Ελένη Καραΐνδρου: «Ο πιο μεγάλος σύγχρονος πόλεμος είναι αόρατος» (vids)

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αναγνώριση για έναν καλλιτέχνη από το να καταφέρνει να εμπνέει με το έργο του τις νεότερες γενιές, και μάλιστα όχι μόνο στη χώρα του αλλά και εκτός συνόρων. Αυτήν τη γλυκιά «γεύση» βίωσε τα τελευταία τρία χρόνια η Ελένη Καραΐνδρου, στις δημιουργικές δυνάμεις της οποίας κατέφυγαν δύο ταλαντούχοι ξένοι σκηνοθέτες για τους οποίους το έργο της αποτελεί σημείο αναφοράς και ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης.

Και σε αυτήν την καλλιτεχνική ορμή η ίδια δεν μπορούσε να αντισταθεί παρά το γεγονός ότι, όπως μας εξομολογείται, είχε «κλειδώσει» μετά τον θάνατο του επί σειρά ετών συνεργάτη της, του σπουδαίου Θόδωρου Αγγελόπουλου, ειδικά ως προς την κινηματογραφική μουσική. Δύο εξαιρετικά έργα, ωστόσο, ένα κινηματογραφικό και ένα θεατρικό, κατάφεραν να βγάλουν από μέσα της τις νέες υπέροχες συνθέσεις που συμπεριλαμβάνονται στο νέο της άλμπουμ με τίτλο «Tous des oiseaux» (ECM), έναν ύμνο στην ελευθερία, την αγάπη και τη συμφιλίωση.

Μια επταετία μετά τον θάνατο του Θόδωρου Αγγελόπουλου, του «ποιητή της εικόνας», όπως χαρακτηριστικά τον αποκαλούσατε, επιστρέψατε στον μαγικό κόσμο του κινηματογράφου γράφοντας τη μουσική της ταινίας «Bomb a Love Story». Ήταν συνειδητή η απουσία σας από τα κινηματογραφικά δρώμενα;

Συνειδητή δεν ήταν. Τα πρώτα δύο-τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Θόδωρου ήμουν κλειστή, αρνητική σε οποιαδήποτε πρόταση μου γινόταν. Ήμουν πολύ σοκαρισμένη, ήταν εξαιρετικά επώδυνη για μένα αυτή η απουσία. Έβρισκα λοιπόν διάφορες δικαιολογίες προκειμένου να αρνηθώ τις προτάσεις που είχα. Πιθανόν και να αδίκησα κάποιες καλές προτάσεις. Στην πραγματικότητα, υποσυνείδητα, είχα πείσει τον εαυτό μου ότι δεν θέλω να γράψω κινηματογραφική μουσική. Και τώρα όμως που πλησιάζει η επέτειος θανάτου του Αγγελόπουλου νιώθω παράξενα. Δεν μπορώ να πιστέψω πως πέρασαν κιόλας επτά χρόνια από την ημέρα που έφυγε από κοντά μας. 

Σε αυτήν την κρίση που περάσετε τι ήταν αυτό που λειτούργησε ως «αντίδοτο»;

Το θέατρο. Πάντα αγαπούσα το θέατρο, αλλά ειδικά τη συγκεκριμένη περίοδο έπεσα με τα μούτρα σε αυτό. Έκανα «Το γλυκό πουλί της νιότης», ένα έργο που πραγματικά λατρεύω, αλλά και τη μουσική για τους «Πόθους κάτω από τις λεύκες» που ανέβασε ο Αντώνης Αντύπας στο Εθνικό Θέατρο.

Τι ήταν αυτό που σας έπεισε να ασχοληθείτε ξανά με τη μουσική για τη μεγάλη οθόνη;

Ήταν ο τρόπος με τον οποίον με προσέγγισε ο Ιρανός σκηνοθέτης και ηθοποιός της ταινίας, Payman Maadi. Τον γνώριζα ως ηθοποιό αλλά δεν είχαμε συναντηθεί ποτέ. Μου έστειλε λοιπόν την ταινία, έτοιμη, έχοντας ενσωματώσει παλαιότερα μουσικά θέματά μου για να μου δείξει με αυτόν τον τρόπο πόσο αγαπούσε τη μουσική μου. Μου εξομολογήθηκε πως έχει όλους μου τους δίσκους και ότι έγραφε τα σενάριά του ακούγοντας τη μουσική μου! Με συγκίνησε πολύ όλο αυτό και με κέρδισαν τόσο η ευγένειά του και ο σεβασμός του όσο και η ίδια η ταινία. Ένιωσα λοιπόν ότι δεν πρέπει να προδώσω αυτόν τον εξαιρετικό καλλιτέχνη και πως πρέπει να στηρίξω το όνειρό του. Δεν μου ζήτησε ποτέ να ακούσει τι έχω γράψει. Αντιθέτως, μου είπε πως ακόμη κι αν καθόμουν στο πιάνο και έπαιζα κάτι, οτιδήποτε δικό μου, του αρκούσε…

Ποια ήταν η αγαπημένη σας σκηνή από την ταινία;

Μια σκηνή με ένα 13χρονο αγόρι, που γνωρίζει στο καταφύγιο όπου πηγαίνει για να γλιτώσει από τους βομβαρδισμούς του Σαντάμ ένα κοριτσάκι, για το οποίο νιώθει το πρώτο ερωτικό σκίρτημα της ζωής του. Ο μικρός λοιπόν παρακαλάει στην προσευχή του να γίνονται πιο συχνά βομβαρδισμοί για να βλέπει την αγαπημένη του! Είναι πολύ γλυκιά και συγκινητική στιγμή.

Εμπνέεστε κυρίως από καλλιτεχνικές προσωπικότητες ή από ιστορίες;

Και από τα δύο. Αποκλείεται μια πολύ ωραία ιστορία να έχει γραφτεί από έναν άνθρωπο που δεν διαθέτει μια εσωτερική ομορφιά, ένα ενδιαφέρον. Δεν μου έχει τύχει ποτέ σεναριογράφος που να έχει γράψει ένα υπέροχο σενάριο να μην έχει ενδιαφέρον ως άνθρωπος. Έχω την αίσθηση πως αυτά τα δύο πάνε μαζί.

Στο νέο σας άλμπουμ, η μουσική της ταινίας του Ιρανού σκηνοθέτη και ηθοποιού συνυπάρχει με τη μουσική του βραβευμένου θεατρικού έργου «Tous des oiseaux». Υπάρχει κάποιος κοινός άξονας, ιδεολογικός ή συναισθηματικός, ανάμεσα στα δύο αυτά διαφορετικά έργα;

Το θεατρικό προηγήθηκε της ταινίας. Το 2016 με ειδοποίησαν πως θέλει να με συναντήσει ο Wajdi Mouawad, σπουδαίος Λιβανοκαναδός σκηνοθέτης, συγγραφέας, ηθοποιός και καλλιτεχνικός διευθυντής του πρωτοποριακού Εθνικού Θεάτρου της Γαλλίας «La Colline». Η ζωή του παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Έφυγε από τον Λίβανο ως πρόσφυγας και πήγε στον Καναδά, σπούδασε, έγινε πασίγνωστος, τον βράβευσε η γαλλική Ακαδημία για την προσφορά του στο θέατρο…Μου είπε λοιπόν πως το 1995 είχε δει στον Καναδά την ταινία «Το βλέμμα του Οδυσσέα» και συγκλονίστηκε. Αμέσως έτρεξε να βρει τον δίσκο με τη μουσική μου, η οποία από τότε μέχρι σήμερα αποτελεί πηγή έμπνευσης για εκείνον. Αυτό είναι το πρώτο κοινό στοιχείο που υπάρχει ανάμεσα στους δημιουργούς της ταινίας και του θεατρικού. Υπάρχει όμως σύνδεση και στη θεματολογία τους. Η ταινία καταγράφει ιστορίες αγάπης και ανθρώπινων σχέσεων στη βομβαρδισμένη Τεχεράνη, και το θεατρικό μια ιστορία αγάπης ανάμεσα σε δυο νέους που ανήκουν σε οικογένειες που μισιούνται λόγω διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων. Όλο αυτό εξελίσσεται με φόντο τη διαμάχη Ισραήλ-Παλαιστίνης. Και τα δύο έργα λοιπόν ασχολούνται με την αγάπη μεταξύ των ανθρώπων, τη συμφιλίωση, αλλά και την ταυτότητα και τα σύνορα. Αυτές τις «συγγένειες» ανακάλυψε ο παραγωγός μου, ο σπουδαίος Μάνφρεντ Αϊχερ της ECM, και επέμεινε πως αυτές οι δύο μουσικές πρέπει να συμπεριληφθούν στον ίδιο δίσκο. Είχε δίκιο…

Ο τίτλος της παράστασης «Tous des oiseaux» αποδίδεται στα ελληνικά ως «Όλοι ελεύθεροι, όπως τα πουλιά που δεν γνωρίζουν σύνορα». Τι σημαίνει για σας ελευθερία;

Η ελευθερία για μένα είναι το άπαν και σημαίνει πως κάνω πάντα αυτό που πιστεύω, δεν κάνω συμβιβασμούς, δεν ξεπουλάω τις αξίες μου. Βεβαίως δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ελευθερία μας τελειώνει εκεί που αρχίζουμε να καταπατούμε την ελευθερία των άλλων.

Έχετε νιώσει κάποιες στιγμές, στην προσωπική ή στην επαγγελματική σας ζωή, πως σας στερούν την ελευθερία σας;

Όχι, ποτέ. Η καταπάτηση της ελευθερίας μας ξεκινά από μας τους ίδιους. Μόνοι μας κάνουμε αυτό το «ξέφτισμα» μέσα μας με τις επιλογές μας. Εμείς περιφρουρούμε τα όρια της ελευθερίας μας, επομένως, αν το κάνουμε σωστά, δεν μπορεί κανένας να μας στριμώξει.

Η Ελένη Καραΐνδρου νιώθει ελεύθερη στη σημερινή Ελλάδα; Κι αν όχι τι την περιορίζει;

Νιώθω ελεύθερη γιατί μπορώ να κάνω αυτό που επιθυμώ χωρίς εκπτώσεις. Από την άλλη υφίσταμαι κι εγώ, όπως όλοι, την πίεση της οικονομικής κρίσης. Εξακολουθώ όμως να κρατάω τη σκέψη μου ακέραιη, να μην κάνω παραχωρήσεις σε βάρος αυτών που πιστεύω. Όλα αυτά βέβαια στο πλαίσιο του δυνατού.

Η ταινία για την οποία γράψατε μουσική αφηγείται ιστορίες αγάπης που εκτυλίσσονται στη βομβαρδισμένη Τεχεράνη. Ερωτας - πόλεμος: έννοιες συναφείς;

Η αίσθηση του κινδύνου, η συνειδητοποίηση του ότι μπορεί να μην υπάρχει αύριο, σε κάνει να στρέφεσαι σε πιο ουσιαστικά πράγματα.

Ποια είναι τα «όπλα» των πολέμων του σύγχρονου κόσμου;

Ο πιο μεγάλος σύγχρονος πόλεμος, ο οικονομικός, είναι αόρατος. Είμαστε όλοι αδύναμοι να συνειδητοποιήσουμε τις τεράστιες διαστάσεις του. Το «τέρας» δεν το βλέπεις.

Και πώς μπορούμε εμείς οι πολίτες να προστατευτούμε;

Είναι πάρα πολύ δύσκολο. Σε αυτόν το πόλεμο υπάρχουν διαφορετικά στρατόπεδα και στην ενημέρωση, οπότε δεν μπορείς να ξέρεις ποια είναι η αλήθεια και ποιο το ψέμα. Και αυτό δημιουργεί τεράστια σύγχυση. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να κρατήσεις την ισορροπία και να έχεις σωστή κρίση. Εγώ πιστεύω στον άνθρωπο, στις αξίες και στην καλλιέργεια του εαυτού μας. Και είναι αυτό για το οποίο πρέπει να αγωνιστούμε: οι νέες γενιές να αποκτήσουν παιδεία. Η μόρφωση βοηθά τους ανθρώπους να κάνουν σωστές επιλογές. Και μέχρι τώρα δεν τα έχουμε καταφέρει σε αυτό το επίπεδο. Στην Ελλάδα υπάρχει ζωτική άγνοια. Ας στοχεύσουμε λοιπόν εκεί.

Πώς σχολιάζετε το εκρηκτικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί με αφορμή τη Συμφωνία των Πρεσπών;

Ο διχασμός ήταν και παραμένει τεράστιο αγκάθι για την Ελλάδα. Έχω μεγαλώσει με τέτοια φαινόμενα και συνεχίζω να τα βλέπω. Αυτό που συμβαίνει τώρα με τη Συμφωνία των Πρεσπών είναι τρομακτικό. Υπάρχει έντονος φανατισμός που οδηγεί στον διχασμό με ταυτόχρονη έλλειψη παιδείας και ιστορικής γνώσης. Θανάσιμος συνδυασμός…Βεβαίως πολλές φορές τον διχασμό σε έναν τόπο τον καλλιεργούν έξωθεν δυνάμεις με στόχο να προασπίσουν τα μεγάλα συμφέροντά τους. Αυτό συμβαίνει και σήμερα. Το θέμα είναι ότι δεν θα έπρεπε να φθάνουμε σε τέτοια σημεία φανατισμού. Ο καθένας πρέπει να είναι ελεύθερος να έχει τη γνώμη του. Αυτό είναι δημοκρατία.

Ακολουθήστε το ethnos.gr στο Instagram