Κατάσκοπος για κλάματα ή Ναζί για γέλια; Αποκάλυψε την Απόβαση στη Νορμανδία και δεν τον πίστεψαν – Νόμιζε ότι ήταν πλούσιος, αλλά γελάστηκε – Σαν ταινία του Θου Βου

Θου Βου πράκτωρ  000: Ο κατάσκοπος που πληρωνόταν με πλαστά χρήματα και που αποκάλυψε στους Γερμανούς την Απόβαση στη Νορμανδία, αλλά δεν τον πίστεψαν... Τελικά αυτός ήταν για κλάματα ή οι Ναζί αποδέκτες των πληροφοριών του για γέλια; Μάλλον το δέυτερο!

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την ρωσίδα κατάσκοπο «Μαρία Τσάλλα», που δρούσε στην Ελλάδα κι όλοι πια συνειρμικά ποιον φέρνουν στον νου τους; Τον Τζέιμς Μποντ, ποιον άλλον. Υπάρχει βέβαια και ο ΘΟΥ ΒΟΥ, ο απολαυστικός Θανάσης Βέγγος, ο Φαλακρός Πράκτωρ 000. Ε, πιο κοντά σ’ αυτόν είναι ο κατάσκοπος που ακολουθούμε σήμερα ή πιο σωστά, περισσότερο κοντά στον χαρακτήρα του έλληνα κινηματογραφικού πράκτορα, ήταν οι Ναζί, που δεν εκτίμησαν σωστα τις ικανότητές του..

Να πούμε ότι, οι διαβόητοι - οι πραγματικοί κατάσκοποι της Ιστορίας - ούτε τη λάμψη των μυθιστορηματικών εκείνων του Ίαν Φλέμινγκ είχαν, ούτε την τύχη τους, ούτε έκαναν τη ζωή που έκανε ο κινηματογραφικός Βρετανός 007 με τις Aston Martin, τα μαρτίνι με τον τριμμένο πάγο και την ελιά και τις καλλίπυγους αιθέριες υπάρξεις που λάμπρυναν το πέρασμά τους από τη ζωή μας.

Ο Κικέρων που δεν πίστεψε κανείς...

Ένας από εκείνους, που ο μυθιστορηματικός βίος του έγινε κινηματογραφική ταινία, αλλά δεν είχε την επιτυχία του Κατασκόπου που αγαπήσαμε, ήταν ο «Κικέρων». Το κωδικό του όνομα ήταν Κικέρων, γιατί το όνομα που του έδωσαν οι γονείς του ήταν Ελιέσα, Ελιέσα Μπάζνα! Καθίστε αναπαυτικά, πιείτε τον ζεστό πρωινό καφέ σας και διαβάστε την ενδιαφέρουσα ιστορία του.

Παραμονή των Χριστουγέννων του 1970, οι New York Times, κάπου ριγμένο σκόρπια στη σελίδα 32 της καθημερινής έκδοσής τους, δημοσίευαν ένα μονόστηλο - μια είδηση που τότε κανέναν δεν ενδιέφερε: «Πέθανε ο Ελιέσα Μπάζνα, ο γερμανός κατάσκοπος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, που υπηρέτησε ως παρκαδόρος στον Βρετανό Πρέσβη στην Τουρκία, σε ηλικία 66 χρονών.

Στη γενιά την μεταπολεμική, που στα 1970 άκουγε Beatles και Rolling Stones, που είχε δει σε ζωντανή μετάδοση τον Νιλ Άρμστρονγκ να σεργιανίζει στη Σελήνη, που διαδήλωνε για τον τερματισμό του πολέμου του Βιετνάμ, τι να της πει ένας κατάσκοπος που πέθανε από νεφρική ανεπάρκεια, ξεχασμένος και μόνος σε ένα λερό κρεβάτι νοσοκομείου του Μονάχου; Κι όμως η ζωή του «Κικέρωνα» ήταν μια περιπέτεια.

«Ξέρω από ποιον να ξεφύγω χωρίς να ξέρω σε ποιον να πάω», έλεγε ο κορυφαίος ρήτωρ του αρχαίου κόσμου, που δανείστηκε το όνομά του ο – για πολλούς – κορυφαίος κατάσκοπος της Γης… Και η φράση αυτή ταίριαζε απόλυτα στον Ελιέσα Μπάζνα!

Πριν κλείσει τα μάτια του για πάντα ο Μπάζνα, είχε παρακολουθήσει την ταινία «Five Fingers» (Πέντε Δάχτυλα), που ήταν γυρισμένη με θέμα τη ζωή του και που τον ίδιο ενσάρκωνε ο Τζέιμς Μέισον. Στο τρέιλερ της ταινίας αναφερόταν με έμφαση: «Ο πιο ακριβοπληρωμένος κατάσκοπος της Ιστορίας». Όταν είδε το φιλμ ο Ελιέσα Μπάζνα χαμογέλασε με νόημα και δήλωσε: «Νόμιζα ότι θα είναι συναρπαστικό, αλλά ήταν πέρα για πέρα ψευδές!»…

Και πώς να μην το πει, αφού ο «πιο ακριβοπληρωμένος κατάσκοπος» του κόσμου, πληρωνόταν σε πλαστά χαρτονομίσματα από τους εργοδότες του και δεν κέρδισε το παραμικρό από τις υπηρεσίες του στο ναζιστικό καθεστώς, παρά χαρτιά δίχως αξία και αμφισβήτηση!

Για να πιάσουμε από την αρχή το «φιλμ» της ζωής του Μπάζνα.
Γεννημένος στις 28 Ιουλίου 1904, στο σημερινό Κοσσυφοπέδιο, ο Μπάζνα και η οικογένειά του κυνηγήθηκαν κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και βρήκαν στέγη και ησυχία στην Κωνσταντινούπολη. Ο Μπάζνα στάλθηκε σε στρατιωτική ακαδημία πριν ενταχθεί στον Γαλλικό Στρατό σε ηλικία 16 χρονών· συνελήφθη, ωστόσο, να κλέβει όπλα και αυτοκίνητα και καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα για τρία χρόνια· όταν αφέθηκε ελεύθερος, καταπιάστηκε με περίεργες δουλειές: εργάτης, οδηγός ταξί, πυροσβέστης.

Ειστήριο στην καλή κοινωνία, οι γλώσσες του 

Ο Μπάζνα μιλούσε τουρκικά, σερβο-κροατικά και γαλλικά, κάτι που του εξασφάλισε επαφές με ανώτερα στελέχη της κοινωνίας, όπως διπλωμάτες και πρόξενους, τόσο στην Τουρκία όσο και στη Γαλλία· οι εργοδότες του, τον απασχολούσαν ως φύλακα, οδηγό ή θυρωρό. Ήταν επίσης εξαιρετικός τραγουδιστής όπερας!

Ενώ εργαζόταν, ο Μπάζνα κρατούσε τα μάτια και τα αυτιά του ανοιχτά και παρακολουθούσε τα δρώμενα των ανθρώπων που παρείχε τις υπηρεσίες του. Κάποιοι εντόπιζαν γρήγορα τον… φιλομαθή χαρακτήρα του και τον απομάκρυναν… Κάποτε είχε απολυθεί από τον Albert Jenke, μέλος του προσωπικού της γερμανικής πρεσβείας, επειδή τον συνέλαβε να ανοίγει την αλληλογραφία του!

Ο Μπάζνα προσλήφθηκε ως υπεύθυνος συντήρησης στο σπίτι του Α’ γραμματέα της Βρετανικής Πρεσβείας στην Πόλη· άρχισε μια σχέση με τη νοσοκόμα του σπιτιού, η οποία τον βοήθησε να αποκτήσει πρόσβαση σε πληροφορίες, τις οποίες φωτογράφιζε κρυφά. Η γραμματέας τον εμπιστεύτηκε και το 1943 τον συνέστησε για μια θέση παρκαδόρου του Βρετανού Πρέσβη στην Άγκυρα, sir Hughe Knatchbull-Hugessen.

Ο Μπάζνα ήταν οπορτουνιστής. Ενώ εργαζόταν ως οδηγός - παρκαδόρος για τον Πρέσβη, κέρδισε γρήγορα την εμπιστοσύνη του· αναρριχήθηκε σε θέση εξουσίας τόσο στο σπίτι του πρέσβη όσο και στην πρεσβεία. Ντυμένος με κομψή στολή, φρουρούσε την πόρτα στο γραφείο του Knatchbull-Hugessen και έλεγχε ποιοι επισκέπτονταν τον Πρέσβη. Ο Μπάζνα πληρωνόταν καλά και ο πρεσβευτής αγνόησε το γεγονός ότι είχε σχέση με την υπηρέτρια της γυναίκας του. Πολλά βράδια ακούγονταν δυνατά οι μελωδικές νότες του πιάνου, έξω από το σπίτι που κατοικούσε ο βρετανός διπλωμάτης, και πιο δυνατά ακόμα αντηχούσε η φωνή του Μπάζνα που συνόδευε τον φίλο του, πια, τραγουδώντας διάσημες άριες!

Το βράδυ κατάσκοπος...

Ο Μπάζνα, όταν το πιάνο σιωπούσε και το σκοτάδι σκέπαζε τις κινήσεις του… ντυνόταν κατάσκοπος· φωτογράφιζε μυστικά έγγραφα που είχε στην κατοχή του ο πρέσβης Knatchbull-Hugeseen και στη συνέχεια τα πουλούσε στους Γερμανούς. Ο Μπάζνα είχε και γνώσεις κλειδαρά: αποτύπωσε το κλειδί του προσωπικού φωριαμού του αφεντικού του και ανοιγόκλεινε τα μυστικά – απόρρητα έγγραφα ό,τι ώρα μπορούσε. Έβγαζε φωτογραφίες από έγγραφα που αφορούσαν στρατηγικά σχέδια, κινήσεις στρατευμάτων και διαπραγματεύσεις με την Τουρκία για να μπει στον πόλεμο· κατέγραφε λίστες με ονόματα κατασκόπων που εργάζονταν για τους Συμμάχους, γνώριζε όλες τις λεπτομέρειες των στοιχείων του προσωπικού της Βρετανικής Πρεσβείας και το κυριότερο: μάθαινε για τις κινήσεις των αγγλο-αμερικάνων εβδομάδες πριν τις πραγματοποιήσουν στα πεδία των μαχών. Όταν πλησίασε για πρώτη φορά τους Γερμανούς, ο Μπάζνα ζήτησε περισσότερα από 20.000 δολάρια για δύο ρολά φιλμ· τα πήρε, αλλά…

Ο «Κικέρων» άρχισε να εργάζεται ως κατάσκοπος για τη Γερμανία, υπό τον Ludwig Carl Moyzisch και πληρωνόταν αδρά για τη δουλειά του, αλλά αργότερα ανακάλυψε ότι τα περισσότερα χρήματα ήταν πλαστά!
Ο Μπάζνα παρείχε πολύτιμες πληροφορίες στους Ναζί, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων από διασκέψεις των Συμμάχων που πραγματοποιήθηκαν στη Μόσχα, την Τεχεράνη και το Κάιρο και το πιο συγκλονιστικό: έμαθε από τους πρώτους για την Απόβαση στη Νορμανδία. Ενημέρωσε τους λήπτες των πληροφοριών του, αλλά εκείνοι δεν τον πίστεψαν!

Τροφοδοτούσε με τόσες πολλές πληροφορίες τους Γερμανούς, που το υπουργείο Εξωτερικών αμφισβήτησε την αξιοπιστία του· μοιραίο λάθος τους! Ο Μπάζνα, παρέδωσε έγγραφα που προέβλεπαν ότι οι Σύμμαχοι θα βομβάρδιζαν τα Βαλκάνια, κάτι που αποδείχθηκε αλήθεια. Ο Μπάζνα στο τέλος αναγνωρίστηκε από τους Ναζί και επαινέθηκε από τον ίδιο τον Χίτλερ, που του υποσχέθηκε μια βίλα μετά το τέλος του πολέμου…
Υπήρξαν πολλές εικασίες για το αν ο Μπάζνα ήταν διπλός πράκτορας ή όχι. Κάποιες από τις πληροφορίες που μετέδωσε στους Γερμανούς ήταν λανθασμένες. Την εποχή εκείνη, τρεις βρετανοί διπλοί πράκτορες εργάζονταν στην Abwehr, τη γερμανική μυστική υπηρεσία. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι ο Μπάζνα έτρεφε μεγάλη απέχθεια για τους Βρετανούς και ενώ δεν ήταν συμπαθής από τους Ναζί, προτιμούσε το στρατόπεδο των Γερμανών.
Στα τέλη του 1943, οι Βρετανοί αντιλήφθηκαν ότι, από κάποιον που εργαζόταν στην Πρεσβεία της Άγκυρας, διέρρεαν απόρρητα έγγραφα. Και ο Μπάζνα τέθηκε υπό παρακολούθηση.

Αφήστε τον αυτόν, είναι ηλίθιος!

Πολλοί από εκείνους που τον συναναστρέφονταν, πίστευαν ότι ο Ελιέσα Μπάζνα ήταν πολύ ηλίθιος για να είναι ο κατάσκοπος γνωστός ως Κικέρων· το πόσο έσφαλαν, το κατάλαβαν μετά. Του ρίχτηκε ένα δόλωμα, αλλά δεν τσίμπησε ο πανούργος κατάσκοπος. Οι Βρετανοί έτρεχαν και δεν έφταναν... Νέο σύστημα συναγερμού τοποθετήθηκε στο ντουλάπι του Πρέσβη και ο Μπάζνα δυσκολευόταν πια, ολοένα και περισσότερο, να παράσχει πληροφορίες. Στις αρχές του 1944, κατάλαβε ότι όλα πια τελειώνουν, εγκατέλειψε τη δουλειά του στον πρεσβευτή και σταμάτησε να εργάζεται και για τους Γερμανούς· ουδέποτε συνελήφθη!

Ο Μπάζνα αναγνωρίστηκε ως ο κατάσκοπος Κικέρων μετά τον πόλεμο. Οι Βρετανοί τον ανέκριναν, αλλά δεν προέκυψε τίποτα. Η επιστροφή στην κανονικότητα τον έφεραν στο να αναζητεί εργασία για να ζήσει: προσπάθησε να στήσει μια ξενοδοχειακή επιχείρηση και τότε ανακάλυψε ότι τα χρήματά που είχε κρύψει από τους… κατασκοπευτικούς κόπους του, ήταν πλαστά. Κατηγορήθηκε ότι προσπάθησε να διοχετεύσει στην αγορά πλαστά χαρτονομίσματα και μπήγε στη φυλακή. Τότε κατάλαβε ο Μπάζνα ότι τον είχαν εξαπατήσει. Ήταν πάμπτωχος! Τότε αργότερα απείλησε να μηνύσει την κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας, επειδή, όπως είπε, πληρωνόταν για τη δουλειά του με πλαστές βρετανικές λίρες. Η γερμανική πρεσβεία στην Άγκυρα φέρεται να του κατέβαλε 840.000 έως 1,5 εκατομμύριο βρετανικές (πλαστές) λίρες για τις πληροφορίες του.

«Με εξαπάτησε χονδροειδώς το Γερμανικό Ράιχ», έγραψε στο βιβλίο του «Ήμουν ο Κικέρων», που εκδόθηκε το 1962. «Θέλω αποζημίωση από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση για τα χρήματα που μου στέρησαν οι Γερμανοί όταν τους κατασκόπευα». Ουδείς του έδωσε σημασία. Η αίτησή του για κρατική σύνταξη απορρίφθηκε από την κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας. Κάποιοι έχουν πει για τον Ελιέσα Μπάζνα ότι κατείχε πληροφορίες που θα μπορούσαν να άλλαζαν την πορεία του πολέμου.

Η τελευταία εργασία του Κικέρωνα ήταν νυχτοφύλακας. Όταν αποκαλύφθηκε η δράση του κατασκόπου – φίλου του Πρέσβη, ο Knatchbull-Hugessen έλαβε μια επίσημη, αυστηρή επίπληξη! Ο Μπάζνα έκανε οικογένεια και πέθανε από νεφρική ανεπάρκεια το 1970.

Τον Μάρτιο του 2005, ιστορικοί του Βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών εξέδωσαν τα έγγραφα του Κικέρωνα και μια ανάλυση των πιθανών συνεπειών της Υπόθεσης για την έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τι έλεγε με πέντε λέξεις η ανάλυση; «Ευτυχώς που δεν τον πίστεψαν»!

Ο Κικέρων, ο ρωμαίος ρήτωρ είχε πει: Esse quam videri, δηλαδή Να είσαι πάρα να φαίνεσαι. Ο Κικέρων, ο κατάσκοπος ήταν και δεν (του) φαινόταν κι αυτό ζημίωσε (ευτυχώς) εκείνους που δεν πίστεψαν ότι «ήταν»!