Το διαβόητο Νησί του Διαβόλου: Εκεί που μαρτύρησαν γάλλοι κατάδικοι – Η θρυλική απόδραση του Πεταλούδα και η διαβίωση του Ντρέιφους

Το Νησί του Διαβόλου ήταν η πιο σκληρή φυλακή των Γάλλων που λειτούργησε τον προπερασμένο αιώνα μέχρι τα μέσα του 20ου.

Το Νησί του Διαβόλου το μάθαμε - οι πιο πολλοί - από την θρυλική ταινία «Ο Πεταλούδας» του Φράνκλιν Σάφνερ με πρωταγωνιστές τους αξεπέραστους Στιβ ΜακΚουήν και Ντάστιν Χόφμαν με το μυθικό μουσικό φινάλε του Τζέρι Γκόλντσμιθ…

Αυτά στον κινηματογράφο γιατί η πραγματικότητα ήταν πολύ χειρότερη από ό,τι είχαμε παρακολουθήσει στου ’70 τις αρχές. Αλλά ας ξεφυλλίσουμε την Ιστορία…

Περίπου εννέα μίλια από τις εκβολές του ποταμού Kourou στην μικρή ομώνυμη παραλιακή πόλη της Γαλλικής Γουιάνας στη βορειοανατολική ακτή της Νότιας Αμερικής, καραβίζουν ήσυχα τρία νησιά που ονομάζονται Iles du Salut, γνωστά ως Νησιά της Σωτηρίας.

Τα νησιά πνίγονται στα νερά του Ατλαντικού ολόγυρα κι από την πυκνή ζούγκλα που με σύμμαχο τον χρόνο πιά, σκεπάζει τα απομεινάρια της διαβόητης γαλλικής φυλακής, όπου πάνω από 60.000 άνδρες έζησαν σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης υπό καθεστώς τρομοκρατίας· από αυτούς, λιγότεροι από 2.000 επέζησαν! Η φυλακή ήταν διαβόητη τόσο για τη σκληρή αντιμετώπιση των κρατουμένων όσο και για το ανθυγιεινό τροπικό κλίμα και τις ασθένειες που συνέβαλαν στην υψηλή θνησιμότητα. Οι βροχοπτώσεις σ' εκείνα τ αμέρη είναι πολύ υψηλότερες από ό,τι στην ηπειρωτική χώρα και τα επίπεδα υγρασίας πλησιάζουν το 85 έως 95%. Το σωφρονιστικό σύστημα δε, είχε ποσοστό θανάτων 75%!

Το Νησί του Διαβόλου - παρά την Κόλαση που έζησαν οι κατάδικοι - δεν πήρε το όνομά του από αυτούς. Λέγεται ότι ονομάστηκε έτσι από τους Ινδιάνους Galibi, οι οποίοι θεωρούσαν αυτή την τρομακτική βραχονησίδα ως κατοικία του Iroucan, δηλαδή του πνεύματος του κακού.
Η «ποινική αποικία» του Καγιέν, που έμεινε στην Ιστορία ως το Νησί του Διαβόλου ήταν το μικρότερο και πιο διαβόητο από αυτά τα νησιά· ιδρύθηκε το 1852 και έκλεισε επίσημα το 1953. Το Νησί του Διαβόλου χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως αποικία λεπρών και αργότερα για την εξορία πολιτικών κρατουμένων.

Λόγω των απόκρημνων βράχων και των ισχυρών θαλάσσιων ρευμάτων που κυκλώνουν το νησί, η ασφαλής πρόσβαση ήταν δυνατή μόνο μέσω ενός είδους τελεφερίκ που διέσχιζε το κανάλι πλάτους περίπου 20 μέτρων μεταξύ του Νησιού του Διαβόλου και της κυρίως νήσου Ile Royale. Εκεί στεγάζονταν οι κατάδικοι οι οποίοι περιφέρονταν με σχετική ελευθερία, αφού κάθε απόπειρα απόδρασης θα κατέληγε στον θάνατο. Η απομόνωση βρισκόταν στο νοτιότερο νησί, το Ile Saint-Joseph.

Οι καρχαρίες, άγρυπνοι φρουροί

Αν και η απόδραση κατέτρωγε πάντα τη σκέψη των κατάδικων, ήταν ουσιαστικά αδύνατη λόγω των καρχαριών που… περιπολούσαν το νησί καρτερώντας τα σώματα των κρατουμένων που πέθαιναν στην αιχμαλωσία, και που πετάγονταν στον ωκεανό. Στο νησί υπήρχε νεκροταφείο, αλλά λίγοι θάβονταν.
Οι φυλακισμένοι ζούσαν σε κελιά, τα περισσότερα όχι μεγαλύτερα από ένα τυπικό δωμάτιο τουαλέτας σε κάποιο σπίτι. Η απομόνωση ήταν ένας εντελώς σκοτεινός χώρος απομονωμένος και ο κατάδικος δεν μπορούσε να μιλήσει σε κανέναν επί μήνες κάθε φορά που τιμωρούνταν. Πολλοί από τους κατάδικους τρελαίνονταν εξαιτίας των ξυλοδαρμών, τόσο από τους φρουρούς όσο και από άλλους κρατούμενους, την απομόνωση και την έλλειψη τροφής και νερού.

Οι κατάδικοι στη φυλακή - βάση ήταν σιδηροδέσμιοι μέρα και νύχτα και πολλές φορές γίνονταν τροφή για τους αρουραίους, για τα μερμήγκια στρατιώτες και τις νυχτερίδες βαμπίρ.
Ο γιατρός Ρουσό, που υπηρέτησε σ' εκείνα τα νησιά, στα απομνημονεύματά του γράφει: «Οι φυλακές της Γουιάνας είναι ομαδικοί τάφοι όπου, συμμαχώντας με τη σύφιλη και τη φυματίωση, όλα τα τροπικά παράσιτα (ελονοσία, αγκυλόστομα, παρασιτικά σκουλήκια λεπτού εντέρου, αμοιβάδες δυσεντερίας κ.λπ. ) γίνονται οι πιο βασικοί αρωγοί μιας διοίκησης που ο ρόλος της είναι να παρακολουθεί τους ανθρώπους να λιώνουν. Οι κατάδικοι ζουν κατά μέσο όρο 5 χρόνια στη Γουιάνα, όχι περισσότερο»!

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο Νησί μεταφέρονταν κυρίως κατάσκοποι και λιποτάκτες που αρνούνταν να πολεμήσουν προερχόμενοι από τις γαλλικές αποικίες. Στις 17 Ιουνίου του 1938, λίγο πριν από την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Γαλλία κατάργησε την μεταγωγή κρατουμένων σε φυλακές που βρίσκονταν σε αποικίες. Οι τελευταίοι κρατούμενοι του Νησιού του Διαβόλου έφυγαν 15 χρόνια μετά, το 1953.

Υπόθεση Ντρέιφους και Νησί του Διαβόλου

Ο πιο διάσημος κρατούμενος που εκτοπίστηκε στο Νησί του Διαβόλου ήταν ο λοχαγός Άλφρεντ Ντρέιφους· ο γάλλος στρατιωτικός έζησε σχεδόν πέντε χρόνια στο νησί, καταδικασμένος σε ισόβια κάθειρξη για κατασκοπεία υπέρ των Γερμανών. Ο Ντρέιφους καταδικάστηκε μια μέρα σαν σήμερα, 5 Ιανουαρίου του 1895.
Οι χαλκευμένες κατηγορίες κατά του λοχαγού αποκαλύφθηκαν και ολόκληρο το φιάσκο της διαβόητης Υπόθεσης Ντρέιφους ξεσκέπασε τον αντισημιτισμό που κυριαρχούσε (και) τότε - καθώς ο Ντρέιφους ήταν Εβραίος. Ο Ντρέιφους αθωώθηκε το 1906.

Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο του Ντρέιφους την εποχή της ξηρής περιόδου στο Νησί του Διαβόλου: «Η ζέστη είναι τέτοια που από τις 10 το πρωί έως τις 3 το μεσημέρι είναι αδύνατο να βγεις έξω. Η σιωπή του τάφου κυριαρχεί παντού στο νησί εκτός από τον μόνο επαναλαμβανόμενο και παλλόμενο θόρυβο του κραδασμού των κυμάτων που σκάνε στους βράχους και τον θόρυβο του ανέμου».

Και ο Ντρέιφους πιο κάτω περιγράφει την συμβίωση του με τα έμβια όντα του Νησιού του Διαβόλου: «Τα έντομα ήταν σμήνος στην καλύβα μου. Κουνούπια, την περίοδο των βροχών, μυρμήγκια όλες τις εποχές, σε τόσο μεγάλο αριθμό που έπρεπε να απομονώσω το τραπέζι μου, βάζοντας τα πόδια του σε παλιά τενεκεδένια δοχεία, γεμάτα πετρέλαιο. Το πιο κακό θηρίο ήταν η αράχνη καβούρι· το δάγκωμά της είναι δηλητηριώδες! Η αράχνη καβούρι είναι ένα ζώο του οποίου το σώμα μοιάζει με αυτό του καβουριού και τα πόδια της έχουν το μήκος της αράχνης· το σώμα της έχει το μέγεθος ενός αντρικού χεριού. Σκότωσα πολλές στην καλύβα μου όταν έμπαιναν από το κενό μεταξύ της στέγης και των τοίχων».

Ο Πεταλούδας και η διάσημη απόδρασή του

Ανάμεσα στους διάσημους κρατούμενους του Νησιού του Διαβόλου ήταν και ο Σαρλ Ντελεκλούζ μελλοντικός ηγέτης της Παρισινής Κομούνας που είχε καταδικαστεί για συνωμοσία το 1849
Επίσης ο Γάλλος Ανρί Σαριέ, καταδικασμένος για μαστροπεία και μικροκλοπές ήταν ο πιο διάσημος κρατούμενος του Νησιού του Διαβόλου και έμεινε γνωστός με το προσωνύμιο του «Ο Πεταλούδας»· δικάστηκε και καταδικάστηκε για φόνο το 1913 και έζησε 13 χρόνια στη διαβόητη φυλακή.
Ο Πεταλούδας επέδρασε δυο φορές από το νησί. Την πρώτη φορά το 1916, μπαίνοντας σε μια βάρκα μαζί με τον συγκρατούμενό του Σιλβέν. Ο Σιλβέν χάθηκε στην αγκαλιά κινούμενης άμμου σε μικρή απόσταση από την ακτή.
Ο Σαριέ ταξίδεψε περίπου 1.800 μίλια προς το Μαρακάιμπο, όπου βρήκε καταφύγιο σε μια ινδιάνικη φυλή.
Όταν έφυγε από τη φυλή που τον περιέθαλψε, συνελήφθη ξανά και στάλθηκε πίσω στη φυλακή· επιχείρησε ακόμα επτά αποδράσεις και η τελική - η μόνη πραγματικά επιτυχημένη - απόδραση ήταν το 1944 όταν διέφυγε πάνω σε μια σχεδία φτιαγμένη από καρύδες

Ο Πεταλούδας έφθασε στη Βενεζουέλα και έμεινε εκεί για πολλά χρόνια, ανοίγοντας ένα εστιατόριο. Το 1968, έγραψε την αυτοβιογραφία του: «Papillon», όπου εξιστορούσε τα πάθη του στο Νησί του Διαβόλου. Η επιτυχία του βιβλίου, του άνοιξε τον δρόμο να επιστρέψει στη Γαλλία το 1970. Η αφήγηση του Ανρί Σαριέ προκάλεσε ταραχή. Οι γαλλικές αρχές αμφισβήτησαν τις διηγήσεις του και αποκάλυψαν αρχεία που αποδείκνυαν ότι ο Πεταλούδας δεν είχε φυλακιστεί ποτέ στο Νησί του Διαβόλου και είχε δραπετεύσει από άλλη φυλακή της Γαλλίας. Τελικά επικράτησε η άποψη ότι το βιβλίο του Πεταλούδα στηριζόταν περισσότερο σε μυθοπλασία και διηγήσεις τρίτων παρά σε προσωπικά βιώματα. Ο Σαριέ όμως είχε κάνει παγκόσμια επιτυχία!

Ο Κλεμέν Ντιβάλ, ένας αναρχικός, στάλθηκε στο Νησί του Διαβόλου το 1886· καταδικάστηκε σε θάνατο και αργότερα η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια καταναγκαστική εργασία. Ο Ντιβάλ δραπέτευσε τον Απρίλιο του 1901 και έφτασε μέχρι τη Νέα Υόρκη, όπου έγραψε ένα βιβλίο για τη φυλάκισή του, το «Revolte».
Τέσσερις δραπέτες από το νησί του Διαβόλου, οι Φρανσουά Φρεν, Πολ Ρενουσί, Ρέιμοντ Βοντ και Τζοβάνι Μπατιστότι έφτασαν στο Σεντ Τόμας, στις Παρθένες Νήσους των ΗΠΑ στις 18 Οκτωβρίου 1936. Η αυτοσχέδια βάρκα τους ναυάγησε σε ύφαλο και οι κατάδικοι φιλοξενήθηκαν και νοσηλεύτηκαν για τους τραυματισμούς στο Δημοτικό Νοσοκομείο.

Η φυλακή του Νησιού του Διαβόλου δεν φιλοξενεί πλέον εγκληματίες, αλλά θρύλους και φαντάσματα…. Η συστάδα των νησιών έχει γίνει τουριστικό αξιοθέατο. Οι επισκέπτες δεν επιτρέπεται ν απατήσουν στο Νησί του Διαβόλου. Εκεί πια κατοικούν η μοναξιά, οι αράχνες καβούρια και κάτι ανθρώπινα απομεινάρια που θυμίζουν το σωφρονιστικό σύστημα άλλων εποχών…