Μα είναι δυνατόν Πασχαλιάτικα; 6 ιστορικά γεγονότα που σημαδέψαν την Ελλάδα μέρα της Λαμπρής

Μα είναι δυνατόν Πασχαλιάτικα να συνέβησαν αυτά; Κι όμως, 6 σημαντικά ιστορικά γεγονότα σημαδέψαν την Ελλάδα μέρα της Λαμπρής.

Πάσχα, σημαίνει Ελλάδα! Λαμπρή: η γιορτή των ήχων των χρωμάτων και των αρωμάτων· των αισθήσεων! Κι αν, όπως είχε πει στο παρελθόν ο αείμνηστος Ουμπέρτο Έκο: «τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις» τι να πεις για την Κυριακή της Πασχαλιάς στην Ελλάδα;

Τα δελτία ειδήσεων- χρόνια πολλά τώρα- περιορίζονται στα έθιμα της Ημέρας: στους σαϊτοπόλεμους στη Μεσσηνία ή στον ρουκετοπόλεμο του Βροντάδου και- ο μη γένοιτο- σε τραυματισμούς από κροτίδες και βεγγαλικά. Οι κάμερες των καναλιών στρέφονται στα στροβιλιζόμενα κοκορέτσια και στους οβελίες και- μια μέρα είναι θα περάσει- σπάνια έχουν κάτι σοβαρό να μεταδώσουν από την ελληνική επικράτεια. Κι ο Κόσμος γύρω μια σταλιά, σ’ ένα ποτήρι κρασί, να τον πιείς με μια γουλιά.

Αυτό είναι το Πάσχα στην Ελλάδα. Κι όμως υπήρξαν χρονιές που δεν ήταν ακριβώς έτσι η κατάσταση. Και μην πάτε μακριά. Γυρίστε λίγα χρόνια πίσω, στο 2020, όταν η πανδημία του κορονοϊού είχε τυλίξει τη Γη. Πάσχα δίχως χρώματα, ήχους, αρώματα και με μοναδική αίσθηση τον φόβο για τον αόρατο εχθρό που παραμόνευε… Όμως υπήρξαν και χειρότρα... Πάμε σιγά σιγά.

1. Ανήμερα του Πάσχα Συνθηκολόγηση!

Πάσχα του 1941. Η Ελλάδα υπό Γερμανική Κατοχή. Πού μυαλό για γιορτές. 20 Απριλίου του 1941, Κυριακή του Πάσχα και ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου υπέγραψε τη Συνθηκολόγηση της Ελλάδας υπό τη σκιά των Μετεώρων. Ο Τσολάκογλου το απόγευμα της Λαμπρής, υπέγραψε πρωτόκολλο ανακωχής με τον διοικητή της 1ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Ες-Ες, υποστράτηγο Σεπ Ντίτριχ.

Και οι κάτοικοι της Άρτας μιλούν ακόμα, ενθυμούμενοι από τις διηγήσεις, αφού λίγοι είναι πια ζωντανοί για να έχουν προσωπικές εμπειρίες, το Μεγάλο Σάββατο εκείνης της χρονιάς. Το μεσημέρι, πριν από την Ανάσταση, άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός της πόλης από τα γερμανικά αεροπλάνα.
Γράφει ο παπά Σταύρος Παπαχρήστου, ιερέας με ευρεία αποδοχή από την κοινωνία της Άρτας: «Επειδή ήτο Μέγα Σάββατον και οι άνθρωποι των πέριξ χωρίων ήλθον εις την αγοράν διά ψώνια του Πάσχα, ήτο πλήθος λαού εις την αγοράν. Ο βομβαρδισμός άγριος συνέχισεν επί τρείς ώρας. Ο κόσμος κατατρομαγμένος έφυγε εις τα γύρω χωριά, όσοι δε έμειναν εις την πόλιν συνεκετρώθησαν εις το φρούριον δια να προφυλαχθούν. Άνω των δύο χιλιάδων (2.000) ατόμων, συνεκεντρώθησαν εκεί. Την επομένην του Πάσχα εσυνεχίσθη άγριος βομβαρδισμός από Ιταλικά και Γερμανικά αεροπλάνα· έπεσαν σπίτια πολλά, αλλά οι άνθρωποι έφυγαν και έτσι δεν υπήρξαν θύματα».

Και στην Αθήνα ζόφος και αγωνία. Ο νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης, τότε ανώτερος υπάλληλος του υπουργείου Εσωτερικών, έγραφε στο ημερολόγιό του: «Μεγάλη Τετάρτη 16 Απριλίου. Στην κυβέρνηση νεύρα… Κανένας ψύχραιμος άνθρωπος. Δεν ξέρουν καλά καλά γιατί φεύγουν και τι θα κάνουν εκεί που θα πάνε. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο, καμιά προετοιμασία. Ο αγέρας της Κρήτης είναι γι’ αυτούς βραχνάς. Ο υπουργός λογαριάζει πώς θα κουβαλήσει τις δεκαπέντε τόσες κασέλες του, υπηρέτριες και τα ρέστα. Για την υπηρεσία δεν φροντίζει κανείς…».

Και οι Αθηναίοι, Μεγάλη Παρασκευή, κατέκλυσαν την αγορά. Προτεραιότητά τους δεν ήταν μόνο τα πασχαλινά ψώνια, αλλά και προμήθειες για μέρες πολλές, αφού γνώριζαν πια τι θα επακολουθούσε. Ανήμερα της Λαμπρής σκοτάδι και καταχνιά. Η Συνθηκολόγηση είχε μαθευτεί και οι εορτασμοί είχαν μπει στο σεντούκι… Οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα Κυριακή του Θωμά. Και όλοι πια πίστεψαν, θέτοντας τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων στο κορμί της Ελλάδας, για το κακό που ήρθε για να μείνει χρόνια τρία…

2. Μη σουβλίζετε, χρεωκοπήσαμε!

Πάσχα του 1932 η Ελλάς χρεωκόπησε! Τι περίεργο; Με το εξωτερικό χρέος να φτάνει στα 1.022.000 χρυσά φράγκα και με την παγκόσμια οικονομική κρίση μετά το Κραχ του 1929 σε εξέλιξη ο ελληνικός λαός πέρασε μαύρη Λαμπρή. Στάση πληρωμών, ανέχεια, αβέβαιο μέλλον και η Ανάσταση μόνο για τον Ιησού…
Η Μεγάλη Ύφεση χτύπησε την καταρρέουσα πόρτα της Ελλάδας, που η διόγκωση του εξωτερικού της χρέους ήταν δυσβάσταχτη. Η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου δεν κατάφερε να εξασφαλίσει ευρωπαϊκή στήριξη και όλα ήρθαν γρήγορα: στις 18 Απριλίου, ο Πρωθυπουργός κήρυξε προσωρινά χρεοστάσιο και η εξυπηρέτηση των εξωτερικών δανείων της χώρας θα αναστελλόταν από την 1η Μαΐου, ανήμερα του Πάσχα δηλαδή.

Τα εργατικά συνδικάτα «στο πόδι» για να γιορτάσουν την Εργατική Πρωτομαγιά που συνέπιπτε με την Κυριακή του Πάσχα. Μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος και άλλες εργατικές ομάδες διαδήλωσαν στην Αθήνα και σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας με τις Αρχές να «απαντούν» με τον συνήθη τρόπο τους: ξύλο! Στην πόλη της Καβάλας, συνταξιούχοι καπνεργάτες απαιτούσαν την καταβολή συντάξεων, ενώ στην Ξάνθη οικοδόμοι διαδήλωναν: «Πεινάμε, θέλουμε ψωμί να κάνουμε Πάσχα»!
Σε λιγότερο από ένα μήνα ο Βενιζέλος θα υποβάλει την παραίτησή του και η Ελλάδα θα τραβήξει τον δρόμο για εκλογές.

3. Δεν έχουμε αρνιά; Θα φάμε μουλάρια!

Και γυρίζουμε πολλά χρόνια πίσω. Πάσχα του 1827, στις 9 του Απριλίου, και οι Τούρκοι πολιορκούν την Ακρόπολη της Αθήνας. Ο αρχιστράτηγος Γεώργιος Καραϊσκάκης είναι πλέον νεκρός και οι κάτοικοι της περιοχής κλεισμένοι εντός των τειχών της Ακρόπολης, «πεινώντες και διψώντες» μετρούσαν ανθρώπινες απώλειες και τις δυνάμεις τους για το πόσο ακόμα μπορούν να αντέξουν. Όλοι τους είχαν στο νου την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου, που είχε γίνει τέτοιες μέρες- Κυριακή των Βαΐων- του 1826 και την ανελέητη σφαγή που ακολούθησε και δεν σκέφτονταν καν να εγκαταλείψουν την ασφάλεια του Ιερού Βράχου.

Και την ημέρα της Λαμπρής, αντίς για αρνιά σφάχτηκαν μουλάρια και ενώ οι Τούρκοι κανονιοβολούσαν την Ακρόπολη, οι πολιορκημένοι είχαν στήσει χορό και γλέντι! Η Ακρόπολη παραδόθηκε 25 Μαΐου στα στρατεύματα του Κιουταχή και οι πολιορκημένοι- έπειτα από συμφωνία- επιβιβάστηκαν σε γαλλικά και αυστριακά πλοία με προορισμό τη Σαλαμίνα. Και έξι χρόνια μετά, πρωί Μεγάλου Σαββάτου του 1833, οι τελευταίοι Οθωμανοί εγκατέλειπαν τον Ιερό Βράχο, όπου θα κυμάτιζε πλέον η Ελληνική Σημαία!

4. Ένας Άγιος στην αγχόνη

Και ο χρόνος σέρνεται προς τα πίσω και το ημερολόγιο δείχνει Κυριακή του Πάσχα, 10 Απριλίου του 1821. Από τα τέλη του Μαρτίου είχε φτάσει η είδηση στον Σουλτάνο για την Επανάσταση και άγριο κύμα διωγμών του χριστιανικού πληθυσμού αναστάτωσε την Κωνσταντινούπολη. Και οι Οθωμανοί ξέσπασαν στον πατριάρχη Γρηγόριο Ε’. Το πρωινό της 10ης Απριλίου του 1821, ανήμερα Κυριακής του Πάσχα, ποδοβολητά αλόγων ακούστηκαν στην αυλή του Πατριαρχείου και ο πατριάρχης Γρηγόριος ζήτησε να του φέρουν «τον τρίβωνα και το επάνω καλύμαυχον». Τα φόρεσε και αποσύρθηκε στο κάτω μέρος του «Συνοδικού». Ο Σουλτάνος έπαυε τον Πατριάρχη από τα καθήκοντά του. Το ίδιο βράδυ, ο Γρηγόριος θα απαγχονιζόταν μπροστά στην πύλη του Πατριαρχείου.

5. Το Μαύρο Πάσχα της Ανατολικής Θράκης

Η Κυριακή του Πάσχα το 1914 «έπεσε» στις 6 Απριλίου. Ήταν το Μαύρο Πάσχα των Ελλήνων! Η Ανατολική Θράκη «σταυρώθηκε»- για να μην αναστηθεί ποτε- από τις τουρκικές θηριωδίες. Ανήμερα της Λαμπρής, 6 Απριλίου του 1914, οι Τούρκοι αρχίζουν τη συστηματική εξόντωση των Ελλήνων και την εκδίωξή τους από την περιοχή της Ανατολικής Θράκης· η ημερομηνία είναι καταγεγραμμένη στην Ιστορία ως το Μαύρο Πάσχα της Ανατολικής Θράκης και θεωρείται το προσχέδιο, που οδήγησε στη συστηματική Γενοκτονία των Ελλήνων στις αρχές του 20ού αιώνα.

Στις 6 Απριλίου του 1914, ελληνικές οικογένειες, 200 τον αριθμό, από τη Στράντζα (στα τουρκικά: Binkilic) απελάθηκαν, αφού ξυλοκοπήθηκαν και τους αφαιρέθηκαν τα είδη αξίας και αφού τους υπεξαιρέθηκαν ό,τι χρήματα είχαν πάνω τους, Τούρκοι, υπό την απειλή των σπαθιών, τους εξανάγκασαν να φύγουν! Ο ιστορικός Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος τονίζει ότι: «Αφετηρία των διωγμών και της Γενοκτονίας του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, και αργότερα του Πόντου, υπήρξε ο χώρος της Ανατολικής Θράκης. Εκεί δοκίμασαν και εφάρμοσαν για πρώτη φορά το μοντέλο των μετατοπίσεων (και διωγμών) των ελληνικών πληθυσμών και των εθνικών εκκαθαρίσεων, εκεί επέβαλαν τη γενοκτονική τους συμπεριφορά και εκεί αξιοποίησαν τα θλιβερά αποτελέσματα των πειραμάτων τους, ώστε να τα επεκτείνουν σχεδόν αμέσως στη Δυτική Μικρασία και αργότερα στον Πόντο».

6. Αίμα και θρήνος στη Ρόδο

Ήταν 7 Απριλίου, Κυριακή του Πάσχα του 1919, τα απόνερα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τάραζαν ακόμα την Ευρώπη. Τα Δωδεκάνησα (τότε για τους Ιταλούς Rodi e Dodecaneso) βρίσκονταν υπό de facto ιταλική κατοχή από το 1912. Στον περίβολο της Μητρόπολης της Ρόδου, το Μεγάλο Σάββατο είχαν συγκεντρωθεί χιλιάδες κάτοικοι αψηφώντας τα διατάγματα των Ιταλικών Αρχών για «τήρηση της τάξης». Μετά την αναστάσιμη λειτουργία, οι πιστοί διαδήλωσαν με το αναστάσιμο φως στα χέρια ζητώντας την ένωση της Ρόδου «μετά της μητρός Ελλάδος» Ο μητροπολίτης Απόστολος Τρύφωνος είχε κλείσει την ομιλία του με τη φράση: «Ζήτω η Ένωσις, Κάτω οι προδόται».

Ανήμερα της Ανάστασης, οι κάτοικοι στο χωριό Παραδείσι της Ρόδου συγκεντρώθηκαν έξω από την εκκλησία. Φώναζαν συνθήματα υπέρ της ενώσεως των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα, με πρωτοστάτες τους δασκάλους και τους ιερείς του χωριού. Κατέφθασαν οι Ιταλοί καραμπινιέροι και συνέλαβαν τους δύο δασκάλους, τον Κωνσταντίνο Πανταζή και τον Νικόλαο Μαγκαφά, που θεώρησαν ότι ξεσήκωναν τα πλήθη. Το χωριό «πήρε φωτιά» και οι Ιταλοί δεν δίστασαν να σκοτώσουν με τις λόγχες τους τον ιερέα Παπαλουκά, έναν από τους πρωτεργάτες της εξέγερσης στο χωριό. Και Λίγα μέτρα πιο μακριά, στην πλατεία του χωριού, η φουρνάρισσα, Ανθούλα Ζερβού, πασχίζοντας να προστατέψει ένα παιδί που ξυλοκοπήθηκε από έναν Ιταλό στρατιώτη, πήρε τη φουρνίστρα και χτύπησε. Αμέσως, ο Ιταλός την κάρφωσε με τη λόγχη του. Ο ξεσηκωμός στο Παραδείσι της Ρόδου το 1919 έμεινε στην ιστορία ως το «Αιματηρόν Πάσχα».

Καλό Πάσχα, λοιπόν, και είθε να μην ζήσουν οι γενιές που έρχονται τίποτα περισσότερο, ανήμερα του Πάσχα, από μια γλυκιά βαρυστομαχιά από τα φρυγαδέλια, τα κοκορέτσια και το αρνί… Κι άσε την Ιστορία να στροβιλίζεται…