«Βράζει» ξανά η Μέση Ανατολή - Φόβοι για ένα νέο... big bang

«Σε δύο, τρία, το πολύ πέντε χρόνια από τώρα η Μέση Ανατολή θα είναι αγνώριστη» δήλωσε προ ημερών ο 83χρονος πάλαι ποτέ υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου, Αμρ Μούσα, μιλώντας στον ειδησεογραφικό ιστότοπο Al-Monitor. Πολύπειρος πολιτικός, με θητεία περίπου 60 ετών στο διπλωματικό σώμα, ο Αμρ Μούσα μπορεί να κάνει προβλέψεις καθώς γνωρίζει πολύ καλά την αποκαλούμενη… πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής.

Η γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής, άλλωστε, «έχει αλλάξει δραματικά», όπως σημειώνει σε σχετικά πρόσφατη ανάλυσή του και το αμερικανικό ινστιτούτο Brookings, επικαλούμενο «αναταραχές, επαναστάσεις και εμφυλίους πολέμους» που εάν συνδυαστούν με νέα δεδομένα όπως είναι «η πολεμική κόπωση των ΗΠΑ» (απόσυρση των Αμερικανών από τη Συρία), η «επανάσταση» του σχιστολιθικού αερίου (που οδήγησε στην ενεργειακή χειραφέτηση των ΗΠΑ) και η επιστροφή του ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων (δυναμική επιστροφή της Ρωσίας), διαμορφώνουν ένα νέο, λίαν εύφλεκτο τοπίο στην περιοχή.

Ταραχές σε Λίβανο και Ιράκ 

Μόνο τον τελευταίο μήνα, πάντως, οι εστίες της ανάφλεξης στην «πυριτιδαποθήκη» της Μέσης Ανατολής πολλαπλασιάστηκαν. Ο Λίβανος και το Ιράκ βρίσκονται εδώ και εβδομάδες σε κλοιό πολύνεκρων εσωτερικών αναταραχών, με χιλιάδες πολίτες στους δρόμους να διαδηλώνουν καθημερινά ενάντια στη διαφθορά και στο «παλαιό πολιτικό κατεστημένο» υπό το βάρος σοβαρότατων οικονομικών προβλημάτων. Από τις 17 Οκτωβρίου η Βηρυτός «βράζει», με τους πολίτες να διαδηλώνουν στους δρόμους μπροστά σε κλειστές τράπεζες, ενώ στη χώρα έχουν επιβληθεί εν τω μεταξύ και capital controls.

Αναλυτές μιλούν για «τη χειρότερη κρίση που έχει ζήσει ο Λίβανος εδώ και δεκαετίες». Ο πρωθυπουργός Σαάντ Χαρίρι έχει παραιτηθεί ήδη από τις 29 Οκτωβρίου και ο πρόεδρος Μισέλ Αούν δεν φαίνεται να μπορεί να συμβάλει στην εκτόνωση της λαϊκής οργής, που αντιθέτως κλιμακώνεται, με τους διαδηλωτές πλέον να θρηνούν και τον πρώτο νεκρό από αστυνομικά πυρά, κατά τη διάρκεια συγκρούσεων την περασμένη Τετάρτη, 13 Νοεμβρίου.

Πολύ χειρότερη είναι, ωστόσο, η κατάσταση στο Ιράκ, με τους νεκρούς να έχουν πια ξεπεράσει τους 320 έπειτα από περίπου 40 ημέρες αλλεπάλληλων διαδηλώσεων και ταραχών σε ολόκληρη τη χώρα. Και αν για τους Ιρακινούς αιτίες του ξεσηκωμού ήταν η διαφθορά, η ανεργία και η ανυπαρξία κοινωνικού κράτους, για τους Λιβανέζους τη σπίθα άναψε η πρόθεση της κυβέρνησης να αρχίσει να φορολογεί, μεταξύ άλλων, και τις σήμερα δωρεάν τηλεφωνικές κλήσεις μέσω WhatsApp…

Ένταση στον άξονα Ισραήλ-Γάζα-Ιορδανία 

Το Ισραήλ, από την άλλη, αν και μερικώς «παράλυτο» πολιτικά λόγω της αδυναμίας των μεγάλων δυνάμεων να σχηματίσουν κυβέρνηση συνεργασίας στον απόηχο απανωτών εκλογικών αναμετρήσεων, βρίσκεται από την περασμένη Τρίτη, 12 Νοεμβρίου, να ανταλλάσσει πυρά με ακραίους ισλαμιστές στη Λωρίδα της Γάζας. Μέσα σε δύο 24ωρα, έως και το πρωί της Πέμπτης, τουλάχιστον 34 Παλαιστίνιοι είχαν χάσει τη ζωή τους από τα πυρά των Ισραηλινών. Στο ίδιο διάστημα, τουλάχιστον 450 ρουκέτες εκτοξεύθηκαν από τη Γάζα προς την πλευρά του Ισραήλ, «κρατώντας» σχολεία και εμπορικά κέντρα κλειστά και «στέλνοντας» τους πολίτες στα καταφύγια. Σημειώνεται πως όλα ξεκίνησαν νωρίς την περασμένη Τρίτη, έπειτα από την κίνηση των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων να εξοντώσουν με «χειρουργικό» χτύπημα από αέρος μέσα στην οικία του στη Γάζα τον Μπαχά Αμπού αλ Ατα, ηγέτη της λεγόμενης Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ (PIJ), που φέρεται να υποστηρίζεται από την Τεχεράνη.

Αυξανόμενη ένταση παρατηρείται, ωστόσο, τα τελευταία 24ωρα και στο μέτωπο της Ιορδανίας με το Ισραήλ, έπειτα από την απόφαση των Ιορδανών να πάρουν πίσω δύο εκτάσεις γης (Μπάκουρα και Γκούμαρ) που είχαν παραχωρήσει στους Ισραηλινούς προ 25ετίας στα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών. Οι Ισραηλινοί αγρότες, που καλλιεργούσαν ανενόχλητοι τις εν λόγω εκτάσεις, θα πρέπει τώρα, εάν θέλουν να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση στα κτήματά τους, να λάβουν βίζα και να εισέρχονται εκεί μέσα από τα επίσημα συνοριακά περάσματα των Ιορδανών. Σε μια κίνηση επικοινωνιακού εντυπωσιασμού, ο Ιορδανός βασιλιάς Αμπντάλα επισκέφτηκε μάλιστα κάποιες από τις επίμαχες εκτάσεις ντυμένος ο ίδιος στα χακί, συνοδεία της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων. Ιορδανία και Ισραήλ έχουν, ωστόσο, βρεθεί ξανά «στα μαχαίρια» το τελευταίο διάστημα και για ποικίλους άλλους λόγους (για την «κηδεμονία» θρησκευτικών χώρων όπως είναι το τέμενος Αλ Ακσα και ο Θόλος του Βράχου στην ανατολική Ιερουσαλήμ, για την «αδικαιολόγητη» σύλληψη και κράτηση Ιορδανών από τις Αρχές του Ισραήλ), με το Αμάν μάλιστα να ανακαλεί στις 30 Οκτωβρίου τον Ιορδανό πρέσβη πίσω στην πατρίδα για διαβουλεύσεις.

Οι τελευταίες μεσανατολικές εξελίξεις έρχονται να προστεθούν στα ήδη εμπόλεμα μέτωπα της Συρίας (που θα πρέπει τώρα να λύσει τον γόρδιο δεσμό της επόμενης ημέρας, με στόχο την εύρεση νέων κοινά αποδεκτών ισορροπιών στο εσωτερικό), της Υεμένης (που αναζητά τον δρόμο προς την ειρήνευση έπειτα από τεσσεράμισι χρόνια εμφυλίου) αλλά και της Λιβύης (που παραμένει χωρισμένη σε τομείς ελέγχου μεταξύ αντιμαχόμενων δυνάμεων, οκτώ χρόνια μετά τον θάνατο του Καντάφι). Μόνο στην Υεμένη οι νεκροί από τον πόλεμο έχουν πια αγγίξει τους 100.000, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Acled).

Οι τελευταίες εξελίξεις έρχονται, όμως, να προστεθούν πάνω και στη χαίνουσα πληγή της τζιχαντιστικής απειλής, καθώς δεκάδες χιλιάδες πρώην και νυν μαχητές βρίσκονται σήμερα διασπαρμένοι μεταξύ πλήθους χωρών, άλλοι ως μεμονωμένα άτομα (και εν δυνάμει μοναχικοί λύκοι) και άλλοι οργανωμένοι σε μικρότερες ή μεγαλύτερες ομάδες.

Τουρκία και Ιράν διεκδικούν οφέλη 

«Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση»: η περίφημη φράση του Μάο Τσετούνγκ επανέρχεται στον νου, καθώς χώρες όπως η Τουρκία αλλά και το Ιράν «ποντάρουν» στην τρέχουσα «μεγάλη αναταραχή» για να επεκτείνουν την επιρροή τους στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η σουνιτική Αγκυρα, από την πλευρά της, απλώνει δίχτυα προς τη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη, την Παλαιστίνη, το Κατάρ αλλά και το Σουδάν, επιχειρώντας να «εκθρονίσει» τη Σαουδική Αραβία από τη θέση της «ηγέτιδας» του σουνιτικού Ισλάμ. Ενδεικτικό της αλαζονείας των Τούρκων είναι το γεγονός πως τουρκικά ΜΜΕ, προσκείμενα στο καθεστώς Ερντογάν, δεν δίστασαν πρόσφατα να εγκαλέσουν το Κατάρ, καλώντας το ούτε λίγο ούτε πολύ… να απολογηθεί επειδή έχει αναπτύξει σημαντικές συνεργασίες στον ενεργειακό τομέα με την Κυπριακή Δημοκρατία στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και με την Αίγυπτο (μέσω της Qatar Petroleum σε αμφότερες τις περιπτώσεις).

Μηνύματα κλιμάκωσης έρχονται, όμως, και από την πλευρά του σιιτικής Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν (του θρησκευτικού ηγέτη Αλί Χαμενεΐ, του στρατηγού Κασέμ Σολεϊμάνι και των Φρουρών της Επανάστασης, του πρώην υπουργού Πληροφοριών Αλί Γιουνέσί κ.ά.). Κάποια από αυτά τα μηνύματα ζητούν «η περσική αυτοκρατορία να ανοικοδομηθεί με πρωτεύουσα τη Βαγδάτη» και άλλα πανηγυρίζουν υποστηρίζοντας ότι «το Ιράν ελέγχει σήμερα τέσσερις αραβικές πρωτεύουσες: τη Βηρυτό (σ.σ.: Λίβανος), τη Δαμασκό (σ.σ.: Συρία), τη Βαγδάτη (σ.σ.: Ιράκ) και τη Σαναά (σ.σ.: Υεμένη)». Πολλοί στη Δύση ερμηνεύουν τις λαϊκές διαμαρτυρίες που σημειώνονται με αυξανόμενη ένταση τις τελευταίες εβδομάδες στον Λίβανο και στο Ιράκ, μεταξύ άλλων, και ως αντίδραση των πολιτών ενάντια στην ενίσχυση και στον παρεμβατισμό της ιρανικής επιρροής στις εν λόγω χώρες.

Στην περίπτωση του Λιβάνου, για παράδειγμα, είναι σαφές ότι η υποστηριζόμενη από το Ιράν Χεζμπολάχ προσεγγίζει με διάθεση απολύτως αρνητική τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας των τελευταίων εβδομάδων, απορρίπτοντας το αίτημα πολλών εκ των διαδηλωτών για τον σχηματισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών στη χώρα. Ο Χασάν Νασράλα, ηγέτης της σιιτικής οργάνωσης, το δήλωσε απερίφραστα στις 25 Οκτωβρίου, σε τηλεοπτικό του διάγγελμα, προειδοποιώντας μάλιστα ότι ξένες δυνάμεις θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευθούν τις ταραχές για να επιβάλουν τη δική τους ατζέντα στον Λίβανο. Αντι-ιρανικό χαρακτήρα έχουν λάβει, όμως, και κάποιες από τις διαδηλώσεις στο Ιράκ, με ομάδες διαδηλωτών να επιτίθενται, για παράδειγμα, ενάντια στο ιρανικό προξενείο στην πόλη Καρμπάλα.

Σε κλοιό αστάθειας Αλγερία και Σουδάν 

Αλλά και πέρα από τα γεωγραφικά όρια της Μέσης Ανατολής, η Αλγερία βρίσκεται επίσης εδώ και μήνες, ήδη από τον περασμένο Φεβρουάριο, σε κλοιό διαδηλώσεων, με τους πολίτες να απαιτούν μια «νέα επανάσταση» στον δρόμο προς τις προεδρικές εκλογές της 12ης Δεκεμβρίου, τις πρώτες εκλογές έπειτα από 20 χρόνια στις οποίες δεν θα είναι υποψήφιος ο εξαναγκασθείς σε παραίτηση Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα. Στα όρια της οικονομικής κατάρρευσης βρίσκεται και το Σουδάν, που προσπαθεί να βρει πολιτικά τον βηματισμό του έπειτα από την ανατροπή του ισόβιου προέδρου Ομάρ αλ Μπασίρ τον περασμένο Απρίλιο. Να σημειωθεί ότι μιλάμε για μια χώρα με 44 εκατομμύρια κατοίκους, από τους οποίους περίπου το 65% ζει σε συνθήκες φτώχειας, μια χώρα που χρειάζεται άμεσα περί τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια για να μην καταρρεύσει οικονομικά, όπως δήλωσε προ ημερών ο Σουδανός υπουργός Οικονομικών στο πρακτορείο Reuters, αλλά και μια χώρα στην οποία επιδιώκει να ρίξει δίχτυα επιρροής η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Διαβάστε ακόμη

Ποια ονόματα ακούγονται για την Προεδρία της Δημοκρατίας - Τι θα μετρήσει στην απόφαση του Μαξίμου

Μαγδεμβουργο: Στην αναζήτηση κινήτρου του δράστη της επίθεσης – Οι ακροδεξιές θεωρίες και οι προειδοποιήσεις

Πρύτανης του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου: Νέα προπτυχιακά προγράμματα μέσα στο 2025

Η Σημασία των Μιτοχονδρίων στην Αναγεννητική Ιατρική: Ιστορία και Σύγχρονες Θεραπείες