Εκλογές στην Ελλάδα: Δυο γάμοι τρεις κηδείες και η χώρα στην εντατική – Ένα βήμα από την Αποστασία και οι Συνταγματάρχες στην Κερκόπορτα

Εκλογές στην Ελλάδα λοιπόν και του ’60 οι «εκδρομείς» μετρούσαν στη διαδρομή τους προς τις κάλπες: έναν γάμο, δύο γάμους που έφεραν τα πάνω κάτω, τρεις κηδείες που προκάλεσαν πολιτικούς σεισμούς και κροκοδείλια δάκρυα και έβλεπαν με πόνο τη χώρα να εισάγεται στα Επείγοντα κι από εκεί δίχως ανάσα στην Εντατική της Αποστασίας...

Κι από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στον Γεώργιο Παπανδρέου. Εκλογές του 1963. Ακριβώς 60 χρόνια πριν. Και η Ελλάδα έκτοτε από κάποιου Καραμανλή ή σ' ενός Παπανδρέου την... αγκαλιά βρίσκει γαλήνη και θαλπωρή…
Έτος 1963, λοιπόν, και οι δολοφονίες έχουν χαράξει με σκληρό μαχαίρι την Ιστορία: της Ελλάδας πρώτα με τον Γρηγόρη Λαμπράκη και την παγκόσμια με τον Τζον Κένεντι! Κι όπως κι εφέτος, 60 χρόνια πριν, η ΑΕΚ αρπάζει το πρωτάθλημα μέσα από τα χέρια του Παναθηναϊκού… Τυχαίο;

Εξαιτίας της επιμονής της βασιλικής κουστωδίας να παραστούν στους γάμους της πριγκίπισσας Αλεξάνδρας του Κεντ, που επρόκειτο να γίνουν τον Ιούλιο στο Λονδίνο, είχε ξεσπάσει σοβαρή πολιτική κρίση και έντονο παρασκήνιο.
Ο Καραμανλής είχε συστήσει να αποφευχθεί το ταξίδι εκείνο, διότι ακόμα - κατά την εκτίμηση της κυβέρνησης - υπήρχε κίνδυνος να γίνει αφορμή οργανωμένων βίαιων εκδηλώσεων, όπως είχε συμβεί στο προηγούμενο ταξίδι της Φρειδερίκης, όταν συνοδευόμενη από την πριγκίπισσα Ειρήνη είχε επισκεφθεί το Λονδίνο τον Απρίλιο του 1963 και καθώς έβγαινε από το ξενοδοχείο «Claridges», ομάδες Ελλήνων και Κυπρίων επιτέθηκαν εναντίον της.

Να θυμίσουμε και τους γάμους της πριγκίπισσας Σοφίας με τον Ισπανό Χουάν Κάρλος και την προίκα της, που πλήρωσε ο χειμαζόμενος ελληνικός λαός, για να μπορεί να φωνάζει στις μέρες μας «ψωμί ελιά και Κώτσο βασιλιά» δίχως περίσκεψιν χωρίς αιδώ… Ο «γάμος του αιώνα», όπως είχε χαρακτηριστεί το 1962, κόστισε μόνο για την τελετή και τα τραπεζώματα και τα πανηγύρια 2.800.000 τότε, που από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη το μεγαλύτερο ποσοστό του ελληνικού λαού μετρούσε τις δεκάρες για να πάει στον φούρναρη…

«Αφετηρία περιπετειών δια την χώραν»

Και γυρίζουμε στον δεύτερο ανακτορικό γάμο, που έριξε μια κυβέρνηση.
Το πρωί της 10ης Ιουνίου ο βασιλιάς Παύλος δέχτηκε στα ανάκτορα του Τατοΐου τον Πρωθυπουργό. Ο Καραμανλής διευκρίνισε τότε, ότι το ζήτημα της βασιλικής επίσκεψης υπερέβαινε τα όρια ενός προσωπικού θέματος και η Κυβέρνηση αναλάμβανε την ευθύνη της αναβολής. Αν ο βασιλιάς δεν συμφωνούσε, ο πρωθυπουργός θα ήταν υποχρεωμένος να παραιτηθεί, προειδοποίησε αυστηρά ο Καραμανλής.

Την επόμενη ημέρα ο βασιλιάς ανακοίνωσε στον Καραμανλή ότι δεν μπορούσε να συμμορφωθεί με τη σύσταση της κυβέρνησης και ο Καραμανλής του απάντησε: «Εφόσον επιμένετε Μεγαλειότατε, η Κυβέρνησις ευρίσκεται εις πλήρη διαφωνίαν με το Στέμμα και συνεπώς υποβάλει την παραίτησή της δι’ εμού. Η ημέρα αυτή θα είναι η αφετηρία περιπετειών δια την χώραν»!
Η πρόβλεψη του Καραμανλή, δυστυχώς, επαληθεύτηκε και μάλιστα σύντομα.
Μια εβδομάδα αργότερα ανατέθηκε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Παναγιώτη Πιπινέλη, μέλος της παραιτηθείσας κυβέρνησης. Οι βασιλιάδες δεν έκαναν πίσω και πραγματοποίησαν το ταξίδι τους στο Λονδίνο, συνοδευόμενοι μάλιστα από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό.

Η Ένωση Κέντρου δείχνει τα δόντια της

Και από τους γάμους και τις χαρές, στα προβλήματα, στην κατήφεια και στην ταραχή των εκλογών.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου, θεωρώντας την κυβέρνηση Πιπινέλη (πολύ σωστά) υποκατάστατο του Καραμανλή, ζήτησε να διεξαχθούν εκλογές από υπηρεσιακή κυβέρνηση. Το Παλάτι θα δεχθεί το αίτημα του Παπανδρέου και στις 26 Σεπτεμβρίου η Βουλή θα διαλυθεί, θα ορκιστεί υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον δικαστή - πρόγονό των Μαυρομιχαλαίων - Στέλιο Μαυρομιχάλη και οι εκλογές θα οριστούν για τις 03/11/1963. Και τότε έρχεται η μεγάλη ανατροπή. Από τη μια οι ΕΔΑ παίρνει ποσοστό 14,34% (παρά τον διμέτωπο αγώνα της Ενώσεως Κέντρου, που ζητούσε ψήφο από όλους, δηλαδή από την Αριστερά «για να φύγει η Δεξιά») και από την άλλη η Ένωση Κέντρου παίρνει την εξουσία στις πιο καθαρές και έντιμες εκλογές των τελευταίων χρόνων, όχι όμως και την αυτοδυναμία: Ε.Κ. 42,04% και 138 έδρες, ΕΡΕ 39,37% και 132 έδρες… Η συνέχεια;

Η ΕΔΑ προτείνει κυβερνητική στήριξη στην Ένωση Κέντρου χωρίς ανταλλάγματα ή συμμετοχή στην κυβέρνηση. Ο Γεώργιος Παπανδρέου προτιμά νέα προσφυγή στις κάλπες και καθώς ο Κωνσταντίνος Καραμανλής φεύγει οριστικά από την Ελλάδα για το Παρίσι η νίκη της Ένωσης Κέντρου είναι βέβαιη.

Αυτοεξορία στο Παρίσι

Ο Καραμανλής, ένα μήνα μετά το σχηματισμό της πρώτης κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου και πριν καν αρχίσουν οι εργασίες της νέας Βουλής, εγκατέλειψε αιφνιδιαστικά την Ελλάδα και την πολιτική, ένα μεσημέρι Δευτέρας 9 Δεκεμβρίου του 1963, για να επιστρέψεις σαν Μεσσίας 11 χρόνια μετά. Ο Καραμανλής φρόντισε να αφήσει ένα σημείωμα φεύγοντας, όπως κάνουν οι αυτόχειρες για να μην κατηγορηθεί κάποιος για την πολιτική αυτοκτονία του…

Ο Καραμανλής είχε υποβάλλει την παραίτησή του 20 μέρες μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, θέτοντας την περίφημη ερώτηση (και προς τον εαυτό του): «Επιτέλους, ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;»…
Ακούστηκαν τότε (και) απίθανες θεωρίες, που «ψιθυρίζονταν» για χρόνια μετά: ότι ο Καραμανλής έφυγε πανικόβλητος, για να μη «δολοφονηθεί από τη βασίλισσα Φρειδερίκη», με το ψευδώνυμο Τριανταφυλλίδης, γεγονός που είχε επινοήσει η εφημερίδα (της Αποστασίας) «Ελευθερία» του Πάνου Κόκκα με πρωτοσέλιδο τίτλο: «Ο κ. Καραμανλής ώχετο απιών».

Στο άρθρο έγραφε, ότι ο πρώην πρωθυπουργός είχε αναχωρήσει με το ψευδώνυμο «Τριανταφυλλίδης» και είχε επιβιβαστεί στο αεροπλάνο «με λυγμούς»: «Εξήλθε χθες του δημοσίου βίου από την θύραν της υπηρεσίας όπως ακριβώς είχε εισέλθη. Υπήρξεν ηγέτης διά της δοτής εξουσίας. Αυτή, με τα “παραφερνάλιά” της, του έδωσεν ανάστημα. Η απώλειά της τον συνέτριψε». Η εφημερίδα «Ελευθερία» - ελεγχόμενη από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη - είχε πρωτοστατήσει στον Ανένδοτο, αλλά κατά την περίοδο της Αποστασίας, τάχθηκε στο πλευρό των Αποστατών και του Μητσοτάκη, εξαπέλυσε σφοδρές προσωπικές επιθέσεις σε βάρος του Ανδρέα Παπανδρέου και στιγματίστηκε ως «το κατ΄εξοχήν όργανο των Αποστατών».
Και επιστρέφουμε στην φυγή Καραμανλή.

Ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ο οποίος έζησε από κοντά τις απρόσμενες εξελίξεις εκείνων των ταραγμένων εποχών γράφει: «Ουδεμία έκτοτε εδόθη σαφής εξήγηση ως προς τους λόγους που υπαγόρευσαν στον Καραμανλή την απόφαση εκείνη. Φαίνεται ωστόσο ότι η προοπτική να μετάσχει στην Αντιπολίτευση πρέπει να επηρέασε ουσιωδώς την απόφασή του. Το γεγονός, εξάλλου, ότι ο βασιλιάς Παύλος ήταν βαρύτατα ασθενής, καθιστούσε περισσότερο ζοφερή την προοπτική της συνεργασίας του με το νέο βασιλιά τον τελούντα υπό την απόλυτη επιρροή της μητέρας του, με την οποία οι δεσμοί του είχαν διαρραγεί οριστικά. Κατεχόμενος, τέλος, από απαισιοδοξία ως προς το αποτέλεσμα των νέων εκλογών και από χαρακτήρος αποφεύγων των σκληρών αγώνων, δεν είχε διάθεση να υπηρετήσει το ρόλο του αρχηγού της Αξιωματικής αντιπολίτευσης και επέλεξε την αποχώρηση. Είναι προφανές ότι, αν είχε παραμείνει, θα είχαν πιθανότητα αποφευχθεί όσα στη συνέχεια συνέβησαν με την Αποστασία και τις βαρύτατες για το έθνος συνέπειες», Αν…

Ο αγώνας τώρα δικαιώνεται!

Και ανοίγουμε το θεμελιώδες κεφάλαιο της ιστορίας των εκλογών στην Ελλάδα, που φέρει τον τίτλο: «Θρίαμβος της Ένωσης Κέντρου»!
Στις εκλογές του Φεβρουαρίου του 1964 δικαιώνεται επιτέλους ο Ανένδοτος του Γεωργίου Παπανδρέου. Η Ένωση Κέντρου συγκέντρωσε το εντυπωσιακό ποσοστό 52,7% κερδίζοντας 171 έδρες. Η ΕΡΕ και οι Προοδευτικοί που κατέβηκαν από κοινού εξέλεξαν 107 βουλευτές.
Και ο Μαρκεζίνης σημειώνει: «Η πλήρης επικράτηση του Ανένδοτου, αποτέλεσε αναμφισβήτητα προσωπική νίκη του Γεωργίου Παπανδρέου και το σύνθημα: «ό,τι θέλει ο Αρχηγός» είχε επικρατήσει απόλυτα. Ο λαός είχε ψηφίσει Παπανδρέου, αλλά η Ένωση Κέντρου δεν αποτελούσε ενιαίο κόμμα και οι περισσότεροι από τους πολιτικούς αρχηγούς που μετείχαν σε αυτήν δεν διατηρούσαν ιδιαίτερα καλές σχέσεις και με τον Παπανδρέου αλλά και μεταξύ τους.

»Ο Σοφοκλής Βενιζέλος, καταφανώς ενοχλημένος από την ευρεία προσωπική προβολή του Γεωργίου Παπανδρέου, συνέπραξε ενεργά στον Ανένδοτο, αλλά παράλληλα επιδίωκε τη συμφιλίωση με το βασιλιά, στον οποίο υπέβαλε εμμέσως την ιδέα περί συνεργασίας των κυβερνώντων με την Ένωση Κέντρου. Τα γεγονότα όμως, αντί της συμφιλίωσης, θα παράγουν νέες οξύτητες, όπως θα συμβεί στην περίπτωση της άρνησης της Βουλής να παραπέμψει στο Ειδικό Δικαστήριο τον Δόβα και ορισμένους από τους υπουργούς της υπηρεσιακής κυβέρνησης του 1961 ή στο αίτημα για την αύξηση κατά 80% της βασιλικής χορηγίας».

Τον Ιούλιο του 1963, Παπανδρέου και Βενιζέλος είχαν ανταλλάξει δημοσίως βαρείς χαρακτηρισμούς. Αφορμή οι φήμες ότι ο Βενιζέλος ήθελε για διαδοχή της κυβέρνησης Πιπινέλη, μια δική του με βουλευτές της Ε.Κ. και της ΕΡΕ…

Παπανδρέου: «Εγώ αποφάσισα και η αποφασίς μου είναι ανέκκλητος. Ο κ. Βενιζέλος επρόδωσε τον κοινόν αγώνα…».
Βενιζέλος: «Πριν εκστομίσει παρομοίας φράσεις ο κ. Παπανδρέου, έπρεπε να ενθυμηθή, ότι ολίγον προ των εκλογών του 1961, διεπραγματεύετο με την ΕΡΕ την από κοινού κάθοδον εις εκλογάς και την εν συνεχεία κυβερνητικήν συνεργασίαν..».

Πλώρη προς την Αχερουσία...

Δέκα μέρες πριν από τις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου, στις 31 Ιανουαρίου του 1964, ο Σοφοκλής Βενιζέλος άρχισε περιοδεία στη Χίο, τη Σάμο, τα Δωδεκάνησα και την Κρήτη. Είχε ολοκληρώσει την περιοδεία του στα Χανιά και λίγο πριν από τις 11 το βράδυ επιβιβάστηκε στο πλοίο για να επιστρέψει στην Αθήνα· έπαιξε μια παρτίδα πρέφα και πριν από τα μεσάνυχτα αποσύρθηκε στην καμπίνα του. Ένα τέταρτο αργότερα κάλεσε τον προσωπικό του γιατρό, καρδιολόγο Γεώργιο Καρούζο, που τον συνόδευε. Ήταν σε κακή κατάσταση. Το πλοίο ανέκρουσε πρύμνα για την Κρήτη, από όπου απείχε 22 μίλια, αλλά πριν προσεγγίσει τη Σούδα, μία ώρα μετά τα μεσάνυχτα της Παρασκευής 7 Φεβρουαρίου, ο Βενιζέλος είχε πεθάνει.

Η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου θα ορκιστεί στις 16/02/1964 ενώπιον του βαρύτατα ασθενούντος βασιλιά Παύλου ο οποίος θα πεθάνει 15 μέρες αργότερα το απόγευμα της 05/03 σε ηλικία 63 χρόνων.
Και για τους δύο θανάτους – του Βενιζέλου και του Παύλου - οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν καταθέσει πολλά (και αβάσιμα ίσως…) στο «δικαστήριο» της Ιστορίας.

Ένα μήνα μετά τη θριαμβευτική εκλογική νίκη η Ένωση Κέντρου θα γνωρίσει την πρώτη εσωκομματική ανταρσία. Τριάντα βουλευτές καταψήφισαν τον Γεώργιο Νόβα, προσωπική επιλογή του Παπανδρέου, για την προεδρία της Βουλής και θα χρειαστεί δεύτερη ψηφοφορία για την εκλογή του. Δύο από τα βασικά στελέχη του κόμματος, ο Σάββας Παπαπολίτης και ο Ηλίας Τσιριμώκος θα καταψηφίσουν ξανά τον κυβερνητικό υποψήφιο. Ο Παπανδρέου θα τους διαγράψει το ίδιο βράδυ.

Ήταν η πρώτη πράξη της κυοφορούμενης Αποστασίας. Δεν επρόκειτο περί τυχαίου γεγονότος, αλλά περί σχεδίου το οποίο είχε τεθεί άκαιρα σε εφαρμογή. Τα προβλήματα με την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ και τις ταραχές στην Κύπρο, βάρυναν περισσότερο την πολιτική ατμόσφαιρα. Η καταιγίδα της Αποστασίας ήταν κοντά.

Ένας γάμος, ή μάλλον δύο γάμοι, τρεις κηδείες (Λαμπράκη, Παύλου, Βενιζέλου) και μια Αποστασία που άνοιξε την Κερκόπορτα στους Συνταγματάρχες. Και η Ελλάδα – παρ’ όλα αυτά – συνεχίζει να ταξιδεύει με… κεκτημένη ταχύτητα!