Εθνικές δράσεις για τον Καρκίνο: Οι διαθέσιμοι ευρωπαϊκοί πόροι μέχρι το 2027 - Πώς μπορεί η Ελλάδα να τους αξιοποιήσει

Η βελτίωση της ογκολογικής φροντίδας αποτελεί προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία με τη δημοσίευση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Καταπολέμησης του Καρκίνου (EBCP), ανακοίνωσε τη διάθεση €4 δισ. μέσω διαφόρων χρηματοδοτικών εργαλείων για το διάστημα 2021 - 2027, για δράσεις που σχετίζονται με τον καρκίνο.

Με εγκεκριμένο ~22% των πόρων αυτών μεταξύ 01/2021-06/2023, εκτιμάται ότι €3 δισ. θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από 07/2023 και μέχρι το τέλος του προγράμματος το 2027, σύμφωνα με την ελληνική μελέτη «Ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης για την υποστήριξη εθνικών δράσεων για τον καρκίνο»* που παρουσιάστηκε από την CMT Prooptiki στο 1ο Ελληνικό Φόρουμ για τον Καρκίνο που διοργάνωσε η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ) στην Αθήνα (1-2 Ιουλίου 2024).

Η ερευνητική ομάδα* κατέγραψε τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία (Horizon, EU4Health, Digital Europe, κ.α.) με τον διαθέσιμο προϋπολογισμό τους και στη συνέχεια, αναζητήθηκαν «εγγραφές» που σχετίζονταν με τη λέξη «καρκίνος» σε τέσσερις βάσεις (SEDIA, CORDIS, ERASMUS+ και το Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας). Πάνω από 60.000 εγγραφές «μεταφράστηκαν» σε μεμονωμένα έργα και ταξινομήθηκαν βάσει του βαθμού σχετικότητας με τον καρκίνο μέσω ενός αλγόριθμου τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ). Μεταξύ 01/2021-06/2023, βρέθηκε ότι 365 έργα σχετίζονταν σημαντικά (>76%) με τον καρκίνο και αναλύθηκαν στη μελέτη αυτή.

Χρησιμοποιώντας τους πυλώνες του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Καταπολέμησης του Καρκίνου (πρόληψη, έγκαιρη ανίχνευση, διάγνωση & θεραπεία, βελτίωση της ποιότητας ζωής ασθενών & επιβιωσάντων εξετάστηκε επίσης πόσα από αυτά τα έργα αντιστοιχούσαν στον κάθε πυλώνα. Τέλος, αναλύθηκε ο αριθμός των έργων που αφορούσαν βασικούς τύπους καρκίνου (πνεύμονα, μαστού, τραχήλου της μήτρας και παχέος εντέρου).

Το Horizon αναγνωρίστηκε ως το βασικότερο εργαλείο που χρηματοδότησε το 84% των υπό ανάλυση έργων, ενώ ευρωπαϊκή προτεραιότητα αποτελούν η «Πρώιμη ανίχνευση» και η «Διάγνωση & θεραπεία» που αφορούν 65% των εγκεκριμένων έργων και το 53% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού.

Σχεδόν 50% των οργανισμών που έλαβαν πόρους πανευρωπαϊκά ήταν ακαδημαϊκοί και ερευνητικοί φορείς, οι οποίοι είχαν λάβει το μεγαλύτερο μέρος (~70%) των εγκεκριμένων πόρων μεταξύ 01/2021-06/2023. Παράλληλα, η πλειοψηφία των 365 έργων που αναλύθηκαν αφορούσαν στον καρκίνο του παχέος εντέρου (105) και του μαστού (66), ενώ ακολουθούν τα έργα για τον καρκίνο του πνεύμονα και του τραχήλου της μήτρας.

Στο διάστημα αυτό, η Ελλάδα συμμετείχε σε 44 έργα, αντιπροσωπεύοντας μόλις το 4,3% των φορέων πανευρωπαϊκά και έλαβε 4,2% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού, με το Horizon να έχει χρηματοδοτήσει την πλειοψηφία (61%) των εγκεκριμένων έργων.

Σε σύμπνοια με τα ευρωπαϊκά αποτελέσματα, οι βασικότερες προτεραιότητες της χώρας μας αφορούσαν τον πυλώνα «Διάγνωση & θεραπεία», ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του εγκεκριμένου προϋπολογισμού κατευθύνθηκε σε δράσεις που αφορούσαν την «Πρώιμη ανίχνευση», αναδεικνύοντας την αξία της έγκαιρης διάγνωσης και διαχείρισης του καρκίνου στα πρωιμότερα στάδια. Ακαδημαϊκοί και ερευνητικοί φορείς αποτέλεσαν το ~40% των συμμετεχόντων φορέων, ενώ αντίστοιχα ποσοστά κατέγραψαν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), συμπεριλαμβανομένων Ενώσεων Ασθενών. Τέλος, δράσεις γύρω από τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του μαστού συγκέντρωσαν τα μεγαλύτερα ποσά χρηματοδότησης, ενώ ακολούθησαν ο καρκίνος του πνεύμονα και του τραχήλου της μήτρας.

Αποτελέσματα συνεντεύξεων με 12 ειδικούς

Συνεντεύξεις με 12 ειδικούς του χώρου της υγείας, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων του Υπουργείου Υγείας, επιστημονικών εταιρειών, ιατρών, εκπροσώπων συλλόγων ασθενών, κ.α., ανέδειξαν τις προτεραιότητες στη διαχείριση των ογκολογικών ασθενών στην Ελλάδα. Κοινός τόπος ήταν η ανάγκη ύπαρξης ενός Εθνικού Σχεδίου για τον καρκίνο, με στόχους ευθυγραμμισμένους με τους πυλώνες του EBCP (πρόληψη, έγκαιρη ανίχνευση, διάγνωση & θεραπεία και βελτίωση της ποιότητας ζωής ασθενών & επιβιωσάντων), σαφείς δομές διακυβέρνησης, χρονοδιάγραμμα και εξασφάλιση χρηματοδότησης.

Στο κομμάτι της διακυβέρνησης, οι ειδικοί πρότειναν τη δημιουργία:

α) ενός Εθνικού Ινστιτούτου για τον καρκίνο που θα παρακολουθεί την πρόοδο των ογκολογικών ασθενών

β) μίας Γενικής Διεύθυνσης για τον καρκίνο εντός του Υπουργείου Υγείας που θα διευκολύνει τη συνεργασία με όλους τους φορείς και

γ) κόμβων επικοινωνίας με συγκεκριμένα πρόσωπα-αναφοράς εντός του Υπουργείου Υγείας, στα οποία θα απευθύνονται όσοι φορείς ενδιαφέρονται να λάβουν πληροφορίες για εθνικές & ευρωπαϊκές ευκαιρίες χρηματοδότησης -μοντέλο που έχει εφαρμοστεί πρόσφατα και στην Πορτογαλία-.

Αναφορικά με την προτεραιοποίηση συγκεκριμένων δράσεων, οι συμμετέχοντες τόνισαν την ανάγκη να ενδυναμωθούν οι εκστρατείες ενημέρωσης για τον εμβολιασμό (HPV, ηπατίτιδα Β) και δράσεις αναφορικά με την πρόληψη του καρκίνου. Αναγνώρισαν ως εξαιρετικά σημαντική την εφαρμογή του πρόσφατα νομοθετημένου Μητρώου για τον Καρκίνο. Προτεραιότητα θα πρέπει να αποτελέσει η αξιοποίηση των ψηφιακών εφαρμογών & της ΑΙ στο κομμάτι της διάγνωσης & θεραπείας, και η αναβάθμιση των υπηρεσιών που αφορούν την παρηγορητική φροντίδα, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των επιβιωσάντων (ιατρεία ποιότητας ζωής) και τους παιδιατρικούς καρκίνους.

Τέλος, οι συμμετέχοντες τόνισαν την αξία της συνεργασίας για την υποστήριξη της έρευνας, την ανάγκη ενδυνάμωσης του ρόλου των συλλόγων ασθενών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αλλά και των ογκολογικών νοσηλευτών & των παθολόγων, ως μία σημαντική ειδικότητα για την πρώιμη ανίχνευση και θεραπεία της νόσου, ενώ ανέδειξαν ιδιαίτερα την σημαντικότητα της συνεχούς εκπαίδευσης & ενημέρωσης του κοινού (εγγραματοσύνης υγείας) αναφορικά με την συμπτωματολογία του καρκίνου, με στόχο την ταχύτερη ανίχνευση και αντιμετώπιση της νόσου.

Η Ελληνική Πολιτεία, μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το ΕΠΑ, έχει επενδύσει και προχωράει με μία σειρά μεταρρυθμίσεων όπως το πρόγραμμα έγκαιρης ανίχνευσης «Προλαμβάνω» (με τα τρία προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου), το Ψηφιακό Πρόγραμμα για τον καρκίνο, την ολοκλήρωση του ηλεκτρονικού φακέλου υγείας, την ενδυνάμωση του δικτύου τηλειατρικής, το πρόγραμμα ΝΟΣΠΙ, την ενίσχυση των ακτινοθεραπευτικών μονάδων (όπως στο νοσοκομείο Σωτηρία).

Όλες αυτές οι δράσεις υπογραμμίζουν τη δέσμευση της Πολιτείας να αναβαθμίσει τις παρεχόμενες ογκολογικές υπηρεσίες.

Η καταγραφή των κενών στην ογκολογική φροντίδα που διενεργεί το Υπουργείο Υγείας και η απεικόνιση των ελλείψεων ανά πυλώνα του Σχεδίου, θα μπορούν να επιτρέψουν τον στρατηγικό σχεδιασμό που θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες του συστήματος και θα καθοδηγεί την κατανομή των διαθέσιμων πόρων εκεί που υπάρχει ανάγκη στα πλαίσια ενός ολιστικού Πλάνου για τον καρκίνο .Μέσα από τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία μέχρι το 2027, δίνεται μία μοναδική ευκαιρία στο Υπουργείο Υγείας και σε ένα εύρος φορέων στη χώρα μας να διεκδικήσουν επιπλέον χρηματοδότηση για σημαντικά έργα που θα καλύψουν τα κενά της ογκολογικής φροντίδας στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής αποτελούν ένα «εργαλείο» για την εκτίμηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων και αποτυπώνουν τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει ένας φορέας στη χώρα μας, προκειμένου να έχει πρόσβαση σε αυτούς.

* Μελέτη: «Ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης για την υποστήριξη εθνικών δράσεων για τον καρκίνο»
Συγγραφείς: Δανάη Κτενά 1, Εύη Δαλακάκη 1, Αντώνης Καρόκης 1, Δέσποινα Καρασάββα 2, Εμμανουέλα Μπραουδάκη 2, Ευάγγελος Ιντζόγλου 2, Ηλίας Ζαμπετάκης 2

1. MSD Greece

2. CMT Prooptiki