Χαρίλαος Βασιλάκος: πρώτος νικητής μαραθωνίου στην Ιστορία – «Ας σε κρίνει ο Θεός» είχε πει στον Σπύρο Λούη, που θεωρούσε ότι του έκλεψε τη νίκη στους Ολυμπιακούς Αγώνες

Το όνομά του: Χαρίλαος Βασιλάκος. Ποιος ήταν; Ποιος τον θυμάται; Μα μιλούμε για τον πρώτο νικητή μαραθωνίου δρόμου στην Ιστορία!

Οι υπεράνθρωποι των δρομικών αγωνισμάτων, οι μυθικοί μαραθωνοδρόμοι, από το πρωί θα διασχίζουν τις λεωφόρους της Αθήνας… Αν ζητούσατε από έναν Έλληνα, αδαή περί των αθλητικών, να σας κατονομάσει έναν μαραθωνοδρόμο, ποιος θα ήταν αυτός; Ο Σπύρος Λούης! «Έγινε Λούης», λέμε ακόμα και σήμερα για να καταδείξουμε το πώς έφυγε- τρέχοντας- κάποιος… Γιατί; Γιατί ο Λούης ήταν ο πρώτος ολυμπιονίκης μαραθωνίου δρόμου στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, όμως… Όμως, ο Χαρίλαος Βασιλάκος ήταν ο πρώτος νικητής μαραθωνίου δρόμου στην παγκόσμια Ιστορία! 

Ο Χαρίλαος Βασιλάκος είχε καταγωγή από το Γύθειο της Λακωνίας, αλλά ήταν γεννημένος το 1875 στη περιοχή της Καστέλας, στον Πειραιά· γιος του Μιχάλη και της Βασιλικής έγραψε την δική του ιστορία στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896.

Οι φίλοι του και οι γείτονες θυμόντουσαν ότι ο Χαρίλαος Βασιλάκος από μικρό παιδί περπατούσε κι έτρεχε μεγάλες αποστάσεις δίχως να κουράζεται. Λέγεται πως στην εφηβεία, διαπιστώθηκε από γιατρό ότι το μέγεθος των πνευμόνων του ήταν μεγαλύτερο του φυσιολογικού. Ως έφηβος, πλέον, ο Βασιλάκος, γυμνάζεται κάθε απόγευμα στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο· είναι υποχρεωμένος να διανύει, μετά την προπόνηση και πριν από αυτή, 20 χιλιόμετρα για να πάει και να ‘ρθει από την Καστέλα στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Το 1896 είναι η χρονιά ορόσημο που ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν αναβιώνει στην Ελλάδα τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Δύο χρόνια πριν, ο Γάλλος Ελληνιστής Μισέλ Μπρεάλ είχε προτείνει στην Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων να θεσμοθετηθεί το αγώνισμα του μαραθωνίου δρόμου, προς τιμή του θρυλικού εκείνου δρόμου που διάνυσε ο στρατιώτης της Μάχης του Μαραθώνα. Η πρόταση του Μπρεάλ έγινε δεκτή με χειροκροτήματα, όμως ουδείς είχε συνειδητοποιήσει τη δυσκολία του εγχειρήματος για έναν άνθρωπο της εποχής στα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα, με ανεπαρκή έως ανύπαρκτη υπόδηση και ένδυση με τους κατ' ευφημισμό δρόμους των καιρών εκείνων και μάλιστα που; Στην Ελλάδα που ακόμα η μισή ήταν υπό τουρκική κατοχή.

Ο στρατιώτης – αγγελιαφόρος της Μάχης του Μαραθώνα, το 490 π.Χ. είχε διανύσει περίπου 40 χιλιόμετρα από τον τόπο της μάχης μέχρι την Πνύκα για να φέρει στους Αθηναίους τα νέα της νίκης κατά των Μήδων και- όπως περιγράφει ο μύθος- μόλις εκστόμισε το θρυλικό «νενικήκαμεν» έπεσε ξέπνοος στη γη, από τον κάματο και την υπερπροσπάθεια.

Και τότε, 500 χρόνια πριν γεννηθεί ο Χριστός η διαδρομή από τον Μαραθώνα στην Αθήνα ήταν μια ημιορεινή πορεία ανάμεσα σε χαράδρες, πυκνή βλάστηση, δασώδεις περιοχές, κακοτράχαλα μονοπάτια, πυκνούς τόπους με θάμνους, με ανηφοριές και κατηφοριές. Και τα 40 χιλιόμετρα που θα υποχρεώνονταν να διανύσουν οι αθλητές – μαραθωνοδρόμοι το 1896 δεν ήταν και σε καλύτερη κατάσταση από το 490 π.Χ…

Αγώνας δρόμου για τα Σωματεία

Και τότε τα αθλητικά Σωματεία (κυρίως) της Αθήνας  επιδόθηκαν στον δικό τους μαραθώνιο, για να εντοπίσουν δρομείς που θα μπορούσαν να ανταπεξέλθουν της δεινότητας της ιστορικής διαδρομής. Τη λύση έδωσαν οι διοικητές στρατιωτικών μονάδων που έδρευαν πέριξ των Αθηνών: επέλεξαν νεοσύλλεκτους που έδειχναν πως έχουν κλίση στους δρόμους μεγάλων αποστάσεων· εδώ βάλτε έναν αστερίσκο και περιμένετε να πάμε πιο κάτω...

Ο Πανελλήνιος Γ.Σ. δεν «έτρεξε» πολύ· είχε δίπλα του τον Χαρίλαο Βασιλάκο, που άρχισε αμέσως εντατικές προπονήσεις, κάτι δύσκολο για τον πειραιώτη δρομέα αφού και εργαζόταν και σπούδαζε εκείνη την εποχή. Τον Μάρτιο της χρονιάς των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων και σχεδόν 20 μέρες πριν από τους Αγώνες, διοργανώθηκε ο πρώτος Πανελλήνιος Αγώνας Μαραθωνίου δρόμου, που αποτέλεσε το πρόκριμα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες· οι έξη πρώτοι δρομείς πήραν τα «μπράβο» και τα «συγχαρητήρια» και άρχισαν να προπονούνται για τον μεγάλο αγώνα των Ολυμπιακών.

Ο Χαρίλαος Βασιλάκος είχε τερματίσει πρώτος με χρόνο 3 ώρες και 18 λεπτά και η Ιστορία έγραψε: «Ο πρώτος νικητής μαραθωνίου δρόμου!». Επίσης ο Βασιλάκος ήταν ο πρώτος μαραθωνοδρόμος που τερμάτισε στο Παναθηναϊκό Στάδιο και 19 ημέρες μετά, στον πρώτο μαραθώνιο Ολυμπιακών Αγώνων, όπου έτρεχαν διάσημοι δρομείς της εποχής τους από τις προηγμένες χώρες του κόσμου, ο Βασιλάκος πετυχαίνοντας χρόνο 3 ώρες 6’ 3’’ θα τερματίσει στη 2η θέση. Την πρώτη θέση είχε «κλείσει», κλείνοντας το μάτι στη  μοίρα ο «νερουλάς» από το Μαρούσι, ο θρυλικός Σπύρος Λούης.

«Πώς, αφού κανείς δεν με προσπέρασε…»

Χρόνια μετά, ο εγγονός του Χαρίλαου Βασιλάκου, που φέρει το ίδιο όνομα με τον διάσημο παππού του, διηγούταν- όπως είχε ακούσει εκατοντάδες φορές από τον πατέρα του και γιο του Χαρίλαου- την εμπειρία του Πρώτου Μαραθωνοδρόμου της σύγχρονης εποχής: «Όταν μπήκα στο Στάδιο και τερμάτισα γινόταν τέτοιο πανδαιμόνιο που δεν είναι δυνατόν να το περιγράψω με λόγια. Ξαφνικά με πλησίασε κάποιος, με αγκάλιασε, με φίλησε και μου έσφιξε το χέρι, δίνοντάς μου συγχαρητήρια για την δεύτερη θέση που κατέλαβα. Κεραυνοβολήθηκα. Μα πώς είναι δυνατόν, του είπα, αφού κανείς δεν με προσπέρασε… Δεν πήρα απάντηση.

»Πήγα στα αποδυτήρια χαρούμενος που τερμάτισα, αλλά σκεπτικός για την θέση που τερμάτισα. Μπήκα στον χώρο των αποδυτηρίων και αναζήτησα τον Λούη, που έμαθα πως είχε έρθει πρώτος. Του μίλησα. Του είπα ότι αυτό που έκανε ήταν άδικο. Σεβάστηκα την ημέρα και τον κόσμο που πανηγύριζε. Του είπα του Λούη πως δεν θα κάνω ένσταση. Εσένα όμως ας σε κρίνει ο Θεός, του ψιθύρισα στο αυτί»…

Ο Βασιλάκος δεν σταμάτησε να λέει μέχει που πέθανε: «…ο Λούης δεν με νίκησε· έκανε τη μισή διαδρομή πάνω σε κάρο»!
Ο Σπύρος Λούης δεν έτρεξε ποτέ ξανά! Ο Σπύρος Λούης έγινε μύθος, επέστρεψε στο Μαρούσι με ένα γαϊδουράκι που του χάρισε- όπως θρυλείται- ο βασιλιάς Γεώργιος Α’, ασχολήθηκε με τη γεωργία, έγινε χωροφύλακας στον τόπο του, και λίγα χρόνια πριν πεθάνει παρέλασε στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου, υπό τα χειροκροτήματα (και) του Αδόλφου Χίτλερ ακολουθώντας την Ελληνική Σημαία και- προς τιμήν του- αποφεύγοντας να χαιρετίσει ναζιστικά, όπως οι υπόλοιποι της ελληνικής αποστολής.

Οι πρωτιές του Βασιλάκου

Ο Χαρίλαος Βασιλάκος κράτησε τις πρωτιές που είχε κατακτήσει και έμεινε στη βαριά σκιά του Λούη. Κι εκείνες οι πρωτιές ήταν μη διαπραγματεύσιμες: ο νεώτερος Ολυμπιονίκης μαραθωνίου, αφού έκοψε το νήμα σε ηλικία 20 χρονών, ο πρώτος αθλητής - μαραθωνοδρόμος στην Ιστορία και επίσης, είναι ο μοναδικός Μαραθωνοδρόμος που έτρεξε τρεις φορές στην Κλασσική διαδρομή μέσα σε 24 ημέρες!
Αντίθετα με τον Λούη, ο Βασιλάκος πήρε μέρος σε πολλούς επίσημους μαραθωνίους, ήταν εκείνος ο εισηγητής για αγώνες βάδην στην Ελλάδα και ο πρώτος νικητής σε δρόμο 1000μ. βάδην, και μέχρι να κλείσει τα μάτια του τα αθλητικά δρώμενα ήταν η πρώτη του επιλογή· ήταν από εκείνους που βοήθησαν ενεργά στην ίδρυση του ΣΕΓΑΣ. Ο Χαρίλαος Βασιλάκος εργάστηκε στο υπουργείο Οικονομικών στο Τελωνείο της Αθήνας και πέθανε στο σπίτι του στην Πλάκα την 1η Δεκεμβρίου του 1964 σε ηλικία 87 χρονών και κηδεύτηκε στο Νεκροταφείο Αναστάσεως του Πειραιά.

Διαταγή του Ταγματάρχη!

Και κάποιες λεπτομέρειες για την επιτυχία του Σπύρου Λούη: Σε Ημερολόγιο του 2004, επιμέλειας του Συνδέσμου Μετόχων Εθνικής Τράπεζας, στο οποίο υπάρχει εκτενές αφιέρωμα στον Σπύρο Λούη, αφού εξυμνείται σε πολλές σελίδες ο «νερουλάς του Αμαρουσίου», γράφεται επί λέξει τα εξής: «Στους προκριματικούς των Ολυμπιακών ο Λούης είχε καταλάβει τη 17η μόλις θέση και η συμμετοχή του στον τελικό οφείλεται στον παλαιό Διοικητή του, τον ταγματάρχη και επόπτη του αγώνα, Γεώργιο Παπαδιαμαντόπουλο, ο οποίος ως επικεφαλής της Επιτροπής του Μαραθωνίου Δρόμου, αλλά και ως Αφέτης, έπεισε «με την γροθιά του στο τραπέζι» να αυξήσει τον αριθμό των συμμετοχών από 16 σε 18»! Ουδέν σχόλιο.

Ο Ντόναλντ Τζορτζ ΜακΦέιλ στο βιβλίο του «Ο Χαρίλαος Βασιλάκος και η αμφιλεγόμενη πρωτιά του Σπύρου Λούη», εκδόσεις Αδούλωτη Μάνη γράφει και το εξής: «O Θάνος Κουτσικόπουλος, κριτής Ολυμπιακών Αγώνων (Μόσχα, Ρώμη, Λος Άντζελες,Μόναχο κ.α.), μου απέστειλε επιστολή: «Από έρευνα το 1946 στα γραφεία της Ελληνικής Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων ανακάλυψα αυτά που υποπτευόμουν. Μου ζητήθηκε όμως να μην κοινοποιήσω τα στοιχεία που αμφισβητούσαν τη νίκη του Λούη «για να μη γίνει ζημία στον ελληνικό αθλητισμό»». Επίσης ουδέν σχόλιο…

Ο Χαρίλαος Βασιλάκος πέθανε με τον καημό της δεύτερης θέσης. Λέγεται πως, ώρες πριν κλείσει τα μάτια του για πάντα έγνεψε στον γιο του και του ζήτησε κάτι να του πει. «Εγώ ήμουν πρώτος…» του ψιθύρισε και ξεχύθηκε στον μαραθώνιο του Επέκεινα…