Πίνεις καφέ; Είσαι σατανιστής! Ο φόβος για το ρόφημα που «ξυπνούσε» τον Κόσμο και οι αυστηρές τιμωρίες στους παραβάτες

Ένας από τους φόβους των ανθρώπων ήταν κάποτε ο καφές: προϊόν του Σατανά και οι παραβάτες τιμωρούνταν!

Οι σοφοί Ρωμαίοι- ο Σενέκας για την ακρίβεια- έλεγαν: Timendi causa est nescire, που θα πει: Η αιτία του φόβου είναι η άγνοια. Ορθό! Κάποτε οι άνθρωποι θεωρούσαν την αστραπή σαν το βιαστικό πέρασμα του Σατανά από τη Γη… Πιο μετά, η επιστήμη έδωσε απαντήσεις, αλλά οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις δεν έπαψαν, ούτε, τελικά, θα πάψουν να υπάρχουν και να καταδυναστεύουν τους αφελείς.
Και πάντα τον φόβο, λόγω άγνοιας, τον διαδεχόταν ο πανικός και οι ακρότητες.

Ο πανικός ήταν μια πολύ συνηθισμένη αντίδραση των ανθρώπων σε όλη την πορεία τους στους δρόμους της Ιστορίας. Οι αλλαγές, οι καινοτομίες, οι απρόσμενες εξελίξεων ήταν οι συνήθεις αιτίες του παράλογου φόβου, που οδηγούσε μαθηματικά στον πανικό. Να θυμίσουμε τον καφέ; Ναι, ναι τον καφέ. Το πλέον σύνηθες ρόφημα της εποχής μας κάποτε δέχτηκε επίθεση κατηγορούμενο ως παρασκεύασμα του διαβόλου τόσο στην ισλαμική Μέση Ανατολή όσο και στη χριστιανική Ευρώπη!
Ας πιούμε έναν καφέ και ας σεργιανίσουμε πολλά πολλά χρόνια πίσω.

Η ανακάλυψη του καφέ, που- υποτίθεται ότι- προήλθε από την κατανάλωση των καρπών του από (θεριακλήδικες) κατσίκες της Αιθιοπίας, οδήγησε στη διάδοσή του από τη χώρα της Αφρικής στην ασιατική χώρα, την Υεμένη περίπου το 1400. Ο καφές, αρχικά αγαπήθηκε από τους ασκητές Σούφι της Υεμένης για τις διεγερτικές του επιδράσεις στις θρησκευτικές πρακτικές τους και ο καφές ταξίδεψε από χείλη σε χείλη και από ουρανίσκο σε ουρανίσκο και έφτασε σύντομα στη Μέκκα, όπου αντιμετώπισε τον πρώτο ηθικό πανικό των ανθρώπων και την επακόλουθη απαγόρευση του λόγω φόβων «ριζοσπαστικής σκέψης»!

Ωστόσο, ο Οθωμανός Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, ήπιε καφέ, άναψε τον ναργιλέ του και ευφράνθη η ψυχή του και η απαγόρευση κάηκε στο μαγκάλι των απολαύσεων. Όμως, ο σουλτάνος Μουράτ ο Δ’ δεν ήταν ούτε Μεγαλοπρεπής, ούτε Σουλεϊμάν, 100 χρόνια μετά τον Σουλεϊμάν επανέφερε την απαγόρευση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, επιβάλλοντας, μάλιστα, αυστηρές ποινές στους παραβάτες, όπως φυλακίσεις, ξυλοδαρμούς και άλλα πολλά. Οι αξιωματούχοι του Σουλτάνου έβλεπαν τα καφενεία με επιφυλακτικό μάτι, φοβούμενοι ότι φιλοξενούσαν εντός τους αντιφρονούντες και ταραχοποιούς. Οι φήμες έκαναν λόγο για «ανάρμοστα χόμπι» που συνόδευαν τον καφέ, όπως ο τζόγος, που ξεπηδούσαν μέσα σε αυτούς τους κοινωνικούς χώρους.

 

Ο Θεός πίσω από όλα...

Το 1511, ο Khair-Beg, ο νεαρός κυβερνήτης της Μέκκας, αποφάσισε ότι είχε δει αρκετά στη ζωή του και κατέταξε τον καφέ πλάι στο απαγορευμένο κρασί και επικαλούμενος θρησκευτικούς λόγους, διέταξε την απαγόρευση των καφενείων της Μέκκας! Το διάταγμα αυτό όμως αποδείχθηκε βραχύβιο. Ωστόσο, ο σπόρος της αμφιβολίας είχε σπαρθεί. Παρόμοιες προσπάθειες απαγόρευσης της κατανάλωσης καφέ συνεχίστηκαν κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα, συχνά τροφοδοτούμενες από ανησυχίες για κοινωνικές αναταραχές και πολιτικές αντιπαλότητες. Ο Μέγας Βεζίρης της Κωνσταντινούπολης, για παράδειγμα, φοβούμενος εξέγερση πολιτών κατά τη διάρκεια πολέμου, έκλεισε τα καφενεία της Πόλης και τιμωρούσε σκληρά όποιον συλλαμβανόταν να απολαμβάνει το απαγορευμένο ποτό. Με ποιο τρόπο; Πετώντας τον στα νερά του Βοσπόρου! Παρά τα σκληρά μέτρα αυτά, η επικράτηση του καφέ στην οθωμανική κοινωνία ισχυροποιήθηκε.

Τώρα πώς προέκυψε ο τούρκικος καφές στην Ελλάδα; Είναι άλλη ιστορία. Γράφει ο Ηλίας Πετρόπουλος στο βιβλίο του «Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι»: «Οι τούρκοι, όπου δέον να θεωρούνται πατεράδες των νεοελλήνων, μεταξύ των άλλων αγαθών και δεινών που μας εκληροδότησαν είναι και ο καφές· ο περίφημος τούρκικος καφές (σ.τ.σ. που κάποια εποχή έπειτα από ισχυρή ελληνοτουρκική διένεξη ο τούρκικος καφές έγινε «ελληνικός» και το Τουρκολίμανο Μικρολίμανο). Όμως ξεφύγαμε από τον τρόμο και τον πανικό για τον καφέ… Για να συνεχίσουμε.

Ο Πάπας απόλαυσε καφέ!

Όταν έφτασε ο καφές στην Ευρώπη, οι- πάντα ανοιχτόμυαλοι- κληρικοί έσπευσαν να συσχετίσουν το αρωματικό ρόφημα με τον διάβολο· θεώρησαν ότι αυτό το νέο παρασκεύασμα ήταν προϊόν των Οθωμανών: ένα ρόφημα από τα χέρια των απίστων; Με καμία Παναγία… Ο πάπας Κλήμης ο Η’, ωστόσο, όταν δοκίμασε έναν… καπουτσίνο ενθουσιάστηκε…Ο Πάπας ευλόγησε τον καφέ και έδιωξε από μέσα του τον Σατανά και τον καθιέρωσε στην Ευρώπη.

Λέγεται ότι, καθώς ο Πάπας έφερε το κύπελλο με τον καφέ στα χείλη του, το άρωμα δεν αποδείχθηκε θειάφι αλλά απολαυστικά ευχάριστο και δελεαστικό. Ο απροσδόκητος πειρασμός οδήγησε τον Πάπα Κλήμη Η' να γευτεί το «ψύχος του διαβόλου»· αφού απόλαυσε την άγνωστη γεύση, έκανε μια εκπληκτική δήλωση: «Αυτό το ρόφημα είναι τόσο νόστιμο που θα ήταν κρίμα να αφήσουμε τους άπιστους να το χρησιμοποιούν αποκλειστικά. Θα εξαπατήσουμε τον διάβολο, βαφτίζοντάς το ως χριστιανικό ποτό. Ευχαριστώ τον Θεό για αυτή τη δημιουργία!»

Όμως ακόμη και στη Σκανδιναβία, ο καφές αντιμετώπισε τη δυσπιστία και την απόρριψη, με τη Σουηδία να υποχρεώνει καταδικασμένους σε θάνατο εγκληματίες να πίνουν καφέ για να εκτιμήσει τη δράση του, και τελικά να αποδεικνύεται ότι είναι ακίνδυνος. Επίσης, ο Φρειδερίκος ο Μέγας της Πρωσίας εξέφρασε περιφρόνηση και απέχθεια για τον καφέ, υποστηρίζοντας την κατανάλωση μπύρας αντ’ αυτού.

Σε όλη την διάρκεια της νεότερης Ιστορίας, το ταξίδι του καφέ βρήκε εμπόδια από φανατικούς πολέμιους, αλλά τελικώς οι ορκισμένοι λάτρεις του τον επέβαλλαν. Και ο Γεώργιος Σουρής εμπνεύστηκε από ένα καφεδάκι: «…Ω βαρύ γλυκέ καφέ μου και σαν είμαι με παρέα και σαν έχω μοναξιά κάθε μια σου ρουφηξιά είναι μια ψηλή ιδέα»! Καλή απόλαυση, χωρίς φόβο, αλλά με πάθος!