Βιμ Μέρτενς: Κάθε ταξίδι μου στην Ελλάδα είναι μια νέα περιπέτεια

Δημιουργός οραματιστής και πρωτοπόρος, που τόλμησε να εξερευνήσει διαφορετικά μουσικά μονοπάτια σε εποχές που ο μουσικός νεωτερισμός, στην Ευρώπη τουλάχιστον, ήταν σχεδόν συνώνυμος με το αλλόκοτο και δεν διέθετε καν έναν βασικό πυρήνα κοινού πρόθυμου να τον αγκαλιάσει, ο Βιμ Μέρτενς κατέκτησε, με το σπαθί του, μια θέση ανάμεσα στους κορυφαίους σύγχρονους δημιουργούς.

Ο Βέλγος συνθέτης, ερμηνευτής, πιανίστας, κιθαρίστας και μουσικολόγος, που από το 1980 μέχρι σήμερα έχει κυκλοφορήσει περί τους 65 δίσκους και έχει δώσει συναυλίες σε ολόκληρη την υφήλιο, μπορεί να επέλεξε έναν δύσβατο μουσικό δρόμο κατάφερε ωστόσο να αποδείξει, στον εαυτό του πρώτα απ’ όλα κι έπειτα στο διεθνές κοινό, πως είναι ικανός να κάνει την έκπληξη!

Έναν χρόνο πριν την συμπλήρωση των 40 χρόνων της μουσικής πορείας του, ο συνθέτης που έδωσε θετική οπτική στη σημασία του «ΌΧΙ» και μύησε το ευρωπαϊκό κοινό στη μαγεία της μινιμαλιστικής μουσικής, μέσα από το εξαιρετικό βιβλίο του «American Minimal Music» το οποίο κυκλοφόρησε το 1980, μιλά στο «ΈΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» για το μουσικό ταξίδι τους– τις εύκολες και τις δύσκολες στιγμές του - με αφορμή τις δύο συναυλίες που θα δώσει στις 21 Οκτωβρίου, στο Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης και στις 22 του ίδιου μήνα στην Αθήνα, στο Θέατρο «Παλλάς».

- Πώς νιώθετε που επιστρέφετε στην Ελλάδα για συναυλίες; Με την χώρα μας σάς δένει ένας ιδιαίτερος δεσμός έτσι δεν είναι;

Είναι αλήθεια αυτό. Κάθε φορά που έρχομαι στην Ελλάδα είναι για μένα μια νέα περιπέτεια. Έκανα την πρώτη μου εμφάνιση στη χώρα σας στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Κι από εκείνη την πρώτη φορά νιώθω πως το ελληνικό κοινό είναι πάντα ανοιχτό στις νέες εμπνεύσεις μου και τη μουσική μου και το σημαντικότερο, την συνδέει με τις εμπειρίες της ζωής του, δηλαδή την κάνει δική του.

-Έχετε δώσει συναυλίες σε ολόκληρο τον κόσμο. Το κοινό κάθε χώρας έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και άλλες απαιτήσεις;

Φυσικά και υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα ακροατήρια της κάθε χώρας. Από την άλλη πλευρά όμως υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Όπως, για παράδειγμα, το πώς επεξεργάζεται και αντιλαμβάνεται το κοινό τον τρόπο που τραγουδώ σε μια μη συμβατική γλώσσα.Ειδικότερα στην Ελλάδα, αναζητάτε πιο ευέλικτες μουσικές ερμηνείες.

- Θεωρείτε ότι η μουσική σας απευθύνεται σε συγκεκριμένο ακροατήριο;

Μπορώ να δημιουργώ μουσική με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Αν κάποιοι τον βρίσκουν αυτόν τον τρόπο ιδιαίτερο, δύσκολο ή εύκολο, πραγματικά δεν μπορώ να κάνω κάτι για να το αλλάξω αυτό. Δεν ανήκω στην κατηγορία των επαγγελματιών δημιουργών που προσεγγίζουν όλα τα μουσικά είδη. Γι’ αυτό και αισθάνθηκα, από τα πρώτα μου κιόλας βήματα, πως θα χρειαστεί να δημιουργήσω ένα νέο κοινό για τη μουσική μου. Φυσικά κάθε συνθέτης φιλοδοξεί να απευθύνεται σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό. Κι εγώ λοιπόν, ειδικά τα πρώτα χρόνια, χρειάστηκε να προσπαθήσω πολύ για να αποκτήσω το κοινό της μουσικής μου. Ήταν πραγματικά μακρύς ο δρόμος…Να όμως που έφθασα στο σημείο να γιορτάσω, του χρόνου, τα 40 χρόνια μουσικής δημιουργίας! Και ετοιμάζω πολλά πράγματα γι’ αυτή την ξεχωριστή επέτειο.

-Τί είναι αυτό πού σάς γοητεύει στον μουσικό μινιμαλισμό;

Όταν ήμουν φοιτητής, την δεκαετία του ’70, κλήθηκα να ετοιμάσω μια διπλωματική εργασία και επέλεξα να επικεντρωθώ στις νέες μουσικές τάσεις ανά τον κόσμο. Αντιλήφθηκα ότι στην Ευρώπη τα πράγματα ήταν στάσιμα και πως ένα νέο μουσικό κίνημα ερχόταν από τις ΗΠΑ. Άρα έπρεπε να γεφυρώσουμε την απόσταση ανάμεσα στις δύο ηπείρους που τις χωρίζει ένας ωκεανός. Ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον για μένα να μελετήσω τον χαρακτήρα και την ουσία αυτής της νέας μουσικής, της αμερικανικής μινιμαλιστικής μουσικής, ένα μουσικό κίνημα που, όπως αποδείχτηκε, επηρέασε βαθιά πολλούς Ευρωπαίους συνθέτες και τούς βοήθησε να βρουν τη δική τους, ιδιαίτερη συνθετική φωνή αλλά και την ξεχωριστή θέση τους στον σύγχρονο παγκόσμιο μουσικό χάρτη.

- Η μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο απαιτεί ειδικές ικανότητες από τον συνθέτη; Πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική διαδικασία από την ελεύθερη σύνθεση;

Βέβαια. Γι’ αυτό εξάλλου και υπάρχει μια ολόκληρη κατηγορία συνθετών που ασχολούνται αποκλειστικά με αυτό και παράγουν πολύ μεγάλο αριθμό σάουντρακ σε μόνιμη βάση. Εγώ έχω γράψει μουσική για περίπου 20 – 25 ταινίες, κυρίως ντοκιμαντέρ. Το βρίσκω εξαιρετικά σημαντικό, ειδικά για τους νέους συνθέτες, να ασχοληθούν, σε κάποια φάση της καριέρας τους με την μουσική για τον κινηματογράφο και το θέατρο.

- Και η μουσική εκπαίδευση; Πόσο απαραίτητη είναι για την αρμονική εξέλιξη των μελλοντικών δημιουργών και με ποιους τρόπους πρέπει να παρέχεται;

Νομίζω ότι σήμερα βρισκόμαστε σε ένα στάδιο που η μουσική εκπαίδευση έχει αρνητικό αντίκτυπο στους νέους συνθέτες. Στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, για παράδειγμα, ένας νέος συνθέτης έπρεπε οπωσδήποτε να ξέρει να παίζει πιάνο και να έχει εντρυφήσει στην κλασική μουσική. Σήμερα, μέσω της τεχνολογίας οι νέοι συνθέτες έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν ό,τι χρειάζονται για την εργασία τους από ένα πολύ μεγάλο φάσμα νέων τεχνικών. Αυτή είναι μια πολύ πιο ελεύθερη διαδικασία που δίνει πολλές και μεγάλες δυνατότητες στις νέες γενιές. Οι νέοι καλλιτέχνες δεν εξαρτώνται πλέον από τα ωδεία, τα ινστιτούτα, τις διάφορες σχολές στα οποία μπορούν βεβαίως και φοιτήσουν κατ΄ επιλογήν και να αποκομίσουν τα εφόδια που οι ίδιοι επιθυμούν. Τους δίνεται η δυνατότητα να αναζητήσουν το δρόμο τους και σε μουσικά είδη διαφορετικά πέρα από τα κλασικά. Αυτό δηλαδή που έκανα κι εγώ αλλά με πολύ μεγάλες δυσκολίες. Χρειάστηκε να δουλέψω 30 ολόκληρα χρόνια για να καταφέρω να εκπλήξω πρώτα τον εαυτό μου κι έπειτα το κοινό μου.

- Ως ευρωπαίος πολίτης πως κρίνετε τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη αντιμετωπίζει το μείζον θέμα των προσφύγων;

Προφανώς το προσφυγικό αποτελεί ένα σημαντικό αλλά και εξαιρετικά πολύπλοκο θέμα. Κι όπως βλέπουμε οι πολιτικές ηγεσίες κάθε ευρωπαϊκής χώρας το αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο η καθεμία. Οπότε, εμείς οι καλλιτέχνες δεν είμαστε τα κατάλληλα πρόσωπα για να προτείνουμε συγκεκριμένες λύσεις του προβλήματος. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε όμως, είναι να προσπαθήσουμε να προσφέρουμε έργα ουσιαστικά, αληθινά, ποιοτικά και με τον τρόπο που αναπτύσσουμε την τέχνη μας να δίνουμε ενδείξεις για συγκεκριμένα ανοίγματα τα οποία οδηγούν στην ατομική βελτίωση. Με τον τρόπο που παίζει κανείς μουσική, για παράδειγμα, μπορεί να καλλιεργήσει στο κοινό αισθήματα ελπίδας, συμφιλίωσης, ενότητας. Ελπίζω να συμβαίνει κάτι ανάλογο σε κάθε συναυλία μου.