Το έργο «Η φωνή των Βακχών» σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή στην Εθνική Λυρική Σκηνή

Το μουσικοθεατρικό έργο «Η φωνή των Βακχών» του ανερχόμενου συνθέτη Γιάννη Αγγελάκη, μια ιδιαίτερη παράσταση που συνδυάζει το μουσικό θέατρο με τη σύγχρονη πειραματική μουσική, έρχεται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο ΚΠΙΣΝ, για δύο μοναδικές παραστάσεις στις 18 και 19 Μαΐου 2024.

Στην παράσταση μουσικού θεάτρου συμμετέχει ο τενόρος Χρήστος Κεχρής και μουσικοί από το ειδικευμένο στη σύγχρονη μουσική σύνολο Ergon Εnsemble. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο περιζήτητος θεατρικός σκηνοθέτης Γιώργος Κουτλής.

Με τη διαρκή χρήση ακαθόριστων φωνημάτων, η παράσταση «Η φωνή των Βακχών» αναδεικνύει την ανθρώπινη φωνή ως ένα πρωτόλειο μέσο μη γλωσσικής επικοινωνίας δημιουργώντας μια αίσθηση αρχέγονης τελετουργίας. Η ωμότητα στη χρήση των φωνών και των οργάνων οριοθετεί τη βία όπως αυτή ξεκλειδώνεται μέσα από το έργο του Ευριπίδη: μεταξύ Πενθέα και Διονύσου, μεταξύ των αντίθετων δυνάμεων της ανθρώπινης φύσης, μεταξύ της διατήρησης της παράδοσης και της θηριώδους επιθυμίας για το καινούριο. Όπως οι Βάκχες αναδεικνύουν μια αέναη σύγκρουση στη βάση της ανθρώπινης ψυχής και της ιστορίας, έτσι και η παράσταση Η φωνή των Βακχών επιδιώκει να διεισδύσει στη φύση της ανθρώπινης φωνής και να αναδείξει τις ανεξερεύνητες πτυχές της.

Τι σημαίνει μουσικό θέατρο

Ο συνθέτης Γιάννης Αγγελάκης υπογράφει ένα έργο το οποίο επιχειρεί να επαναδιατυπώσει τι σημαίνει μουσικό θέατρο. «Οι μουσικοί δρουν πάνω στα όργανα και τις φωνές τους, όμως οι δράσεις αυτές δεν παράγουν κάθε φορά το ίδιο ηχητικό αποτέλεσμα. Οι ήχοι παραμένουν μη ελεγχόμενοι πλήρως, είναι εγγενώς ασταθείς και διαρκώς κινούμενοι και εμπεριέχουν μια δική τους λογική στον τρόπο με τον οποίο ξεδιπλώνονται. Κι ακριβώς επειδή οι ήχοι έχουν μια δική τους, αυτόνομη πορεία και δεν αναπαράγουν ένα προκαθορισμένο περιεχόμενο, μπορεί κανείς να πει ότι πρόκειται για ένα δράμα του ήχου, στο οποίο ο ήχος γεννιέται τη στιγμή που συμβαίνει μια δράση και δεν μπορεί να επαναληφθεί αυτούσιος ξανά. Αφού, λοιπόν, ο ήχος δεν αναπαριστά κάτι πέρα από τον εαυτό του, το ηχητικό δράμα χρήζει ενός νέου είδους ακρόασης, απαγκιστρωμένο από τις παραδοσιακές παραμέτρους και στοχευμένο στην απόλαυση που προέρχεται αποκλειστικά από την ανάδειξη των εσωτερικών δομών του ήχου. Δεν πρόκειται ούτε για τη μουσική των Βακχών ούτε για μια προγραμματική παράσταση που αφηγείται την τραγωδία του Ευριπίδη. Δεν υπάρχουν ανθρώπινοι χαρακτήρες ούτε αναπαραστάσεις της πλοκής επί σκηνής και η θεατρική δράση, αποτελούμενη κυρίως από σκηνικές μετατοπίσεις των μουσικών, δεν στοχεύει να αφηγηθεί κάποια παράλληλη ιστορία, αλλά να αναδείξει εικαστικά τη δράση του ήχου.

Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα μουσικό δράμα, το οποίο διαφέρει από αυτό που ιστορικά γνωρίζουμε ως μουσικό θέατρο ή όπερα, τον συνδυασμό, δηλαδή, μιας θεατρικής και μιας μουσικής αναπαράστασης, όπου η μουσική υπηρετεί την ανάδειξη της θεατρικής δραματουργίας. Η Φωνή των Βακχών προτείνει μια ανανεωτική προσέγγιση στην έννοια του μουσικού δράματος: δεν είναι πλέον ο ήχος που υπηρετεί και αναδεικνύει τη σκηνική δράση, αλλά αντίθετα η σκηνική δράση καλείται να υπηρετήσει την ανάδειξη ενός ηχητικού κόσμου. Η Φωνή των Βακχών είναι ένα ηχητικό δράμα στο οποίο μόνος πρωταγωνιστής είναι ο ήχος, ενώ η τραγωδία του Ευριπίδη λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος σε ένα επίπεδο συμβολικό».

Ηχητικό δράμα

Για τον σκηνοθέτη Γιώργο Κουτλή η παράσταση είναι ένα ηχητικό δράμα που αφηγείται τις προσπάθειες της φωνής για κάποιο νόημα, του ήχου για «μουσική» και των ανθρώπων για επικοινωνία. «Τέσσερις υπάρξεις επί σκηνής, τρεις πνευστοί και ένας τραγουδιστής, ο καθένας με το όργανό του, εκπνέουν αέρα, παράγουν ήχο και πολεμούν για να οργανωθούν σε ένα σύνολο. Σαν μια γονιδιακά εγγεγραμμένη ανάγκη των ανθρώπων για τη δημιουργία κάποιου "χορού", χωρίς όμως να έχουν την εμπειρία προηγούμενων γενεών σε αυτή τη διαδικασία. Τα αναλόγια είναι τα σημεία αναφοράς τους, οι παρτιτούρες είναι οι δομές τους και ο ήχος το μόνο μέσο τους. Η παράσταση είναι μια προσπάθεια να επανεφεύρουμε τη σχέση μας με πράγματα που σήμερα φαντάζουν αυτονόητα» σημειώνει.

Το σκηνικό και τα κοστούμια υπογράφει η Άρτεμις Φλέσσα και τον σχεδιασμό των φωτισμών ο Γιώργος Αγιαννίτης. Συμμετέχουν ο τενόρος Χρήστος Κεχρής και οι μουσικοί του Ergon Ensemble Κώστας Τζέκος (μπάσο κλαρινέτο), Σπύρος Λασκαρίδης (τρομπέτα), Ανδρέας-Ρολάνδος Θεοδώρου (τρομπόνι).

Η παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού το 2021.