Συγκλονιστική η ταινία Ζώνη Ενδιαφέροντος - «Δεν σκότωσα 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους, παρά μόνο 2,5» ομολόγησε κυνικά ο διοικητής του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες – Δεν ήταν σαδιστής, αλλά…

Το Ολοκαύτωμα ξαναγυρίζει. Η ταινία «Ζώνη Ενδιαφέροντος» περιγράφει τη ζωή, έξω από το στρατόπεδο του διοικητής του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες, που ευθύνεται για τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων! Δεν είδαμε το φιλμ, ανατρέξαμε όμως στην ειδεχθή ιστορία του ανθρώπου που περιγράφει ο σκηνοθέτης Τζόναθαν Γκλέιζερ. 

Η θεματολογία που ξεπηδάει μέσα από την δίνη και τις φλόγες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι ανεξάντλητη. Την Πέμπτη κυκλοφόρησε, μάλιστα, μια ταινία, που οι κριτικοί του κινηματογράφου- όλοι τους- χαρακτηρίζουν «αριστούργημα».

Τίτλος της: «Ζώνη Ενδιαφέροντος». Θέμα της το Ολοκαύτωμα δοσμένο μέσα από την οικογενειακή ζωή του διοικητή του διαβόητου και τρομακτικού στο άκουσμα του και μόνο, ακόμα και σήμερα Άουσβιτς.

Ο Ρούντολφ Ες (ο διοικητής του Άουσβιτς γράφεται Rudolf Hoss και όχι Rudolf Hoess, που είναι το όνομα του Ναζί, που «πέταξε» μόνος του στη Σκωτία, συνελήφθη και έζησε στις φυλακές του Σπαντάου μέχρι το 1987) ήταν αξιωματικός των SS, ο μακροβιότερος διοικητής του Άουσβιτς, ο άνθρωπος που εισήγαγε το φυτοφάρμακο Zyklon B για χρήση σε θαλάμους αερίων, με το οποίο εξοντώθηκαν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι!

«Ήταν πράγματι μια υπερβολική και τερατώδης διαταγή»

«Όταν το καλοκαίρι του 1941, ο Χίτλερ με διέταξε να ετοιμάσω τις εγκαταστάσεις στο Άουσβιτς όπου θα μπορούσαν να γίνουν μαζικές εξοντώσεις τις οποίες εγώ προσωπικά να επιβλέπω, δεν είχα την παραμικρή ιδέα για το μέγεθος του εγχειρήματος ή τις συνέπειές του. Ήταν πράγματι μια υπερβολική και τερατώδης διαταγή. Ωστόσο, οι λόγοι που επέβαλλαν το πρόγραμμα εξόντωσης μου φάνηκαν σωστοί. Δεν το σκέφτηκα τότε· μου είχε δοθεί διαταγή και έπρεπε να την εκτελέσω. Το αν η μαζική εξόντωση των Εβραίων ήταν αναγκαία ή όχι είναι κάτι για το οποίο δεν μπορούσα να έχω άποψη, γιατί δεν είχα τη γνώση επί του θέματος». Αυτά τα ανατριχιαστικά γράφει ο Ρούντολφ Ες στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Commandant of Auschwitz: The Autobiography of Rudolf Hoess», που έγραψε στη διάρκεια της φυλάκισής του μετά το τέλος του Πολέμου. Κατά την άποψή του ελεεινού διοικητή του Άουσβιτς, η γενοκτονία του εβραϊκού λαού ήταν ένα έργο που έπρεπε να ολοκληρωθεί και εκείνος- απλώς- ακολουθούσε εντολές, όπως ξεκάθαρα δήλωσε δεκάδες φορές κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του.

Και ο Ρούντολφ Ες- παράδοξο- δεν ήταν κάτι σαν τον Άμον Γκουτ, τον διεστραμμένο Ναζί που μας σύστησε ο Στίβεν Σπίλμπεργκ στην ταινία «Η Λίστα του Σίντλερ»· δεν ήταν σαδιστής, ούτε εξασκούνταν στη σκοποβολή από το παράθυρό του, με στόχους ταλαίπωρους ανθρώπους. Ο Ες, δεν ήταν σαν τον ψυχοπαθή Μένγκελε που ακρωτηρίαζε ή έκανε χειρουργικές επεμβάσεις δίχως αναισθησία στα θύματά-πειραματόζωά του. Ο διοικητής του Άουσβιτς, δεν είχε καν ένα σατανικό προσωνύμιο όπως ο Χασάπης της Λυών: ο Κλάους Μπάρμπι, ο Άγγελος του Θανάτου: ο Μένγκελε ή ο συνάδελφός του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Plaszow, Άμον Γκουτ που όλοι τον αποκαλούσαν ο Χασάπης του Plaszow. Ήταν ο δημόσιος υπάλληλος-διοικητής στρατοπέδου, ο Ες, που υπάκουε στις διαταγές και διεκπεραίωνε την εργασία του με προσήλωση και ακρίβεια.

Ο Ρούντολφ Ες, ήταν σχεδόν σαν να διηύθυνε ένα εργοστάσιο και αυτό που κατασκεύαζε- πιο σωστά αυτό που κατέστρεφε- δεν ήταν τίποτα άλλο από απλά αντικείμενα γι’ αυτόν. Ουσιαστικά, ο Ρούντολφ Ες ήταν ένας τεχνοκράτης που έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να φέρει εις πέρας αυτό που του είχε ανατεθεί. Δεν υπήρχε χρόνος ή- κατά την άποψή του- λόγος να αμφισβητήσει τις πράξεις του· του είχε δοθεί εντολή από τους ανωτέρους του, άρα ποιος ήταν αυτός που θα αμφισβητούσε σοφότερους, από αυτόν, ηγήτορες.

«Αγαπούσε τα παιδιά»...

Οι κρατούμενοι του στρατοπέδου συγκέντρωσης που εργάζονταν ως κηπουροί, μάγειρες ή νοσοκόμες στο σπίτι του Ες περιέγραφαν χαλαρά την οικογενειακή του ζωή: «Αγαπούσε τα παιδιά», είχε καταθέσει η Danuta Rzempiel, κρατούμενη στο Άουσβιτς. «Του άρεσε να ξαπλώνει στον καναπέ μαζί τους, τα φιλούσε, τα αγκάλιαζε και τους μιλούσε τρυφερά».

«Ο μπαμπάς ήταν δύο άνθρωποι», αποκάλυψε η κόρη του, Ινγκεμπριγκίτ Ες, πολλά χρόνια αργότερα. «Στο σπίτι, ήταν ένας στοργικός πατέρας και σύζυγος, όμως μόλις πέρναγε το κατώφλι του σπιτιού μας μεταμορφωνόταν στον ψυχρό διεκπεραιωτή, χωρίς συνείδηση.
Το συγκλονιστικό είναι ότι ο διοικητής του Άουσβιτς δεν μετάνιωσε ποτέ για τις πράξεις του, όπως φάνηκε κατά τη διάρκεια της Δίκης στη Νυρεμβέργη στις 5 Απριλίου του 1946· αντίθετα, υπερηφανευόταν και κόμπαζε καθώς εξηγούσε τα επιτεύγματά του ως διοικητής του Άουσβιτς-Μπίρκεναου.

«Στο αποκορύφωμα της παραγωγής του, το στρατόπεδο θανάτου Άουσβιτς-Μπίρκεναου είχε τις δυνατότητες να εξοντώσει δέκα χιλιάδες ανθρώπους σε 24 ώρες», είχε, κυνικά, καταθέσει ο Ες. «Τεχνικά δεν ήταν τόσο δύσκολο- συμπλήρωνε σαν να περιέγραφε τον τρόπο λειτουργίας μονάδας παραγωγής του εργοστασίου του σε επίδοξο αγοραστή- θα ήταν εύκολο να καταγράψουμε ακόμη μεγαλύτερους αριθμούς… Η ίδια η δολοφονία έπαιρνε τον λιγότερο χρόνο. Θα μπορούσαμε να σκοτώσουμε 2.000 ανθρώπους σε μισή ώρα, αλλά ήταν το κάψιμο που μας καθυστερούσε. Η θανάτωση ήταν εύκολη υπόθεση· δεν χρειαζόσουν καν φρουρούς για να τους οδηγήσεις στους θαλάμους. Απλώς έμπαιναν περιμένοντας να κάνουν ντους και, αντί για νερό, ρίχναμε το δηλητηριώδες αέριο. Το όλο πράγμα πήγαινε πολύ γρήγορα»!

Αυτή η κατάθεση του Ες στη Νυρεμβέργη προκάλεσε την αντίδραση του εισαγγελέα, που απεφάνθη ότι ο διοικητής ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο περίπου 3,5 εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Ες, στην αρχή έδειξε έκπληκτος, εντυπωσιασμένος και μετά μπερδεμένος· εμεινε για λίγο σιωπηλός, σαν κάτι να σκεπτόταν και επειδή ήταν... ακριβοδίκαιος άνθρωπος και δεν θα ήθελε να επαίρεται για τα επιτεύγματά του, απάντησε, αποστομώνοντας τον Εισαγγελέα: «Όχι. Μόνο δυόμισι εκατομμύρια, οι υπόλοιποι πέθαναν από αρρώστιες και πείνα»!
Ο ψυχρός τρόπος με τον οποίο, ο πρώην διοικητής συνέχισε να περιγράφει τις αρμοδιότητές του, συγκλόνισε όλους τους παριστάμενους στις δίκες. Ακόμη και ο Χέρμαν Γκέρινγκ, που καθόταν στα εδώλια έδειξε ταραγμένος.

«Ακόμη και το Άουσβιτς είχε τα όριά του»!

Ο Ρούντολφ Ες, αργότερα, όταν ήταν κρατούμενος στην Κρακοβία, στην Πολωνία, αναθεώρησε τον αριθμό των 2,5 εκατομμυρίων θανάτων σε 1.130.000. Στο δοκίμιό του για την Τελική Λύση στο Άουσβιτς, έκανε μια προσπάθεια να απαριθμήσει αναλυτικά τους θανάτους όσο το δυνατόν ακριβέστερα μπορούσε: «Ο ίδιος δεν γνώριζα ποτέ τον συνολικό αριθμό των εξοντωθέντων. Μπορώ να θυμηθώ μόνο τους μεγάλους αριθμούς της μαζικής εξόντωσης: Από την Άνω Σιλεσία 250.000, από τη Γερμανία 100.000, την Ολλανδία 95.000, το Βέλγιο 20.000, τη Γαλλία, την Ελλάδα 400.000 και τη Σλοβακία 90.000»! Θεωρώ πάντως πολύ υψηλό αριθμό τα 2,5 εκατομμύρια. Ακόμη και το Άουσβιτς είχε τα όρια του…».

Ένας επιστήμων προσπάθησε να βρει μιαν εξήγηση για το πώς ο Ρούντολφ Ες έκανε ό,τι έκανε δίχως τύψεις ή δεύτερη σκέψη. Το όνομά του: Γκίσταβ Ζίλμπερτ και ήταν Αμερικανός στρατιωτικός ψυχολόγος που του είχε ανατεθεί να μελετάει και να σκιαγραφεί τον χαρακτήρα των υψηλόβαθμων αξιωματούχων των Ναζί κατά τη διάρκεια της Δίκης της Νυρεμβέργης. Τα ευρήματά που αποκόμισε κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας ήταν εκπληκτικά και τρομακτικά. Για όλους τους κατηγορούμενους είχε καταγράψει ένα κοινό γνώρισμα: την πλήρη έλλειψη ενσυναίσθησης για τους συνανθρώπους τους.

Ο Γκίσταβ Ζίλμπερτ έγραψε για τον Ες: Σε όλες τις καταθέσεις του, ο Ες είναι απαθής, δείχνει κάποιο λανθάνων ενδιαφέρον για το τεράστιο έγκλημά του, αλλά δίνει την εντύπωση ότι δεν θα του είχε περάσει ποτέ από το μυαλό, ότι αυτό που έκανε ήταν άθλιο, αν κάποιος δεν τον είχε ρωτήσει· αφήνει τη γενική εντύπωση ενός ανθρώπου που είναι διανοητικά φυσιολογικός, αλλά με τη σχιζοειδή απάθεια, την αναισθησία και την έλλειψη ενσυναίσθησης που δύσκολα θα μπορούσε να είναι πιο ακραία σε έναν ειλικρινή ψυχωτικό».

Ο Ες ήταν δημόσιος υπάλληλος-τεχνοκράτης της κρατικής τρομοκρατίας, αλλά δεν ήταν σαδιστής: «Ήταν ένας κανονικός άνθρωπος, είχε την εικόνα ενός έντιμου, ήσυχου, μάλλον λιγομίλητου ανθρώπου· δεν χτύπησε ποτέ κανέναν», είπε ο Γιόζεφ Πατζίνσκι, επιζών του Άουσβιτς και κουρέας του Διοικητή, σε μια συνέντευξή του στη γερμανική NDR.

Πώς δημιουργήθηκε ο Ρούντολφ Ες

Ο Rudolf Franz Ferdinand Hoess είχε γεννηθεί στις 25 Νοεμβρίου του 1901 στο Baden-Baden της Γερμανίας από αυστηρή καθολική οικογένεια. Είχε δύο αδερφές. Ήταν ένα μοναχικό παιδί χωρίς φίλους της ηλικίας του μέχρι που άρχισε το δημοτικό. Ο πατέρας του τον μεγάλωσε με βάση ένα αυστηρό σύνολο ηθών και είχε όνειρα για τον μονάκριβο γιο του να γίνει ιερέας. Ο Ες, όμως, είχε άλλα σχέδια: σε ηλικία 15 ετών, κατατάχτηκε εθελοντικά στον στρατό στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε ηλικία 17 χρονών, ο Ες προήχθη στο βαθμό του λοχία- ο νεότερος στις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις- και παρασημοφορήθηκε με τον Σιδηρούν Σταυρό. Αποστρατεύτηκε, καταπιάστηκε με διάφορες εργασίες, απογοητεύτηκε μέχρι που σκέφτηκε να αυτοκτονήσει ώσπου άκουσε τον Αδόλφο Χίτλερ να μιλάει στο Μόναχο τον Νοέμβριο του 1922 και τότε κατάλαβε ότι είχε βρει τον Μεσσία του· εντάχθηκε αμέσως στο Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα.

Ο Ες άρχισε σύντομα να λειτουργεί ως ο άνθρωπος για τις δύσκολες δουλειές: ο Μάρτιν Μπόρμαν- ο Ναζί που αργότερα θα γινόταν ο προσωπικός γραμματέας του Χίτλερ- έδωσε εντολή στον Ες να ξυλοκοπήσει μέχρι θανάτου τον Βάλτερ Καντόου, που ήταν ύποπτος ότι βοήθησε τις γαλλικές αρχές κατοχής στο Ρουρ. Ο Ες συνελήφθη ως φυσικός αυτουργός της δολοφονίας του Καντόου και καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση. Ο μετέπειτα προστάτης του, Μάρτιν Μπόρμαν, καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκισης ως ηθικός αυτουργός. Ωστόσο, ο Ες αφέθηκε ελεύθερος, λόγω γενικής αμνηστίας. Τα επόμενα χρόνια, ο Ες θα γνωρίσει τη Χέντουιγκ Χένσελ· την παντρεύτηκε και απέκτησαν πέντε παιδιά. Η πιο σημαντική στιγμή της ζωής του Ρούντολφ Ες ήταν όταν συνάντησε το είδωλό του, τον Χάινριχ Χίμλερ. Ό,τι έλεγε ο επικεφαλής των SS έγινε ευαγγέλιο για τον Ες, που εντάχθηκε στα SS.

Ο Ες σύντομα αποδείχθηκε απαραίτητος για τα σχέδια του Χίμλερ και την εφαρμογή της Τελικής Λύσης. Την 1η Μαρτίου 1941, ο Ες έλαβε την εντολή από τον Χάινριχ Χίμλερ να επιβλέψει την ανέγερση του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς. Ο Ες ήταν ο πιο πρόθυμος δήμιος του Χίτλερ. Το έργο του ήταν απεχθές και διεστραμμένο: ο Ες συνειδητοποίησε σύντομα ότι το να πυροβολούν τον τεράστιο αριθμό των κρατουμένων θα έπαιρνε χρόνο. Τότε άρχισε να πειραματίζεται με διάφορες μεθόδους εξόντωσης ανθρώπων, μέχρι που τελικά δοκίμασε το εντομοκτόνο Zyklon B, το οποίο δοκιμάστηκε σε μια ομάδα σοβιετικών κρατουμένων και αποδείχθηκε αποτελεσματικό. Εξήγησε αργότερα ότι «χρειάζονταν από τρία έως δεκαπέντε λεπτά για να πεθάνουν οι άνθρωποι… Καταλαβαίναμε πότε ήταν νεκροί όταν σταματούσαν να ουρλιάζουν».
Τέσσερις ημέρες πριν τον εκτελέσουν με απαγχονισμό στις 16 Απριλίου 1947, σε μια τοποθεσία που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο κρεματόριο στο Άουσβιτς, ο Ες έγραψε στον Εισαγγελέα:

«Η συνείδησή μου με αναγκάζει να κάνω την ακόλουθη δήλωση: στη μοναξιά του κελιού της φυλακής, έχω φτάσει στην πικρή διαπίστωση ότι αμάρτησα βαριά κατά της ανθρωπότητας. Ως Διοικητής του Άουσβιτς, ήμουν υπεύθυνος για την εκτέλεση μέρους των σκληρών σχεδίων του Γ’ Ράιχ. Κάνοντάς το αυτό, προκάλεσα ανείπωτες πληγές στην ανθρωπότητα. Προκάλεσα τραγικά δεινά στον πολωνικό λαό ιδιαίτερα. Το πληρώνω με τη ζωή μου. Είθε ο Κύριος ο Θεός να συγχωρήσει αυτό που έκανα». Τα γραφόμενά του αποκαλύπτουν κάποια μορφή μεταμέλειας.

Τελικά δύο πράγματα ξεχωρίζουν περισσότερο στη διαβόητη καριέρα του Ες: πρώτον, ο τρόπος με τον οποίο συντόνισε τη μαζική δολοφονία 430.000 Ούγγρων Εβραίων μέσα σε 56 ημέρες. Η όλη επιχείρηση έφερε το όνομά του: Operation Hoess. Το μέγεθος της θηριωδίας ήταν υπερβολικό ακόμη και για τα δεδομένα του Άουσβιτς. Τα σώματα τους αποτεφρώθηκαν σε λάκκους επειδή τα κρεματόρια ξεχείλιζαν.
Το δεύτερο ήταν η σύλληψη του· όταν έπεσε στα χέρια των Βρετανών, ο διοικητής του Άουσβιτς χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Φραντς Λανγκ και δούλευε ως αγρότης. Η σύζυγός του πρόδωσε τον Ες για να σώσει τον μεγαλύτερο γιο της Κλάους από τις σκληρές ανακρίσεις.

Ο Ες δεν είπε λέξη καθώς στεκόταν πάνω στο ικρίωμα· αντιμετώπισε τον θάνατό του με την ίδια παγερή αποφασιστικότητα όπως είχε κάνει άλλωστε με εκατομμύρια άλλους. Η τοποθεσία όπου απαγχονίστηκε ο διοικητής του Άουσβιτς φέρει την ακόλουθη επιγραφή: «Εδώ βρισκόταν το στρατόπεδο της Γκεστάπο. Εδώ ανακρίνονταν κρατούμενοι που ήταν ύποπτοι για συμμετοχή στην Αντίσταση. Πολλοί κρατούμενοι πέθαναν από ξυλοδαρμό ή βασανιστήρια. Ο πρώτος διοικητής του Άουσβιτς, ο SS-Obersturmbannfuhrer Rudolf Hoess, ο οποίος δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο μετά τον πόλεμο από το Ανώτατο Εθνικό Δικαστήριο της Πολωνίας, κρεμάστηκε εδώ στις 16 Απριλίου 1947».
Το σημαντικό- τελικά- δεν είναι πως αρχίζει μια τραγωδία, αλλά πώς τελειώνει.