: ξύλινοι στύλοι μήκους τριών έως πέντε μέτρων, που χρησιμοποιήθηκαν για την παγίδευση ακτών και χωραφιών, ενώ νάρκες ήταν θαμμένες σε όλη την παράκτια ζώνη της Νορμανδίας.

Αν θέλεις ξύπνα τον εσύ...

Οι Γερμανοί περίμεναν επίθεση από τους Συμμάχους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν και αποφασισμένοι να κάνουν οτιδήποτε για να την αποτρέψουν. Τι θέλουμε να πούμε; Οι Σύμμαχοι άρχισαν την Επιχείρηση Overlord νωρίς το πρωί της 6ης Ιουνίου. Όταν η είδηση έφτασε στη Φωλιά του Λύκου στις 04:00, ο Χίτλερ κοιμόταν βαθιά και κανείς δεν τολμούσε να τον ξυπνήσει· οι επιτελείς του φοβόντουσαν τις αντιδράσεις του αν η είδηση δεν ήταν αληθινή.

Επίσης ο Γενικός Διοικητής της περιοχής, ο στρατάρχης Έρβιν Ρόμελ εκείνη την ημέρα έλειπε στη Γερμανία για να παραστεί στα γενέθλια της συζύγου του! Χωρίς άμεσες διαταγές, λοιπόν, τα γερμανικά στρατεύματα περίμεναν αμυνόμενα, παρακολουθώντας τους Συμμάχους κινούνταν προς την ενδοχώρα. Όταν τελικώς έφτασε η διαταγή αντεπίθεσης ήταν ήδη πολύ αργά.

Ο πρώτος νεκρός

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποιος ήταν το πρώτο θύμα των Συμμάχων κατά την απόβαση της D-Day; Σύμφωνα με δημοσιεύματα, ήταν ο υπολοχαγός Herbert Denham “Den” Brotherridge, αξιωματικός του βρετανικού στρατού, που υπηρετώντας στο 2ο τάγμα Πεζικού του Oxfordshire και του Buckinghamshire, σκοτώθηκε ενώ συμμετείχε στην Επιχείρηση Τόνγκα, μια αποστολή που ανέλαβε η Βρετανική 6η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία και στόχο είχε να καταστρέψει μια συστοιχία πυροβόλων όπλων στη Merville. Ενώ αντιμετώπιζε γερμανούς πολυβολητές, ο Brotheridge χτυπήθηκε στο πίσω μέρος του λαιμού και πέθανε σχεδόν ακαριαία.

Είναι «τρελός» αφήστε τον!

Πολλοί επέδειξαν ηρωισμό κατά τις αποβάσεις της D-Day, αλλά ουδείς ήταν τόσο μοναδικός όσο ο «Piper Bill» Millin, του οποίου οι ήχοι της γκάιντας εμψύχωναν τους Βρετανούς Κομάντος.
Ο Μίλλιν έπαιζε τη γκάιντα υπό τις διαταγές του Σάιμον Φρέιζερ, του 15ου Λόρδου Λόβατ, ο οποίος είχε διοριστεί διοικητής της 1ης Ταξιαρχίας Ειδικών Δυνάμεων. Κάτω από χαλάζι εχθρικών και φίλιων πυρών, ο Μίλλιν έπαιξε τη μουσική του, διασχίζοντας όλο το μήκος της παραλίας Sword τρεις φορές, προτού προχωρήσει προς την ενδοχώρα. Πώς επιβίωσε; Λοιπόν, σύμφωνα με έναν γερμανό στρατιώτη που μίλησε με τον Μίλλιν δεκαετίες αργότερα, οι εχθρικές δυνάμεις νόμιζαν ότι ήταν «τρελός» και δεν ήθελαν να σπαταλήσουν τις σφαίρες τους γι’ αυτόν!

Περίπου 11.000 συμμαχικά αεροσκάφη συμμετείχαν στις αποβάσεις της D-Day, ένας αρκετά μεγάλος αριθμός, δεδομένου του περιορισμένου πλέον αριθμού γερμανικών αεροσκαφών της Luftwaffe. Σύμφωνα με το BBC , οι Σύμμαχοι ξεπέρνουσαν τους Γερμανούς 30 προς ένα στον αέρα.

Ντοκουμέντα στη θάλασσα!

Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί υπάρχουν τόσο λίγα βίντεο για τις αποβάσεις της D-Day; Λοιπόν, ο λόγος είναι ότι τα φιλμ πετάχτηκαν κατά λάθος στη Μάγχη. Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Τζον Φορντ ανέλαβε να τραβήξει πλάνα από τις αποβάσεις στην παραλία της Ομάχα, με τη βοήθεια πεζοναυτών των ΗΠΑ. Η πλειονότητα των ταινιών τοποθετήθηκαν στη συνέχεια σε μια τσάντα με προορισμό τη Βρετανία. Ωστόσο, στη διαδρομή, η τσάντα έπεσε κατά λάθος στη Μάγχη από έναν κατώτερο αξιωματικό! Οι φωτογραφίες του πολεμικού φωτορεπόρτερ Ρόμπερτ Κάπα- που συνοδεύουν το θέμα μάς- παραμένουν ιστορικές.

Και Έλληνες παρόντες!

Η Ελλάδα, με το στόλο της να ελλιμενίζεται στην Αίγυπτο, συμμετείχε στην Απόβαση με έξι πλοία: τις κορβέτες «Τομπάζης ΙΙ» (κυβερνήτης ο πλωτάρχης Γεώργιος Παναγιωτόπουλος) και «Κριεζής ΙΙ» και ακόμα τέσσερα επιταγμένα πλοία του Εμπορικού Ναυτικού. Τα σκάφη επάνδρωναν, όπως κατέγραψε ο κυβερνήτης του πολεμικού «Κριεζής», πλωτάρχης Κιοσσές (μετέπειτα ναύαρχος και Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού): «Έλληνες πάσης προέλευσης και παντός επαγγέλματος κατά τον ειρηνικόν βίον»: ανάμεσά τους υπήρχαν λογιστές, δικηγόροι, φοιτητές, εργάτες, ψαράδες και τρεις άνδρες του Εμπορικού Ναυτικού που θα έγραφαν αργότερα το όνομά τους στις χρυσές σελίδες της ελληνικής ναυτιλίας: οι εφοπλιστές Σταύρος Νιάρχος, Νίκος Μίχαλος και Ισίδωρος Καρούσης. Στην Απόβαση συμμετείχαν περίπου 155 Έλληνες. Ο ύπαρχος του «Κριεζής ΙΙ», Γρηγόριος Παυλάκης, τιμήθηκε το 2004 με τον τίτλο του Ιππότη της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας, σε επετειακή τελετή που έγινε στη Γαλλία.

Η αρχή του τέλους...

Η πρώτη μεγάλη πόλη που απελευθερώθηκε στη Γαλλία ήταν η Μπαγιό (Bayeux)· κατελήφθη τα ξημερώματα της 7ης Ιουνίου από τη βρετανική δύναμη καταδρομέων. Εκεί βρίσκεται σήμερα το Βρετανικό Στρατιωτικό Νεκροταφείο και σε κάθε επέτειο γίνονται τελετές με τη συμμετοχή Παλαιμάχων.

«Δει τους ορθώς πολέμω χρωμένους ουκ ακολουθείν τοις πράγμασιν, αλλ’ αυτούς έμπροσθεν είναι των πραγμάτων»... Και οι Σύμμαχοι ήταν έμπροσθεν των πραγμάτων!