Κώστας Πριόβολος: Το άγνωστο πολεμικό ημερολόγιο δασκάλου υπολοχαγού με συγκλονιστικές περιγραφές από το έπος του ΄40

Είναι ένα από τα πλέον σπάνια ντοκουμέντα που φωτίζουν τις δύσκολες όσο και ιστορικές ώρες στον πόλεμο του ΄40 που βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Το άγνωστο πολεμικό ημερολόγιο του αλβανικού μετώπου του Έφεδρου Υπολοχαγού του 2ου τάγματος του 42ου Συντάγματος Κώστα Σπυρίδωνος Πριόβολου αναπαύεται στο λαογραφικό μουσείο Ευπαλίου περιμένοντας υπομονετικά ιστορικούς και μελετητές. Οι σελίδες του ταξίδεψαν στα παγωμένα βουνά του μετώπου. Οι γραμμές του γράφτηκαν με κοντυλοφόρο βουτηγμένο στο μελάνι, στο αίμα και στα δάκρυα.

Γιατί είναι ξεχωριστό

«Ο θείος μου Κώστας Πριόβολος (αδερφός του πατέρα μου) που σαν δάσκαλος και έφεδρος υπολοχαγός του 2ου τάγματος του 42 συντάγματος, ήταν στην εμπροσθοφυλακή του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο άφησε σε εμάς μία σπουδαία παρακαταθήκη, ένα ημερολόγιο και ίσως είναι το μοναδικό που γραφόταν καθημερινά στα πεδία των μαχών. Αυτό είναι που προσδίδει ιδιαίτερη αξία και το ξεχωρίζει από απομνημονεύματα που γράφτηκαν πολύ καιρό αργότερα. Την ώρα των μαχών καταγράφονται τα συναισθήματά της στιγμής», λέει στο ethnos.gr ο ανιψιός του Σπύρος Πριόβολος.

Ο τορπιλισμός της Έλλης

Η πρώτη καταγραφή αρχίζει 10 ημέρες μετά τον τορπιλισμό της Έλλης στις 25 Αυγούστου 1940 όταν ο δάσκαλος Κώστας Πριόβολος καλείται να καταταγεί στο στρατό. Οπως γίνεται αντιληπτό οι προετοιμασίες για τον επερχόμενο πόλεμο είχαν ξεκινήσει δύο μήνες πριν από το «ΟΧΙ» του Ιωάννη Μεταξά στον Ιταλό Πρέσβη Εμανουέλε Γκράτσι το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940. Περιγράφει το έπος του ΄40 με τις μεγάλες νίκες επί των Ιταλών φωνάζοντας όχι μόνο «αέρα» αλλά και «άντε και στη Ρώμη». Στον αντίποδα περιγράφει την τεράστια απογοήτευση, τις βαριές απώλειες όπως αυτή του Αργυροκάστρου, την επίθεση των Γερμανών αλλά και την κατάρρευση του μετώπου.

Το τέλος με την κατάρρευση του μετώπου

Το ημερολόγιο τελειώνει 5 Μαΐου 1941 που επιστρέφει στο χωριό του το Ευπάλιο μαζί με τους λίγους τυχερούς που έχουν σωθεί από το μέτωπο που στο μεταξύ είχε καταρρεύσει από την επίθεση των Γερμανών. Όπως αναφέρει πολλές φορές ο χειμώνας εκείνος ήταν ο πιο βαρύς που είχε ζήσει...

Συγκλονιστικός επίλογος

Συγκλονιστικότερος όλων είναι ο επίλογος του ημερολογίου που γράφεται στις 30 Ιουλίου του 1941 στο χωριό του το Ευπάλιο.
Αφού κάνει μια αναδρομή και αναφέρει πως μια χούφτα στρατιωτών κατάφερε να συντρίψει τον πολυάριθμο ιταλικό στρατό, καταλήγει:

Ξεφυλλίζοντας το ημερολόγιο διαβάζουμε μεταξύ άλλων:

Μετά τον τορπιλισμό της Έλλης

Αρχίζει από 25 Αυγούστου 1940 (10 μέρες μετά τον τορπιλισμό της Έλλης στην Τήνο) και καταγράφει την αγωνία ότι μπορεί η Ιταλία να επιτεθεί στην Ελλάδα

• 25/10/1940 10:13: «Πριν ξεκινήσουμε ακούστηκε ένας βαρύς κρότος από τη γέφυρα Γκόλα της Κακαβιάς που ανατινάχτηκε»
• 27 προς 28 Οκτωβρίου 1940 βράδυ: «Βροχερός ο καιρός και υπάρχουν πληροφορίες για εισβολή των Ιταλών. Βρίσκονταν στην Πωγωνιανή κοντά στα σύνορα. Στις 22:30 λαμβάνουν εντολή να δώσουν στους στρατιώτες τα προβλεπόμενα φυσίγγια. Στις 5 το πρωί της 28ης πήραμε εντολή να ξεκινήσουμε και όλοι μαζί φωνάξαμε «ο θεός μαζί μας».
• 8 έως 11/11/1940: «Ο εχθρός με όλο το πυροβολικό και την αεροπορία προσπαθούσε να σπάσει την γραμμή άμυνας στο Καλπάκι για να φτάσεις στα Γιάννενα
• 22 Νοεμβρίου ημέρα Παρασκευή: Οι δυο λόχοι του τάγματος κινήθηκαν μέχρι την Μεσοβίτσα και κατέλαβαν τα χαρακώματα Αγίου Ιωάννη Πωγωνίου
• 30 Νοεμβρίου Σάββατο: Ο καιρός βροχερός και στις κορυφές πέφτει χιόνι και το κρύο διαβολεμένο καταλάβαμε το ύψωμα 364»
• 9 Δεκεμβρίου Δευτέρα: «Ο λόχος προελαύνει και οι κάτοικοι μας υποδέχονται και μας προσκαλούν στα σπίτια τους για φαγητό και ύπνο το απόγευμα με μοτοσικλέτα πήγα μέχρι την έδρα της μεραρχίας»
• 25/12/1940 Ανήμερα Χριστουγέννων: «Ηρωικοί στρατιώτες μας από τις χιονισμένες και κορυφές των βουνών της Αλβανίας αγωνίζονται για την ελευθερία και την τιμή της πατρίδας αψηφώντας το ψύχος, τις στερήσεις, το χωρισμό από τους δικούς, έχοντας μόνο την θέληση την ήτα του ύπουλου εχθρού ο οποίος ήρθε για να υποδούλωση την πατρίδας μας».
• 1/1/1941 Πρωτοχρονιά το 1941: «Ήρθε με πολλά χρόνια χιόνια απ’τη νύχτα άρχισε να ρίχνει πολύ χιόνι ανταλλάξαμε τις πρώτες ευχές με τον ταγματάρχη το γιατρό και αφού πήρα το ρόφημα μου δύο γουλιές κονιάκ ξεκίνησα με λίγους στρατιώτες να μοιράσω τα πρωτοχρονιάτικα δώρα στους στρατιώτες μας που τους βρήκα μέσα στα αντίσκηνα τους μουσκεμένους. Πρώτη καλημέρα με τον εχθρό ήταν μερικές ριπές πολυβόλου από τις οποίες τραυματίστηκε ένας στρατιώτης μας. Αυτός είναι ο σημερινός πολιτισμός. Έδωσα σε άλλον φανέλα σε άλλον πουλόβερ σε άλλον κουκούλα κάλτσες γάντια και σε όλους μοίρασα τσιγάρα. Παρόλο το ψύχος και την ελεεινή κατάσταση που οι ήρωές μας ήταν βουτηγμένοι ως τα γόνατα στο χιόνι, φώναξαν «και στη Ρώμη ζήτω η πατρίδα». Κατά το μεσημέρι γύρισα στο αντίσκηνο το πρωτοχρονιάτικο γεύμα μας αποτελείται από μία κονσέρβα μελιτζάνες τυρί και παράδοξο πράγμα κι από ένα πορτοκάλι. Ο καιρός ελεεινός το απόγευμα Το βράδυ δεν είχαμε σπαρματσέτο φάγαμε λίγο χαλβά και σταφίδα ήπιαμε και τα σχετικά μας κονιάκ και από τις 7 η ώρα ξαπλώσαμε. Έξω ο βοριάς μουγκρίζει θέλει να μας πετάξει το αντίσκηνο. Δυστυχισμένοι ήρωες τι υποφέρεται για χάρη του Μουσολίνι».
• 12 Ιανουαρίου Κυριακή: «Ασχολούμαστε με την διοργάνωση του τάγματος το χωριό που μένουμε λέγεται Τζουλιάνι και έχει περιττά 80 σπίτια επειδή οι κάτοικοι επειδή δεν βομβαρδίζεται συνεχώς το εγκατέλειψαν και έμειναν μέσα στις σπηλιές το χωριό ελεεινό για μας όμως αληθινή αληθινός παράδεισος. Φάγαμε μια κότα πιλάφι που είχε σκοτώσει κάποιος τσολιάς το βράδυ Με πείραξαν πολύ τα πόδια μου τέτοιο πόνο δεν ξανάνιωσα στη ζωή μου με κράτησε ως το πρωί και έμεινα άυπνος όλη τη νύχτα».
• 20 Ιανουαρίου 1941: Ημέρα Δευτέρα ημέρα μεγάλης χαράς σήμερα έλαβα γράμματα και δύο δέματα ένα δέμα με γλυκά από τη μάνα μου και είχε ένα δέμα με μια κουκούλα από την νύφη μου την παπαδιά. Σήμερα που γιορτάζεις η μάνα μου ήρθε και το δώρο της. Μοίρασα γλυκά σ’ όλους τους αξιωματικούς και τους ευχήθηκα χρόνια πολλά Μόλις πήρε να νυχτώσει μια χαρμόσυνη είδηση έφτασε το Τεπελένι έπεσε. Το τι έγινε δεν περιγράφεται πολυβόλο πολυβόλα τουφέκι χειροβομβίδες
• 20 Φεβρουαρίου 1941 Πέμπτη: «Κάναμε κατάληψη της Νεμερτσόκας και των χωριών Λεκλί και Κόντρα. Να φτάσουμε Τεπελένι είναι ζήτημα ημερών».
• 24/2/1941: «Ένα βρετανικό αεροπλάνο επάνω μας επετέθη σε σχηματισμό Ιταλικών και κατέρριψε 4 αεροπλάνα».
• 1 Απριλίου 1941: «Πληροφορηθήκαμε ότι η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα».
• 15/4/1941: «Ο λόχος βάλλεται από παντού και ήρθε διαταγή εγκατάλειψης του Αργυρόκαστρου. Η λύπη μας δεν περιγράφεται. Ούτε να φάμε ούτε να κοιμηθούμε θέλαμε».
• 16 Απριλίου 1941: «Η πυκνή χιονόπτωση διευκόλυνε την απομάκρυνση υλικών και προσωπικού. Με σπαραγμό ψυχής αφήσαμε πίσω τους νεκρούς ήρωές μας, στον αιώνιο αλλά ένδοξο ύπνο τους. Το έδαφος της Αλβανίας σπαρμένο με ιερά κόκαλα Ελλήνων αγωνιστών».
• 20/4/1941 Πάσχα: «Ημέρα χαράς για κάθε χριστιανό αλλά για τους Έλληνες το δυστυχέστερο όλων».
• 1/5/1941 Πρωτομαγιά: [Η φύση καταπράσινη και λουλουδιασμένη γιορτάζει. Ο Ελληνικός λαός πενθεί. Επιστέφαμε πλέον στα σπίτια μας. Κατεβήκαμε στο Νεοχώρι και διαβήκαμε τον Άραχθο δια λέμβου».
• 5/5/1941: «Επέστρεψα με τα πόδια στο χωριό μου το Ευπάλιο και μαζί με τους στρατιώτες που με συνόδευαν φάγαμε στο σπίτι μου».