26 Οκτωβρίου 1913: Οι Αθηναίοι παίρνουν το «ΕΘΝΟΣ» στα χέρια τους - Πρώτη σελίδα γεμάτη Ωραίες Τέχνες και μια φωτογραφία

Ήταν 26 Οκτωβρίου του 1913, όταν οι Αθηναίοι πήραν το «ΕΘΝΟΣ» στα χέρια τους. Αθηναϊκή εφημερίδα με την πρώτη σελίδα γεμάτη... Ωραίες Τέχνες και μια φωτογραφία, μόνο...

«Να σ’ έχω και να μην σ’ έχω είναι ο μόνος τρόπος μέτρησης του χρόνου»… ερωτευμένου λόγια που εξανεμίζονται στο βάναυσο φύσημα των βοριάδων των χρόνων… Το να υπάρχει το «ΕΘΝΟΣ» 111 χρόνια (όχι ανελλιπώς) στα χαρακώματα της ενημέρωσης παρών, είναι κι αυτός ένας τρόπος μέτρησης του χρόνου… Κι επειδή το «ΕΘΝΟΣ» εδώ και καιρό είναι ηλεκτρονικό, οπότε δεν κινδυνεύουν οι σελίδες του να σκορπίσουν στου ανέμου το αντάριασμα, παραμένει πάντα νέο και αειθαλές…

«ΕΘΝΟΣ» 26 Οκτωβρίου του 1913, ημέρα Σάββατο- όπως και σήμερα- και αναζητώντας την 1η σελίδα του πρώτου φύλλου της ιστορικής εφημερίδας, την ανασύρουμε τραυματισμένη μεν, αλλά ικανή να μας ιστορήσει τα πρώτα της… μελανιασμένα χτυπήματα στο πρωτοσέλιδό της.
Διευθυντής της πρώτης εφημερίδας ΕΘΝΟΣ, ο Σπύρος Νικολόπουλος, συγγραφέας και δημοσιογράφος, γεννημένος στην Καλαμάτα και πρώτη φωτογραφία, δημοσιευθείσα στην 1η σελίδα ήταν εκείνη της πριγκίπισσας Μαρίας- κόρη της «λατρευτής Βασιλοπούλας Αλεξάνδρας» της θυγατέρας του βασιλιά Γεώργιου Α', που είχε παντρευτεί τον εξάδελφο της μητέρας της, Όλγας, τον Παύλο Αλεξάνδροβιτς της Ρωσίας και είχαν αποκτήσει τη Μαρία και τον Ντμίτρι (ένας από τους δολοφόνους του Ρασπούτιν!).

Η Μαρία- Μεγάλη Δούκισσα της Ρωσίας- παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο, Δούκα του Σέντερμανλαντ και γιο του βασιλιά Γουσταύου Ε΄της Σουηδίας, τον χώρισε και μετά «ανέβηκε τα σκαλοπάτια της εκκλησίας» με τον πρίγκιπα Ρομάν Σεργκέγιεβιτς Πουτιάτιν. Η λεζάντα της πρώτης και μοναδικής φωτογραφίας στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας έχει μιας «εσάνς» κουτσομπολιού: «…διεζεύχθη τον σύζυγό της πρίγκιπα Γουλιέλμο της Σουηδίας λόγω ασυμφωνίας χαρακτήρος»… Εικόνα με βασιλική λάμψη αντικρίζοντας το πρώτο φως της δημοσιότητας…

Για το θέατρο του Παρισιού...

Στην κεντρική στήλη της εφημερίδας- χωρισμένη σε τέσσερις στήλες- ξεχωρίζει το άρθρο του θεατρικού συγγραφέα και πολιτικού Μιλτιάδη Λιδωρίκη, πατέρα του σπουδαίου δημοσιογράφου και θεατρικού συγγραφέα Αλέκου Λιδωρίκη.

Γράφει ο Μιλτιάδης Λιδωρίκης στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας: «Πρό ενός μηνός ήνοιξε τάς πύλας του είς τό Παρίσι ένα νέον Γαλλικόν θέατρον. Η ίδρυσης ενός θεάτρου τήν στιγμήν κατά την οποίαν είς το Παρίσι και τάς επαρχίας του κλείνουν άλλα θέατρα, έγεινεν αφορμή συζητήσεων. Αλλ’ ακριβώς δι’ αυτόν τον λόγον όμιλος καλλιτεχνών ίδρυσε το θέατρον Βιέ Κολομπιέ. Το είπε καθαρά ο Ιάκωβος Κομπώ, ο πρώτος συλλαβών την ιδέαν, ή ψυχή, ο διευθυντής του.

»Το θέατρον εις την Γαλλίαν ευρίσκεται είς κατάπτωσιν. Έχει χάσει προ πολλού την αποστολήν του, έχει χάσει την δόξαν και την λάμψη του παρελθόντος. Αυτά θά τού τά αποδώσωμεν μέ ειλικρινή καλλιτεχνικήν και φιλολογικήν εργασίαν», γράφει ο αείμνηστος Λιδωρίκης (που πέθανε το 1951 από περιτονίτιδα) για ένα θέμα που σήμερα ούτε στα μονόστηλα των διεθνών-πολιτιστικών θεμάτων θα έβρισκε χώρο να τρυπώσει. Όμως τότε- 1913- οι Αθηναίοι ενδιαφέρονταν για τις ειδήσεις που κατέφθαναν εκ Παρισίων και κυρίως για θεατρικά δρώμενα… Άλλοι καιροί άλλα ήθη…

Ο Κώνωψ τσιμπάει τον Προβελέγγιο...

Επίσης στην 1η σελίδα και μάλιστα σε θέση στα ψηλά- και όχι στα ψιλά- υπάρχει το άρθο που υπογράφει ο ΚΩΝΩΨ και που είναι οιονεί άποψη για ένα θέμα που επίσης απασχολούσε τους Αθηναίους της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα: το βιβλίο. Στο άρθρο γίνεται αναφορά στον Αριστομένη Προβελέγγιο, ποιητή, φανατικό της καθαρευούσης αρχικώς και ακραιφνή δημοτικιστή στη συνέχεια. Ο ΚΩΝΩΨ γράφει για το θεατρικό έργο του Σιφνιού Προβελέγγιου «Νικηφόρος Φωκάς» και από τις πρώτες αράδες κιόλας το γλωσσικό ζήτημα είναι που απασχολεί παρά η ποιότητα του κειμένου: «Ένα ανοιξιάτικο βράδυ προ τριών ετών, ο κύριος Αριστομένης Προβελέγγιος, μας προσεκάλει εις το σπήτι τού κ. Κακλαμάνου· επρόκειτο εκεί να αναγνώσει εις στενόν κύκλον φίλων και λογίων τον «Νικηφόρον Φωκαν». Ομολογώ ότι πριν ακούσω τον «Νικηφόρον» εις την πρώτην του εκείνην ανάγνωσην, δεν επίστευα ότι θα κατορθώνετο πότε τόσον αρμονικώς ο γάμος της δημοτικής με το κλασσικόν βυζαντινόν δράμα. Επίστευα ότι είναι φυσικώς αδύνατον να παρουσιαστεί αξιοπρεπώς ένας βυζαντινός αυτοκράτωρ, αν δεν ομιλεί εις καθαρεύουσαν και ιάμβους· εσυλλογιζόμουν τον μεγαλοπρεπή Κωνσταντίνον, όταν λόγου χάριν ανησυχών δια την μελαγχολία της Φαύστας, τής έλεγε: - Εις σκέψεις είσαι βλέπω βυθισμένη άνασσα…».
Τέτοια απασχολούσαν την Ελλάδα έναν χρόνο πριν ξεσπάσει ο Μεγάλος Πόλεμος στην Ευρώπη: τα γλωσσικά ζητήματα για τα οποία- μην εκπλήσσεσθε- έχουν χάσει τη ζωή τους άνθρωποι!

Οι «άνασσες» έδιναν ανάσες σχολιασμών

Η «άνασσα» το θηλυκό του άνακτος, η βασίλισσα δηλαδή, κυριαρχούσε στην ζωή του τόπου με την Γερμανίδα σύζυγο του βασιλέως Κωνσταντίνου Α’, την Σοφία, να αμφισβητείται από μερίδα πολιτών και να αποθεώνεται από άλλους. Ο Εθνικός Διχασμός δεν έχει εκραγεί ακόμα, όμως η θρυαλλίδα του σιγοκαίει. Και ο Αριστομένης Προβελέγγιος ήταν τότε κάτι σαν σημερινή τηλεπερσόνα: απασχολεί το αθηναϊκό κοινό, τα δρώμενά του συζητούνται και σχολιάζονται. Να πούμε κάποιος σαν τον Γρηγόρη Αρναούτογλου; Ντροπή… Γιατί τότε- και πολλά χρόνια μετά- η λογοτεχνία (ποίηση και πεζογραφία) κατείχαν θέση περίοπτη στην καθημερινότητα των αστών κυρίως- αφού οι ξωμάχοι κι οι προλετάριοι δεν γνώριζαν γράμματα. Συνεπώς η έκδοση ενός μυθιστορήματος ή ενός θεατρικού έργου ήταν γεγονός που απασχολούσε τους αρθρογράφους της εποχής· το ίδιο και το ανέβασμα μιας παράστασης.

Επίσης η ζωγραφική απασχολεί το πρωτοσέλιδο του 1913. Με υπέρτιτλο: Ο ΕΞΩ ΚΟΣΜΟΣ και τίτλο: ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΚΥΒΙΣΤΩΝ (και όχι των κυβιστήσεων…) ο αρθρογράφος επισημαίνει με δηκτικότητα ειρωνία: «Γελούν και η (sic) πέτρες ακόμη (ο δαίμων του τυπογραφείου χτυπά στο πρώτο φύλλο...) του Παρισιού από την ανοικτή επιστολή, που απηύθυνεν ο ζωγράφος Λαμπνέ προς τον υπουργό ν των Ωραίων Τεχνών κ. Μπεράρ περί της νέας ζωγραφικής σχολής των κυβιστών (;)»… Ωραίαι Τέχναι, οι Καλές Τέχνες, καταλάβατε.

Ο «καλός ο κόσμος» των Αθηνών στα 1913, με θεατρικά δρώμενα καταπιάνεται και σχολιάζει, με λογοτεχνικά παραλειπόμενα εκστασιάζεται και με τας Ωραίας Τέχνας γοητεύεται… Ωραία χρόνια; Κάθε εποχή και τα ενδιαφέροντά της· σήμερα δάχτυλο στην οθόνη των κινητών τηλεφώνων, Σνικ και μπούλινγκ στα σχολικά προαύλια… Χρονιές χωρίς μουντούς χειμώνες, οι άνθρωποι, δεν χαμογελούν την άνοιξη… Έτσι;

Και καλά ως εδώ, αλλά το πρώτο θέμα της εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ» ποιο ήταν, ευλόγως θα αναρωτηθείτε. Λοιπόν, πρώτο θέμα ήταν το μονόστηλο πάνω αριστερά. Τίτλος του; Ο ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ. Και σε τι αφορά; Σε εθνικά ζήτημα ασφαλώς. Στην Ήπειρο και στα νησιά. Το, περί των 400 λέξεων, θέμα περισσότερο σχόλιο θυμίζει παρά ρεπορτάζ. «Θα ήτο απολύτως δυσχερές και επικίνδυνον να ενασκηθή κατ’ ομοφωνίαν πραγματική βία κατά της Ελλάδος» γράφει ο αρθρογράφος αναλύοντας την εξωτερική πολιτική της χώρας.

Και μια αποκλειστικότητα: Γρηγόρης Ξενόπουλος!

Και θα ήταν παράλειψη, τέλος, να μην επισημάνουμε το εντός πλαισίου σε θέση χαμηλή αλλά περίοπτη το διαφημιστικό: «Εις την Β’ σελίδα του «Εθνους», καθ’ εκάστην: Ο «ΟΛΕΘΡΙΟΣ ΕΡΩΣ» το έξοχον αθηναϊκόν μυθιστόρημα του ΓΡ. ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ»…

Αθηναϊκον μυθιστόρημα. Γιατί από τότε Ελλάδα ήταν μόνο η Αθήνα· και μόνο αν συνέβαινε κάποιο τραγικό δυστύχημα στην περιφέρεια ή αν οι συμμορίες των λήσταρχων που λυμαίνονταν πόλεις και χωριά- από την Αττική μέχρι τον Όλυμπο- απήγαγαν κάποιον αστό, τότε και μόνο τότε στριμώχνονταν ειδήσεις από την αλαργινή ελληνική ύπαιθρο στις πρώτες σελίδες των αθηναϊκών εφημερίδων.

1913 τότε και φθινόπωρο: ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος έχει τελειώσει, τα σύνορα της Ελλάδα φτάνουν πια μέχρι την Ανατολική Θράκη, η Βόρεια Ήπειρος αποδίδεται στην Αλβανία, η Κρήτη από Κρητική Πολιτεία γίνεται «Ελλάδα» κι εκείνη, αρχίζουν οι πρώτοι κουζουλοί αεροπόροι τις πτήσεις τους με κάτι κατασκευές που μοιάζουν με ξύλινες ακρίδες και σκοτώνονται σαν τις ακρίδες..., ο βασιλιάς Γεώργιος Α' έχει δολοφονηθεί στη Θεσσαλονίκη από κάποιον «παράφρονα» Αλέξανδρο Σχοινά.
Στον Κόσμο τίθεται σε λειτουργία το μετρό του Μπουένος Άιρες στην Αργεντινή- στη Θεσσαλονίκη περιμένουμε… και ανοίγει και η Διώρυγα του Παναμά. Και από τις 13 Οκτωβρίου του 1913, οι Αθηναίοι παίρνουν το «ΕΘΝΟΣ» στα χέρια τους.