Αγιο Ορος: Οι γυναίκες που παραβίασαν το «άβατο»

Η είδηση προκάλεσε εντύπωση και ποικίλα σχόλια: «Τα οστά γυναίκας θαμμένα στο δάπεδο του νάρθηκα, στο παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη, που αποτελούσε στο παρελθόν κοιμητηριακό ναό της Μονής Παντοκράτορος στο Αγιον Ορος, αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης». Γυναίκα στο «Περιβόλι της Παναγιάς»; Πώς είναι δυνατόν; Κι όμως, στο παρελθόν έχει καταγράψει η ιστορία της Αθωνικής Μοναστικής Πολιτείας «βέβηλες» γυναίκες που παραβίασαν το άβατο.

Η αιτιολόγηση της αρχής του αβάτου πρέπει να αναζητηθεί στην αρχαιότερη αγιορείτικη παράδοση, η οποία αναφέρεται στην επίσκεψη της Θεοτόκου στην τότε ειδωλολατρική αθωνική χερσόνησο. Η ίδια η Παναγία έθεσε έκτοτε όλη την εδαφική έκταση του Αγίου Ορους υπό την προστασία της.

Η παράδοση λέει ότι στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της «Αντιφωνήτριας». Η ονομασία της οφείλεται στο γεγονός του ότι, όταν η κόρη του αυτοκράτορος Θεοδοσίου, Πλακιδία, θέλησε να επισκεφτεί το Αγιον Ορος. Οι μοναχοί την περίμεναν στο μικρό λιμάνι όπου άκουσαν την επιθυμία της να προσκυνήσει τον ναό. Τότε η εικόνα της Παναγίας μίλησε: «Τι θέλει μια γυναίκα εδώ, όπου η βασίλισσα είναι μία;» είπε… Η κόρη του Αυτοκράτορα γονάτισε τρομαγμένη. Η εικόνα της Παναγίας ονομάστηκε «Αντιφωνήτρια». Το γεγονός αυτό ήταν η αφορμή να καθιερωθεί το «άβατο» του Αγίου Ορους για τις γυναίκες, λέγεται.

Το «άβατο» της ευρύτερης περιοχής του Αθω έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα: Ο Αγιορείτης μοναχός Ανδρέας, γράφει για την Ουρανούπολη: «Η πόλις αυτή ήτο αφιερωμένη στην αγροτέραν θεάν Αρτεμιν, με αυστηρούς νόμους και ίδιον νόμισμα. Σ’ αυτήν κατοικούσαν μόνο γυναίκες, κυρίως νέες παρθένες που προορίζονταν να γίνουν ιέρειες στα διάφορα ειδώλια της Αρτεμης. Στην Ουρανούπολη απαγορευόταν η είσοδος στους άνδρες. Οσοι παραβίαζαν το άβατο θανατώνονταν»! 

Η ιστορική αλήθεια καταγράφει με τον δικό της τρόπο το θέμα του «άβατου» του Αγίου Ορους: Η πρώτη γενική μνεία αβάτου στην περιοχή απαντά σε Πράξη (σιγίλλιο) του αυτοκράτορα Βασιλείου Α’, που εκδόθηκε το 883, με το οποίο θεσπίστηκε η απαγόρευση να εισέρχονται στην περιοχή του Αθω (ακόμη και) ποιμένες με τα ποίμνιά τους.

«Απαγορεύεται να εισέρχονται στον Αθω ευνούχοι και αγένειοι νέοι, ακόμα και τα παιδιά των κτιστών και των εργατών» αναγράφεται ρητά στον «Τράγο» του Ιωάννη Τσιμισκή («τράγος», γιατί έχει συνταχτεί πάνω σε περγαμηνή από δέρμα τράγου και πρόκειται για το «Τυπικό του Ιωάννη Τσιμισκή», που χρονολογείται από το 972).

Το «ΑΘΩΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ» είναι το βιβλίο που στοχεύει να καλύψει επαρκώς το «αγιορείτικο σύνδρομο» των γυναικών. Ο Νίκος Πλατής γράφει: «Στη μοναστηριακή διάλεκτο άβατο ονομάζεται το σύνολο των διατάξεων με τις οποίες θεσπίζεται η απαγόρευση της εισόδου ή της διαμονής εντός του περιβόλου της μονής σε ορισμένης κατηγορίας πρόσωπα "προς αποφυγήν αφορμής βλασφημίας και σκανδάλου"».

Η αρχή της απαγόρευσης στις γυναίκες αρχίζει από τον Ι' Κανόνα του Αγίου Αντωνίου προς τους νέους ερημίτες μοναχούς: «Μη συγχώρει να σε πλησιάσει γυνή, μηδέ ανέχου, ίνα θέση τον πόδα εις την κατοικία σου, διότι επέρχεται οπισθόπους η οργή». Αυτά σε γενικές γραμμές για το «άβατον» που δεν επιτρέπει σε γυναίκα την είσοδο στο Αγιον Ορος, όμως…

Ομως σε όλους τους κανόνες υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Γυναίκες κατά καιρούς παραβίασαν τον ιερό νόμο της μοναστικής πολιτείας. Οι περισσότερο γνωστές περιπτώσεις είναι οι παρακάτω:

382: Η κόρη του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μεγάλου Θεοδοσίου, Πλακιδία.

1346: Η σύζυγος του αυτοκράτορα των Σέρβων Στεφάνου Δουσάν, Ελένη, που επισκέφτηκε τη Μονή Χιλανδαρίου, όμως δεν εισήλθε εντός.

1404: Η σύζυγος του Ι. Παλαιολόγου, που επισκέφθηκε τη Μονή της Μεγίστης Λαύρας.

1453: Η παράδοση λέει πως η μητέρα του Μωάμεθ Β’ του Πορθητή, Μάρα Μπράνκοβιτς, χριστιανή στο θρήσκευμα, μετά την άλωση της Πόλης επισκέφτηκε τη Μονή Αγίου Παύλου για να προσφέρει τα δώρα των τριών Μάγων, που είχαν αρπάξει οι κατακτητές από την Αγια-Σοφιά. Κι εδώ η Παναγιά εμφανίστηκε και απαγόρευσε την είσοδο στην μητέρα του Σουλτάνου.

1821: Περισσότερα από 5.000 γυναικόπαιδα ζήτησαν προστασία από τους Τούρκους. Ο Πασάς Αμπντούλαμπουτ καταδίωξε εντός του Αγίου Ορους τους προστρέξαντες για άσυλο και τους κατέφαξε.

1850: Ο Βρετανός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη Στράτφορντ Κάνιγκ συνοδευόμενος από τη σύζυγό του επισκέφτηκαν το Αγιον Ορος. Αργότερα ο πατριάρχης Ανθιμος δικαιολόγησε την πράξη, αλλά ζήτησε να μην επαναληφθεί.

1854: Ομάδα γυναικόπαιδων ζήτησαν προστασία μετά την εξέγερση του Τσάμη Καρατάσου, στη Χαλκιδική.

1882: Η μεγάλη δούκισσα της Ρωσίας Αλεξάνδρα Πετρόβνα προσπάθησε να προσκυνήσει σε Μονή του Αγίου Ορους, αλλά μεταπείστηκε και επέστρεψε άπρακτη. Την εποχή εκείνη λένε οι φήμες ότι έφτασαν νύχτα Ρωσίδες προσκυνήτριες και με τη βοήθεια ομοεθνών τους μοναχών μπήκαν στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα.

1905: Η νεαρή Ρωσίδα πριγκίπισσα Τατιάνα Νικήτα, φιλοξενήθηκε από φίλο της μοναχό στη Μονή Παντελεήμονος.

1929: Η Γαλλίδα δημοσιογράφος Μαρίζ Σουαζί ισχυρίστηκε ότι μπήκε ντυμένη με ανδρικά ρούχα στο Αγιον Ορος και παρέμεινε εκεί επί έναν μήνα. Κατέγραψε τις εμπειρίες της στο βιβλίο «Ενας μήνας με τους άνδρες στο Αγιον Ορος».

1930: Η Ελληνίδα «Μις Ευρώπη» Αλίκη Διπλαράκου. Η Μανιάτισα καλλονή λέγεται ότι μετά την ανόσια πράξη της ασθένησε βαριά και μπρος στο κατώφλι του θανάτου έγραψε επιστολή μετάνοιας στην ιερή κοινότητα με την οποία ζητούσε συγχώρηση. Η Αλίκη Διπλαράκου πέθανε το 2002 σε βαθύ γήρας.

1942: Η σύζυγος του λαϊκού γραμματέα της Μονής Σίμωνος Πέτρας.

1944. Ομάδα από γυναικόπαιδα ζήτησαν από τη Μονή Εσφιγμένου προστασία από τους Γερμανούς. Εκπρόσωποι της μονής τούς παρείχαν προστασία και τους οδήγησαν στην Ιερισσό.

1948 Ομάδα ενόπλων ανδρών και γυναικών του Δημοκρατικού Στρατού  εισέβαλλαν στο Αγιο Ορος για να προμηθευτούν τρόφιμα, ανάμεσα τους και η 17χρονη (τότε) Ευγενία Πέγιου, που πολλά χρόνια μετά θα εξομολογηθεί στον δημοσιογράφο Πάνο Μπαΐλη: «Εκανα αμαρτία. Φοβόμουν πολύ. Η διμοιρία μου έφτασε στη Μονή Ιβήρων. Οι μοναχοί δεν άνοιγαν την πόρτα. Ενας αντάρτης πήδηξε μέσα στη Μονή και την άνοιξε. Δεν μπήκα μέσα. Περίμενα με το όπλο στο χέρι…».  

1953: Η Μαρία Ποιμενίδου, νεαρή Πόντια, εκμεταλλευόμενη το Βυζαντινολογικό Συνέδριο, μπήκε ντυμένη με ανδρικά ρούχα στο Αγιον Ορος και παρέμεινε επί τριήμερον. Η πράξη της Ποιμενίδου οδήγησε στην ψήφιση του Ν.Δ 2623/1953, που προβλέπει φυλάκιση μέχρι ενός έτους για τους παραβάτες.

1971: Η Γαλλίδα φιλόλογος Ζακλίν Μισελέ και οι Ιταλίδες Λουίζα Βαρβαρίτο και Μαρία Παστέρλα αψηφούν το άβατο.

2008: Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Λίτσα Αμανατίδου και ομάδα πέντε γυναικών διαμαρτυρόμενες για εδαφικές διεκδικήσεις μοναστηριών παραβίασαν τα σύνορα της Αθωνικής Πολιτείας.

Ανάμεσα στις γυναίκες που λέγεται ότι έσπασαν το άβατο ή εισέβαλαν ή προσπάθησαν να εισβάλουν στο Αγιον Ορος ήταν η Τζάκι Κένεντι Ωνάση και η δημοσιογράφος Μαλβίνα Κάραλη, η οποία και εκείνη ντυμένη σαν άνδρας μπήκε στο Αγιον Ορος. Για τη σύζυγο του Ελληνα μεγιστάνα λέγεται ότι μόλις άτησε το πόδι της στην προκυμαία της Μονής Μεγίστης Λαύρας συνοδεύοντας τον Ωνάση, γύρισε ο αστράγαλός της και επέστρεψε στη θαλαμηγό «Χριστίνα».

ΠΗΓΕΣ

*ΤΟ ΑΒΑΤΟ ΤΩΝ ΜΟΝΩΝ  Διπλωματική εργασία  του Μιλτιάδη Ματσούκα που υποβλήθηκε στο Τμήμα   Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ 

*Τάσου Κοντογιαννίδη: Η Πόντια που παραβίασε το άβατο στο Αγιον Ορος και τα κίνητρά της

Πηγή: choratouaxoritou.gr