Εθνική Λυρική: Το Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής έρχεται στην Εναλλακτική Σκηνή

Το εξαιρετικά επιτυχημένο Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής ανανεώνει το ραντεβού του με το πιστό κοινό του, παρουσιάζοντας τέσσερις μοναδικές συναυλίες που εστιάζουν στην ιδιαίτερα πρωτότυπη και ευφάνταστη μουσική του 17ου αιώνα. Εμβληματικά έργα των Χάινριχ Ίγκνατς Φραντς Μπίμπερ και Αρκάντζελο Κορέλλι, σπάνιας ομορφιάς οργανική μουσική από την Ιταλία του Γαλιλαίου και εκλεκτικά «τραγούδια της τρέλας» ζωντανεύουν μέσα από το πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ υπό τον τίτλο «Η εποχή των πειραμάτων», που θα παρουσιαστεί στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ στις 24, 29 και 30 Νοεμβρίου και στην ιστορική αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός την 1η Δεκεμβρίου 2024.

Η φετινή διοργάνωση του Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής, σε καλλιτεχνική επιμέλεια του πολύπλευρου και ιδιαίτερα δραστήριου καλλιτέχνη Δήμου Γκουνταρούλη και σε συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, παρουσιάζει ορισμένες από τις πιο σημαντικές και ενδιαφέρουσες πτυχές της γόνιμης μουσικής περιόδου του 17ου αιώνα. Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ διατρέχει αυτόν τον αιώνα μέσα από τέσσερις συναυλίες με τη συμμετοχή κορυφαίων μουσικών της ευρωπαϊκής και της ελληνικής μπαρόκ σκηνής, δίνοντας έμφαση σε έργα και συνθέτες που αναδεικνύουν το ανοιχτό και ανήσυχο πνεύμα και τον πειραματικό χαρακτήρα της πρώιμης μπαρόκ μουσικής.

Από την εξωστρεφή και τολμηρή ιταλική οργανική μουσική της εποχής του Γαλιλαίου στις μοναδικές και αινιγματικές Σονάτες των Μυστηρίων του Aυστριακού Χάινριχ Ίγκνατς Φραντς Μπίμπερ και από τα αντισυμβατικά «τραγούδια της τρέλας» που άνθισαν στην Αγγλία το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα στο εμβληματικό έργο 5 του Αρκάντζελο Κορέλλι που εκδόθηκε την 1η Ιανουαρίου του 1700 και σηματοδοτεί τη μετάβαση από τη μουσική του 17ου σ’ αυτήν του 18ου αιώνα.

«Η μουσική του 17ου αιώνα χαρακτηρίζεται από αξιοσημείωτη δημιουργικότητα, ποικιλομορφία και διάχυτο πνεύμα νεωτερικότητας, αναζήτησης και πειραματισμού. Στην Ευρώπη του 17ου αιώνα η επιστήμη ανθίζει και οι νέες εφευρέσεις κι ανακαλύψεις ανοίγουν νέους δρόμους στην ανθρώπινη γνώση κι αλλάζουν τον κόσμο. Μέσα σ’ αυτό το πνεύμα, κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα μπαίνουν οι βάσεις και γεννιούνται τα χαρακτηριστικά όλης της μετέπειτα δυτικής κλασικής μουσικής. Τότε εμφανίζονται και εξελίσσονται οι διάφορες μουσικές φόρμες (όπερα, καντάτα, σονάτα, σουίτα, κοντσέρτο, συμφωνία), οι οικογένειες των οργάνων και η τεχνική τους ανάπτυξη, καθώς και η ίδια η έννοια της δεξιοτεχνίας, και τότε αναπτύσσεται το δυτικό τονικό σύστημα και η αρμονία», σημειώνει ο Δήμος Γκουνταρούλης.

Οι τρεις πρώτες συναυλίες του Φεστιβάλ Μπαρόκ Μουσικής θα πραγματοποιηθούν στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ. Η έναρξη θα γίνει στις 24/11 με την πρώτη συναυλία Χάινριχ Ίγκνατς Φραντς Μπίμπερ – Οι Σονάτες των Μυστηρίων, στην οποία συμμετέχουν τρεις κορυφαίοι μουσικοί: Σίμος Παπάνας (μπαρόκ βιολί), Εμανουέλε Φόρνι (αρχιλαούτο), Μάρκελλος Χρυσικόπουλος (τσέμπαλο).

Ακολουθεί η δεύτερη συναυλία με τίτλο «Αρκάντζελο Κορέλλι», έργο 5 – 1700, το τέλος μιας εποχής (29/11) με προσκεκλημένο του συνόλου εξαιρετικών Ελλήνων μουσικών –Δήμος Γκουνταρούλης (τετράχορδο βιολοντσέλο πίκολο), Ανδρέας Λινός (βιόλα ντα γκάμπα), Μάρκελλος Χρυσικόπουλος (τσέμπαλο)– τον Ιταλό Εμανουέλε Φόρνι, έναν από τους πιο αναγνωρισμένους και δραστήριους λαουτίστες της Ευρώπης.

Στην τρίτη συναυλία «Κάθε λογής σπάνιες και μοντέρνες εφευρέσεις» (30/11) συμμετέχουν οι Φανή Βοβώνη (μπαρόκ βιολί), Αλέξης Καραϊσκάκης-Νάστος (μπαρόκ βιολοντσέλο), Πάνος Ηλιόπουλος (τσέμπαλο), καθώς και η σημαντική Βουλγάρα βιολονίστα Ζεφίρα Βαλόβα, διευθύντρια του Φεστιβάλ Μπαρόκ Τεχνών της Σόφιας.

Το Φεστιβάλ ολοκληρώνεται την 1η Δεκεμβρίου στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός με τη συναυλία Mad Songs, τα τραγούδια της τρέλας – Αγγλία, β΄ μισό του 17ου αιώνα, σε σύλληψη Ανδρέα Λινού και Μιγκέλ Ανρύ, με τη συμμετοχή της διακεκριμένης Γαλλίδας υψιφώνου Σαντάλ Σαντόν Ζεφρύ, συνοδευόμενης από ένα ιδιαίτερο και εκλεπτυσμένο γαλλοελληνικό σύνολο εξαιρετικών μουσικών: Μαριόν Λε Μοάλ (αναγεννησιακά και μπαρόκ φλάουτα με ράμφος, μπαρόκ όμποε, τενόρο ντούλτσιαν), Μελανί Φλαώ (αναγεννησιακά και μπαρόκ φλάουτα με ράμφος, μπαρόκ φαγκότο, μπάσο ντούλτσιαν), Λούκας Σνάιντερ, Ανδρέας Λινός (βιόλες ντα γκάμπα), Μπερτράν Κυιγέ (κλαβιόργκανουμ), Μιγκέλ Ανρύ (αναγεννησιακά και μπαρόκ νυκτά, μουσική μεταγραφή).

Αναλυτικά το πρόγραμμα 

Χάινριχ Ίγκνατς Φραντς Μπίμπερ – Οι Σονάτες των Μυστηρίων Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2024 • Ώρα έναρξης: 19.30 Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

• Σίμος Παπάνας (μπαρόκ βιολί)
• Εμανουέλε Φόρνι (αρχιλαούτο)
• Μάρκελλος Χρυσικόπουλος (τσέμπαλο)

Η περίφημη και μοναδική συλλογή από δεκαπέντε σονάτες για βιολί και μπάσο κοντίνουο του Aυστριακού συνθέτη και δεξιοτέχνη βιολιστή Χάινριχ Ίγκνατς Φραντς Μπίμπερ, που έγινε γνωστή ως Σονάτες των Μυστηρίων ή Σονάτες του Ροζάριου, εκδόθηκε ακριβώς πριν από 350 χρόνια, το 1674. Η συλλογή αυτή εκπροσωπεί και συνδυάζει με τον πιο εύλογο τρόπο τον έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα και ταυτοχρόνως το απίστευτα ανοιχτό και πειραματικό πνεύμα της οργανικής μπαρόκ μουσικής του 17ου αιώνα.

Καθεμία από αυτές τις δεκαπέντε σονάτες συμβολίζει ένα από τα δεκαπέντε λατρευτικά μυστήρια της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, που χωρίζονται σε τρεις ενότητες – τα χαρμόσυνα μυστήρια (Ευαγγελισμός, Γέννηση κλπ.), τα οδυνηρά μυστήρια (η Αγωνία στον Κήπο, η Σταύρωση κλπ.) και τα ένδοξα μυστήρια (Ανάσταση, Ανάληψη κλπ.). Ταυτοχρόνως, καθεμία από αυτές τις σονάτες προτείνει κι από μία διαφορετική scordatura, ένα διαφορετικό κούρδισμα των χορδών του βιολιού, ωθώντας έτσι στα άκρα τις τεχνικές, εκφραστικές και ηχοχρωματικές δυνατότητες του βιολιού, το ίδιο το όργανο και τον εκτελεστή. Οι τρεις κορυφαίοι μουσικοί αυτής της συναυλίας παίζουν μαζί ανά τον κόσμο ως μέλη του μπαρόκ συνόλου του διάσημου βιολιστή Ντάνιελ Χόουπ.

Αρκάντζελο Κορέλλι, έργο 5 – 1700, το τέλος μιας εποχής Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2024 • Ώρα έναρξης: 20.30 Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

• Δήμος Γκουνταρούλης (τετράχορδο βιολοντσέλο πίκολο)
• Ανδρέας Λινός (βιόλα ντα γκάμπα)
• Εμανουέλε Φόρνι (αρχιλαούτο, μπαρόκ κιθάρα)
• Μάρκελλος Χρυσικόπουλος (τσέμπαλο)

Οι εμβληματικές Σονάτες για βιολί και μπάσο κοντίνουο, έργο 5 του Αρκάντζελο Κορέλλι εκδόθηκαν ακριβώς την 1η Ιανουαρίου του 1700, σηματοδοτώντας το τέλος του 17ου και την αρχή του 18ου αιώνα καθώς και την αλλαγή ύφους και τεχνοτροπίας από το πρώιμο στο όψιμο ιταλικό μπαρόκ, βάζοντας τις βάσεις για το πέρασμα από την τροπικότητα στην καθαρή τονικότητα και αρμονία και εδραιώνοντας τη φόρμα της σονάτας για σόλο όργανο και μπάσο κοντίνουο.

Το έργο 5 του Κορέλλι είχε μεγάλη απήχηση στην εποχή του, εκδόθηκε σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και επηρέασε άμεσα συνθέτες όπως ο Βιβάλντι και ο Μπαχ. Η συναυλία προτείνει μια ιδιαίτερα πρωτότυπη ανάγνωση του έργου, με το τετράχορδο βιολοντσέλο πίκολο στον ρόλο του σολίστα και με πλούσιο και εκλεπτυσμένο σε ηχοχρώματα μπάσο κοντίνουο. Προσκεκλημένος του συνόλου εξαιρετικών Ελλήνων μουσικών, ένας από τους πιο αναγνωρισμένους και δραστήριους λαουτίστες της Ευρώπης, ο Ιταλός Εμανουέλε Φόρνι.

Κάθε λογής σπάνιες και μοντέρνες εφευρέσεις Οργανική μουσική από την Ιταλία του Γαλιλαίου Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2024 • Ώρα έναρξης: 20.30 Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

• Ζεφίρα Βαλόβα, Φανή Βοβώνη (μπαρόκ βιολί)
• Αλέξης Καραϊσκάκης-Νάστος (μπαρόκ βιολοντσέλο)
• Πάνος Ηλιόπουλος (τσέμπαλο)

Στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα ξεκίνησε και άνθησε στην Ιταλία, μέσα σε ένα κλίμα απίστευτης δημιουργικότητας, νεωτερικότητας και πειραματισμού, αυτό που θα ονομαστεί αργότερα και που γνωρίζουμε σήμερα ως μπαρόκ μουσική. Μέσα σε αυτό το κλίμα η οργανική μουσική, και μαζί της η οικογένεια των βιολιών, επίσης ιταλικής καταγωγής, είχε πρωτόγνωρη και ραγδαία εξέλιξη. Το είδος της οργανικής καντσόνας και της σονάτας για βιολί και μπάσο κοντίνουο ή της τρίο σονάτας για δύο βιολιά και κοντίνουο γνώρισαν ιδιαίτερη δημοτικότητα και οι σημαντικότεροι Ιταλοί συνθέτες και οργανοπαίκτες της εποχής έγραψαν πληθώρα έργων με έντονα στοιχεία πειραματισμού και αυτοσχεδιασμού, βάζοντας έτσι τις βάσεις για τον λαμπερό και δεξιοτεχνικό χαρακτήρα της οργανικής μπαρόκ μουσικής.

Στη συναυλία οι τρεις εξαιρετικοί Έλληνες μουσικοί συμπράττουν με τη σημαντική Βουλγάρα βιολονίστα και διευθύντρια του Φεστιβάλ Μπαρόκ Τεχνών της Σόφιας Ζεφίρα Βαλόβα και παρουσιάζουν έργα των Ντάριο Καστέλλο, Μπιάτζο Μαρίνι, Μάρκο Ουτσελλίνι.

Mad Songs, τα τραγούδια της τρέλας – Αγγλία, β΄ μισό του 17ου αιώνα Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 2024 • Ώρα έναρξης: 20.30 Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός (Πλ. Αγίου Γεωργίου Καρύτση 8, Αθήνα)

Σύλληψη: Ανδρέας Λινός, Μιγκέλ Ανρύ
Σύνολο Les Presences:

• Σαντάλ Σαντόν Ζεφρύ (υψίφωνος)
• Μαριόν Λε Μοάλ (αναγεννησιακά και μπαρόκ φλάουτα με ράμφος, μπαρόκ όμποε, τενόρο ντούλτσιαν)
• Μελανί Φλαώ (αναγεννησιακά και μπαρόκ φλάουτα με ράμφος, μπαρόκ φαγκότο, μπάσο ντούλτσιαν)
• Λούκας Σνάιντερ, Ανδρέας Λινός (βιόλες ντα γκάμπα)
• Μπερτράν Κυιγέ (κλαβιόργκανουμ)
• Μιγκέλ Ανρύ (αγγλική θεόρβη, μπαρόκ κιθάρα και μουσική μεταγραφή)

Στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα άνθησε στην Αγγλία ένα είδος τραγουδιού που έγινε πολύ δημοφιλές, συνδύαζε με πρωτότυπο τρόπο ποίηση, δραματικότητα και μουσική και έγινε γνωστό ως mad songs, τα τραγούδια της τρέλας. Συνθέτες όπως οι Χένρυ και Ντάνιελ Πέρσελ, Τζων Μπλόου και Τζων Εκλς έγραψαν πληθώρα τραγουδιών με ιδιαίτερα πειραματικό χαρακτήρα, περίπλοκες φόρμες και μελωδίες, τολμηρές αρμονίες και δραματικές εναλλαγές συναισθημάτων, εμπνευσμένων από το θέμα της τρέλας.

Η διακεκριμένη Γαλλίδα υψίφωνος Σαντάλ Σαντόν Ζεφρύ, που εμφανίζεται στις μεγαλύτερες αίθουσες, όπερες και φεστιβάλ της Ευρώπης, συνοδεύεται από ένα γαλλοελληνικό σύνολο εξαιρετικών μουσικών και μαζί παρουσιάζουν τα «τραγούδια της τρέλας», συνήθως γραμμένα για φωνή και μπάσο κοντίνουο, σε πρωτότυπες μεταγραφές που δίνουν έμφαση στα ιδιαίτερα και εκλεπτυσμένα ηχοχρώματα των σπάνιων μπαρόκ οργάνων του συνόλου.