Ρωσία: Τι έγινε πριν από 117 χρόνια που το διαβάζει ο Πούτιν και τρέμει μην πάθει τα ίδια

Ρωσία, πριν από 117 χρόνια: Να τι διαβάζει ο Πούτιν και τρομάζει στη σκέψη μην ακολουθήσουν τα ίδια…
Για διαβάστε κι εσείς: Όταν, εκδηλώνοντας ασύνορη επεκτατική διάθεση, η Ρωσία άρχισε έναν άδικο πόλεμο με στόχο εδαφικές κατακτήσεις κόντρα στη γείτονά της, το έκανε με μια αλαζονεία και υπερεκτίμηση της στρατιωτικής της δύναμης. Ο ηγέτης της Ρωσίας, ο οποίος κυβερνούσε σχεδόν ως απόλυτος μονάρχης και περιφρονούσε τον ομόλογό του της «διπλανής πόρτας», πίστευε ότι τα συμφέροντα της χώρας του απειλούνταν και ότι η Ρωσία άξιζε περισσότερο σεβασμό. Ο ρώσος μονάρχης είχε οραματιστεί μια προοπτική στην οποία ο εχθρός του, θα υποχωρούσε γρήγορα μπροστά στις συντριπτικές δυνάμεις του και θα αποδεχόταν τις ρωσικές εδαφικές απαιτήσεις.

Σε αντίθεση με τις προσδοκίες του Τσάρου και των στρατηγών του, η εκστρατεία άρχισε άσχημα για τη Ρωσία. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στις ασύνδετες γραμμές ανεφοδιασμού και στην υλικοτεχνική υποστήριξη, αλλά ο μεγαλύτερος παράγοντας, στις πρώτες ήττες της Ρωσίας, ήταν η βαθιά εσφαλμένη εκτίμηση των δυνάμεων του εχθρού της. Χωρίς να διαθέτει ιδιαίτερη ισχύ, ο αντίπαλος της Ρωσίας εξέπληξε τον κόσμο με την αποφασιστικότητα και την ικανότητά του να αντισταθεί στη ρωσική υπερδύναμη, με την αρωγή ασφαλώς και την έγκαιρη υποστήριξη από τους ευρωπαίους συμμάχους.
Αυτή είναι μια εισαγωγή, που μπορεί να ακούγεται οικεία στους αναγνώστες που άμεσα και δίχως αναζητήσεις θα φέρουν στο νου τους την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία· όμως η πιο πάνω αφήγηση περιγράφει την αρχή του Ρωσο-Ιαπωνικού πολέμου στις αρχές του 20ου αιώνα, το 1904.

Μαθήματα για τσάρους...

Η σύγκρουση, τότε, άρχισε ή καλύτερα επιτάχυνε σημαντικές αλλαγές που επηρέασαν δύο Παγκόσμιους Πολέμους, τον Ψυχρό Πόλεμο και σίγουρα και την σημερινή εποχή, και προσφέρει σημαντικά μαθήματα για τους σύγχρονους ηγέτες στη Μόσχα και όχι μόνο.
Πράγματι, το στρατιωτικό τέλμα στο οποίο δείχνει να έχει βρεθεί ο Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία σήμερα, είναι γεμάτο με εσωτερικούς κινδύνους που, όταν εκδηλώθηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του τσάρου Νικολάου Β', οδήγησαν όχι μόνο στην Επανάσταση αλλά και σε ακόμη σημαντικότερες και μακροχρόνιες αλλαγές, χρόνια αργότερα.
Ο τσάρος, στις αρχές του 20ου αιώνα, είχε υπερεκτιμήσει τη στρατιωτική ισχύ του έθνους του και η αρχική εσωτερική υποστήριξη για τον πόλεμο με την Ιαπωνία άρχισε να γκρεμίζεται όταν η ζοφερή πραγματικότητα στο πεδίο της μάχης άρχισε σιγά σιγά να τυλίγει την αχανή χώρα.

Μοιραίο λάθος του Νικόλαου Β'

Ο Νικόλαος Β’ ήταν σίγουρος ότι η Ρωσία θα έβγαινε τελικά νικήτρια από την αναμέτρηση με τους Ιάπωνες. Οι αλλαγές στο στράτευμα και η μεταστροφή της λαϊκής διάθεσης, πίστευε ότι θα γύριζε τη ζυγαριά υπέρ της Ρωσίας· πόσο λάθος έκανε… Η σύγκρουση κράτησε για άλλο ένα χρόνο και στη μάχη του Mukden, τον Φεβρουάριο του 1905, ο ιαπωνικός στρατός κατανίκησε τον ρωσικό και λίγο αργότερα, το ιαπωνικό ναυτικό βύθισε το μεγαλύτερο μέρος του εναπομείναντος ρωσικού στόλου της Βαλτικής στη ναυμαχία ανοιχτά της νήσου της Tsushima.

Η υπερβολική αδιαλλαξία της Ρωσίας την οδήγησε να χάσει μια σπουδαία ευκαιρία, που με τη διπλωματία και την υποστήριξη ενός τεράστιου στρατού και ενός αξιοσέβαστου ναυτικού, θα μπορούσε να είχε αξιοποιήσει εξασφαλίζοντας κάποιες εδαφικές παραχωρήσεις από τους γείτονες της. Αντίθετα, άρχισε έναν αιματηρό αγώνα, συνοδευόμενο από (σύμφωνα με πηγές) λεηλασίες, ωμότητες, βιασμούς και σφαγές αμάχων πολιτών.
Τα ρωσικά στρατεύματα συμπεριφέρθηκαν βάναυσα στους πολίτες των εδαφών που κατέλαβαν.
Οι Ρώσοι στρατηγοί - από την άλλη - ήταν απογοητευμένοι από την άθλια απόδοση των στρατευμάτων τους· πολλοί στρατιώτες δεν είχαν πειθαρχία ούτε κίνητρα, όπως αποδεικνύεται από τις ευρέως διαδεδομένες περιπτώσεις λιποταξιών.
Οι ρωσικές επιθετικές προσπάθειες παρεμποδίστηκαν επίσης από την υποβαθμισμένη τεχνολογία, τη διαφωνία μεταξύ των διοικητών, την έλλειψη συντονισμού συνδυασμένων όπλων και την αδυναμία αντικατάστασης των απωλειών ανθρώπινου δυναμικού και εξοπλισμού.
Ο αντιλαϊκός και εντελώς περιττός πόλεμος με την Ιαπωνία προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στη Ρωσία. Η οικονομία βρισκόταν υπό κατάρρευση, οι ελλείψεις τροφίμων και η πείνα ήταν μάστιγα για τον λαό και η χώρα περιέπεσε σε διεθνή απαξίωση.

Και ο λαός απάντησε μετά την ήττα

Για τον αποτυχημένο του πόλεμο, (αλλά και γι' άλλες άστοχες αποφάσεις του), ο τσάρος είχε χάσει την εμπιστοσύνη του λαού του, πυροδοτώντας δυσφορία για τα οικονομικά δεινά και τις ελεεινές συνθήκες εργασίας (οι οποίες επιδεινώθηκαν από τον πόλμεμο) που κορυφώθηκε τη Ματωμένη Κυριακή, μια αιματηρή διαδήλωση τον Ιανουάριο του 1905. Η Ρωσική Αυτοκρατορική Φρουρά πυροβόλησε άοπλους διαδηλωτές έξω από τα Χειμερινά Ανάκτορα του Τσάρου στην Αγία Πετρούπολη, σκοτώνοντας - ίσως εκατοντάδες - διαδηλωτές. Υπό τη σκιά των στρατιωτικών αποτυχιών σε συνδυασμό με τις εσωτερικές πιέσεις, ο Νικόλαος σύρθηκε σε κατάπαυση του πυρός και συνθήκη ειρήνης το 1905. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Θίοντορ Ρούσβελτ προήδρευσε της Συνθήκης του Πόρτσμουθ, η οποία έβαλε τέλος στις εχθροπραξίες.
Αν και οι παραλληλισμοί και οι συμπτώσεις μεταξύ του Ρωσο-Ιαπωνικού πολέμου και της εισβολής στην Ουκρανία είναι εντυπωσιακοί, υπάρχουν και βασικές διαφορές και η πλήρης εκτίμηση αυτών τους είναι απαραίτητη για να αποφευχθούν τα αβασάνιστα συμπεράσματα.

Όπως και στο Περλ Χάρμπορ!

Το 1904, η Ιαπωνία ήταν μια αυτοκρατορία σε ανάπτυξη και μόλις άρχιζε τη δική της επεκτατική περίοδο. Οι δύο δυνάμεις είχαν εμπλακεί σε μακροχρόνια περίοδο διαπραγματεύσεων για εδάφη στη σημερινή βορειοανατολική Κίνα και όπως και στο Περλ Χάρμπορ, τον Δεκέμβριο του 1941, έτσι και οι Ιάπωνες το 1904, επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στον στόλο της Ρωσίας, στο αγκυροβόλιο του Πορτ Άρθουρ στη χερσόνησο Liaodong της Μαντζουρίας πριν κηρυχτεί επίσημα ο πόλεμος. Και - όπως και στο Περλ Χάρμπορ - η Ιαπωνία προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στον αντίπαλο στόλο, αποκτώντας έτσι στρατιωτικό πλεονέκτημα.
Είναι χρήσιμο να δημιουργείς το παρόν και να οραματίζεσαι το μέλλον, με γνώμονα το παρελθόν.
Σε αυτή την περίπτωση, μια ανάλυση των συνεπειών του ρωσο-ιαπωνικού πολέμου θα έπρεπε να απασχολήσει τον Πούτιν.
Υπάρχουν πολλές συγκρίσεις που μπορούν να γίνουν μεταξύ των ρωσικών στρατιωτικών επιδόσεων σε αυτούς τους δύο πολέμους, που έχουν να κάνουν, σε μεγάλο βαθμό, με τις εσφαλμένες εκτιμήσεις για την ποιότητα του εχθρού.

Το μεγάλο πρόβλημα του Πούτιν

Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον Πούτιν, ωστόσο, είναι ότι σε όλη τη ρωσική ιστορία, οι στρατιωτικές ήττες οδήγησαν σε μεγάλες κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές. Ο Ρωσο-Ιαπωνικός πόλεμος δεν είναι παρά ένα παράδειγμα αυτού του φαινομένου. Οι ρωσικές αποτυχίες κατά της Γερμανίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο πυροδότησαν την έναρξη της επανάστασης των Μπολσεβίκων και ο καταστροφικός πόλεμος των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν αποδυνάμωσε σοβαρά την πολιτική συνοχή και έφερε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Σίγουρα, δεν ήταν μόνο οι πόλεμοι που προκάλεσαν την κοινωνική αναταραχή στη Ρωσία. Σε κάθε περίπτωση, εσωτερικές δυναμικές που δεν σχετίζονται με τους πολέμους αναπτύσσονταν και αλληλεπιδρούσαν με τις πολεμικές συγκρούσεις διαρρηγνύοντας τον κοινωνικό ιστό.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι στρατιωτικές αποτυχίες διόγκωσαν τα πολλαπλά προβλήματα και είχαν ραγδαία επιταχυνόμενη επίδραση στις πολιτικές εξελίξεις.
Ένας κίνδυνος με μια εξατομικευμένη απολυταρχία, όπως του μονάρχη Νικολάου Β’ Ρομανόφ, είναι ότι το κράτος είναι ταυτισμένο και συνώνυμο με τον ηγέτη του. Στον Ρωσο-Ιαπωνικό Πόλεμο, η ανεπαρκής απόδοση του ρωσικού στρατού εξέφρασε, κατ' επέκταση, το πόσο ανεπαρκές είχε γίνει το κράτος υπό τη διοίκηση του Τσάρου.

Με δεδομένο το γεγονός του ότι ο Πούτιν έχει ταυτίσει απόλυτα τη διακυβέρνησή του στη Ρωσία με το πρόσωπό του, τώρα η ενδεχόμενη αποτυχία της επέμβασης στην Ουκρανία κινδυνεύει να τροχίσει την παντοδυναμία του στη χώρα. Σε όλη τη ρωσική και τη σοβιετική ιστορία, τα κοινωνικά κινήματα για αλλαγή έχουν συχνά αντιμετωπιστεί με βίαιες καταστολές και μαζικές συλλήψεις, οι οποίες, με το χρόνο φέρνουν αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που σκόπευαν οι αυταρχικοί ηγέτες.

Οι ρωγμές της εσωτερικής δυσαρέσκειας είναι ήδη ορατές στη Ρωσία, λένε όσοι γνωρίζουν, χάρη στις αντιφάσεις του Πούτιν (ακόμα και) στους δικούς του ανθρώπους. Όταν οι Ουκρανοί βύθισαν τη ναυαρχίδα του ρωσικού ναυτικού Moskva, τα ρωσικά κρατικά Μέσα Ενημέρωσης υποστήριξαν, ψευδώς, ότι είχε πάρει φωτιά το πλοίο, ότι το πλήρωμα (περισσότεροι από 400 άνθρωποι) είχε διασωθεί και ότι το πολεμικό πλοίο έπεσε σε θαλασσοταραχή ενώ τελούσε υπό ρυμούλκηση. Η πραγματικότητα ήταν ότι 100 ρώσοι ναύτες, ίσως και περισσότεροι, έχασαν τη ζωή τους από τα χτυπήματα ουκρανικών πυραύλων. Οι οικογένειές τους αναφέρονται πλέον με γενναιότητα στους θανάτους των παιδιών τους, απαιτώντας την αλήθεια και λογοδοσία από την κυβέρνηση.
Ο Πούτιν έχει καταθέσει συχνά τις απόψεις του για την Ιστορία. Αν σκεφτόταν τα διδάγματα του Ρωσο-Ιαπωνικού Πολέμου, καλά θα έκανε να θυμηθεί και το ρητό του θεωρητικού του πολέμου Καρλ φον Κλάουζεβιτς που λέει ότι «ο πόλεμος δεν λαμβάνει χώρα έξω από το πλαίσιο της κοινωνίας που τον διεξάγει».

Και τότε και τώρα ίδια κι όμοια

Οι εσωτερικές αναταραχές, όπως και οι αποτυχίες στο πεδίο της μάχης κατά της Ιαπωνίας, υποχρέωσαν τον τσάρο Νικόλαο Β' να εγκαταλείψει τον πόλεμο.
Σήμερα, οι οικογένειες των (όπως εκτιμάται) πολλών χιλιάδων νεκρών ρώσων στρατιωτών είναι απίθανο να σιωπήσουν γι’ αυτή την παράλογη σφαγή, και ίσως και για πολλά άλλα ακόμα…
Η σημερινή Ουκρανία δεν είναι ασφαλώς η Ιαπωνία των αρχών του 20ου αιώνα, αλλά οι ομοιότητες της σύρραξης με τη Ρωσία μπορούν να φωτίσουν τους κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες που η Ιστορία δείχνει ότι μπορεί να συμβούν σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Στην πραγματικότητα, όπως ο Ρωσο-Ιαπωνικός Πόλεμος διαμόρφωσε σημαντικές αλλαγές του κόσμου του 20ου αιώνα, έτσι και η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία μπορεί να αφυπνίσει τις δυνάμεις που θα ορίζουν τον 21ο.

«Η ευρωπαϊκή αστική τάξη έχει τους λόγους της να φοβάται, και το προλεταριάτο έχει τους λόγους να χαίρεται», αναφώνησε ο Βλαντιμίρ Λένιν μετά την πτώση του Πορτ Άρθουρ. Σήμερα, είναι δύσκολο να εντοπιστούν οι σαφείς αμφισβητίες της εξουσίας του Πούτιν. Ακόμα κι αν δεν έχει μέχρι τώρα αναδειχθεί ένα κέντρο αντίστασης, ωστόσο, ο πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία μπορεί να αποτελέσει τη σπίθα για καλά κρυμμένες (ακόμα) «πυριτιδαποθήκες» στη Ρωσία.
Και ένα πράγμα που δεν πρέπει να ξεχναέι ο ηγέτης της Ρωσίας: Έπειτα από καταστροφικούς πολέμους, η εσωτερική δυσαρέσκεια ακολουθεί από κοντά.

Πηγή: theatlantic.com