Μαρίτα Παπαρίζου: «Τα σύμβολα είναι απλά αθάνατα»

Η Ελληνική Συμφωνιέτα (SinfoniettaHellenica) παρουσιάζει στις 24 και 25 Οκτωβρίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά τη μουσικοθεατρική παράσταση «Σοφία». Πρόκειται για ένα πρωτότυπο αφιέρωμα στη θρυλική Σοφία Βέμπο, ένα μαγικό οδοιπορικό στη ζωή και την ψυχή της από την Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου.

Τέσσερις καταξιωμένοι καλλιτέχνες από τον χώρο του θεάτρου και της μουσικής ενώνουν για πρώτη φορά τις δυνάμεις τους: με την ορμή και τον φρέσκο ήχο της Ελληνικής Συμφωνιέτας, σε κείμενο και σκηνοθεσία της Σοφίας Καψούρου, τη μουσική διεύθυνση του Γιώργου Γαλάνη, με τον Άκη Σακελλαρίου και τη Μαρίτα Παπαρίζου επί σκηνής, χαρίζουν μια «Καινούρια τώρα ζωή» στην αθάνατη Σοφία Βέμπο.

Πάνω στη σκηνή δύο πρωτόπλαστοι. Από τη μία η Βέμπο, η φωνή του λαού, η φωνή του λυγμού, η φωνή του Έλληνα, η Τραγουδίστρια της Νίκης. Από την άλλη ο Αφηγητής, ο ελληνικός λαός, το αιώνιο παιδί της Ελλάδας, το σώμα, το ένοπλο σώμα, το πολύπαθο σώμα, το αχόρταγο σώμα, το προδομένο σώμα του ελληνικού λαού. Η σχέση τους; Πότε ερωτική, πότε συγκρουσιακή, πάντοτε συμπληρωματική, σχέση σώματος και φωνής. Ενός σώματος φθαρτού και μιας φωνής άφθαρτης.

Συνομιλούμε για το ethnos.gr* με την Μαρίτα Παπαρίζου, μεσόφωνος με διεθνείς συνεργασίες και διακρίσεις, η οποία με τη μοναδική φωνή της, μια φωνή «λάμα και άγγιγμα μαζί», φτιαγμένη από το αυθεντικό υλικό της φωνής της Σοφίας Βέμπο, ερμηνεύει τα πιο αγαπημένα τραγούδια της, δηλώνοντάς μας ότι πρόκειται για μια «κλήση» της μοίρας, που την «προσκαλεί» και πρέπει να εκπληρώσει. 

Νοιώθετε συγγένεια με τη Σοφία Βέμπο, που καλείστε να ερμηνεύσετε; Κοινές ρίζες, τι;

Ας ξεκινήσουμε από τα κοινά γενέθλια, τον κοινό τόπο ανατροφής, το Βόλο, το γεγονός πως εκείνη ήταν από την Τσαριτσάνη Λαρίσης κι εγώ αν και Βολιώτισσα γεννήθηκα στη Λάρισα, ας συμπεριλάβουμε πως έμαθε κιθάρα και μουσική στο Βόλο, όπως κι εγώ, εκείνη με Βολιώτες κι εγώ ξεκίνησα το ωδείο του Λαρισαίου Γιάννη Καρκάλα στο Βόλο κι ας τελειώσουμε, λέγοντας πως το μουσικό της ταξίδι ξεκινά από το Βόλο, όπου τραγουδούσε με τις παρέες της, ενώ εγώ έκανα την πρώτη μου Κάρμεν, που βραβεύτηκε από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών στη Λάρισα... Όλα είναι ένα παιχνίδι στο χώρο και το χρόνο με πρωταγωνιστές τους δυο νομούς!

Πόσο οι κοινές μας ρίζες μας καθορίζουν τελικά;

Το παρόν και το μέλλον μας είναι απόρροια του παρελθόντος μας, αλλιώς είμαστε σα δέντρα δίχως ρίζες, καταδικασμένα να πεθάνουν. Είναι τα νανουρίσματα και τραγούδια της γιαγιάς που θυμόμαστε, τα παιδικά τραγουδάκια στο σχολείο και τα τραγούδια στα οικογενειακά γλέντια, όπου είτε με, είτε χωρίς κιθάρα σιγομουρμουρίζαμε όλοι σκοπούς που θα μας συντρόφευαν στα χρόνια που θα ακολουθούσαν. Κι είναι κι η γλώσσα μας, η διάλεκτός μας, η ντοπιολαλιά μας, το ίδιο μας το κύτταρο που σφράγιζε κάθε στίχο και κάθε νότα μας. Πώς αλλιώς θα μπορούσα να πω το περιβόητο «Στ'ν Λάρ'σα βγαιν'ο Αυγερνός»;

Τι να περιμένει το καλλιτεχνικό κοινό και ο απλός θεατής στις 24 και 25 Οκτωβρίου; Ποιες προσδοκίες του θα εκπληρωθούν;

Πρόκειται για μουσικοθεατρική παράσταση για την οντότητα Βέμπο, την τραγουδίστρια, το σύμβολο, την Ελληνίδα, τη γυναίκα. Η Σοφία Καψούρου μέσα από τα κείμενά της και τη σκηνοθεσία της μας ταξιδεύει μέσα από τη μυθοπλασία σε πτυχές της ζωής της Βέμπο, που είναι άγνωστες στο ευρύ κοινό. Παράλληλα στην παράστασή μας υπάρχει ολόκληρη ορχήστρα επί σκηνής, η Sinfonietta Hellenica, όπως παλιά, σε υπέροχες ενορχηστρώσεις, υπό την καθοδήγηση του νέου και ταλαντούχου Γιώργου Γαλάνη, ενώ το δύσκολο ρόλο του αφηγητή, που λειτουργεί ως ο ενωτικός κρίκος του πολυθεάματος, θα απολαύσετε τον εξαιρετικό Άκη Σακελλαρίου, που μάλλον δε χρειάζεται συστάσεις, με την υπέρλαμπρη πορεία του τόσα χρόνια σε θέατρο, τηλεόραση και κινηματογράφο.

Ποια τραγούδια της Βέμπο θα ακούσουμε;

Χμ! Και γνωστά και ίσως πιο άγνωστα, και πρωτότυπες εκτελέσεις και μεταγραφές για το έπος του '40, και ερωτικά και...λαϊκά. Αλλά ως εδώ, δε θέλω να σας χαλάσω την έκπληξη, τα υπόλοιπα επί σκηνής, στο φυσικό χώρο και των δυο μας.

«Μύθος της Βέμπο»: που θα σταθείτε; Τι αθέατο θα φωτίσετε στο κοινό;

- -Όπως σας είπα θα αναφερθούμε στη Βέμπο ως οντότητα, πέρα από την τραγουδίστρια θα ασχοληθούμε με τη «Σοφία», με τη γυναίκα, με την Ελληνίδα. Έτσι όπως έχει στηθεί η παράσταση το παραμικρό που θα πω απλά θα εγείρει νέες ερωτήσεις, οπότε προτιμώ να σας απαντήσω μια και δυο φορές στις 24 και 25 του Οκτώβρη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, πάνω στο «σανίδι».

Βρίσκετε «σκιές» στον ζωντανό μύθο της Σοφίας Βέμπο, έτσι όπως αυτός προβάλλεται από τα ΜΜΕ;

Δυστυχώς υπήρξε εποχή που μερίδα του κοινού για μικροπολιτικούς λόγους επιχείρησε την αποκαθήλωσή της, ξεχνώντας ακόμα - ακόμα και το αυτοσχέδιο κέντρο Α' Βοηθειών, που η ίδια έστησε στο σπίτι της στην οδό Στουρνάρη, τις μέρες του Πολυτεχνείου του '73 και όλα αυτά στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης και είναι να απορεί κανείς, γιατί; Πέρα από αυτό όμως ό,τι κι αν έκαναν και ίσως κάποιοι ακόμα κάνουν, ό,τι κι αν προσπαθούν ο ήλιος κι η αλήθεια πάντα υπερνικούν τις «σκιές», γιατί πολύ απλά χρειάζεται φως για να έχεις σκιές κι η Σοφία ήταν ένα απόλυτα φωτεινό πλάσμα.

Τόσα χρόνια μετά και δεν έχει σβήσει η μνήμη… Σβήνουν οι μνήμες όμως; Και υπό ποιες συνθήκες;

Αφού δεν κατάφεραν να μας σβήσουν 400 χρόνια σκλαβιάς και τουρκιάς, τίποτα δεν μας σβήνει, πόσο δε μάλλον όταν μιλάμε για σύμβολα σαν τη Σοφία, που σήκωσε στις πλάτες της και στο λαρύγγι της όλη την περηφάνεια μας, όλο το μεράκι μας και όλους τους κρυφούς μας πόθους. Αν θα την παρομοίαζα με κάποια θα ήταν ίσως η Ουμ Καλσούμ, για ευνόητους λόγους, γιατί η Σοφία είναι και η «Ζεχρά» και «Της Ελλάδος παιδιά», είναι και η «Μισιρλού» και η Σοφία του αρχοντορεμπέτικου και της «Ταμπακιέρας».

Είναι η Ελληνική κοινωνία τέτοια στα πλέον δομικά κύτταρά της, που να αναζητεί τον «μύθο» της ή έχει εξουθενωθεί;

Εγώ θα απαντήσω σύντομα ως Σοφία, «Κάνε κουράγιο Ελλάδα μου, να μη μας αρρωστήσεις, γιατί το θέλει κι ο Θεός, να ζήσεις και θα ζήσεις» και ξέρετε γιατί; Επειδή η Ελλάδα και ο Έλληνας είναι φτιαγμένοι από το μύθο, από τον Όμηρο και τον Ηρακλή, το Θησέα και τον Οδυσσέα, τον Κολοκοτρώνη και τη Μπουμπουλίνα. Τούτη η γης που την πατούμε ήταν, είναι και θα είναι δικιά μας.

Βλέπετε την καλλιτεχνική δημιουργία του σήμερα επάξια των καιρών;

Θεωρώ πως είναι λάθος να συγκρίνουμε την καλλιτεχνική δημιουργία του χτες με το σήμερα, δηλαδή τι; Θα συγκρίνουμε το Ροσίνι και Βέρντι με το Χατζιδάκι και το Θεοδωράκη ή τη Δανάη Στρατηγοπούλου και τη Σοφία Βέμπο με τις σημερινές τραγουδίστριες; Είναι λάθος. Κάθε καλλιτεχνική δημιουργία και εποχή συγκρίνεται μόνον με τον εαυτό της και οι δημιουργοί κι οι ερμηνευτές μόνο με σύγχρονούς τους. Από εκεί και πέρα όλα εξελίσσονται κι όλα αλλάζουν, γιατί η τέχνη είναι ζωντανή και αναπνέει, μόνον όταν προχωρά κι αλλάζει. Από τη μονοφωνία πήγαμε στην πολυφωνία, από την αντίστιξη στην αρμονία, από την όπερα στο μιούζικαλ και κάπως έτσι κι η Σοφία το 1950 τραγουδά το πρώτο αρχοντορεμπέτικο.

Η απόδοση των τραγουδιών της Σοφίας Βέμπο πόσο είναι πρόκληση για την Μαρίτα Παπαρίζου;

Ο σύζυγός μου που ήταν από την αρχή υποστηρικτής του να τραγουδήσω Βέμπο πέρασε από τα σαράντα κύματα, καθώς συνέχεια απέρριπτα την πρότασή του, μέχρι που με έφερε αντιμέτωπη με δύο από τους πλέον έγκριτους μουσικοκριτικούς της Ελλάδας, που όχι μόνον πήραν το μέρος του, αλλά μου αιτιολόγησαν το γιατί εγώ και όχι κάποια άλλη λυρική συνάδελφος. Πέρα από όσα σας απάντησα στην πρώτη ερώτηση, επιστρέφω για το καθοριστικό παιχνίδι της μοίρας, είμαστε και οι δύο κοντράλτο και χρησιμοποιώ ενεστώτα χρόνο, για τη Σοφία, γιατί τα σύμβολα είναι απλά αθάνατα. Επίσης, πολλοί αγνοούν πως η Βέμπο χρησιμοποιούσε πολλά λυρικά στοιχεία και τεχνικές στο τραγούδι της. Κάπως έτσι θα έλεγα πως η «πρόκληση» είναι μάλλον μια «κλήση» της μοίρας, που με «προσκαλεί» και πρέπει να εκπληρώσω... Και κάτι τελευταίο, τα σπίτια μας στο Βόλο έχουν απόσταση ενός τετραγώνου. 

*Συνέντευξη στην Ειρήνη Λίτινα