Πάτι Σμιθ: «Όταν θάβουμε όνειρα και ελπίδες, είμαστε νεκροί»

Θα μπορούσε να είναι όνειρο. Φαντασίωση. Η Πάτι Σμιθ, με σάρκα και οστά, περικυκλωμένη από αναγεννησιακούς πίνακες και τέμπλα στο Παλάτσο Βενέτσια στη Ρώμη, ενώ οι σειρήνες απέξω δεν σταματάνε. Μια γαλήνια φιγούρα και η ίδια, να μιλά για το πώς πέταξε τις πατάτες που καθάριζε, όταν παρακινημένη από τον σύζυγό της θέλησε να τα παρατήσει όλα αμέσως και να γράψει ένα τραγούδι που θα δηλώνει ότι... People Have the Power.

Η Πάτι Σμιθ, ολοζώντανη, να κατακεραυνώνει στην καρδιά της Αιώνιας Πόλης τον Ντόναλντ Τραμπ, επιμένοντας πως μια παγκόσμια επανάσταση είναι η ελπίδα μας. Κι όμως. Είναι Κυριακή μεσημέρι και σε αληθινό χρόνο 19 λεπτών, υπό τα βλέμματα των ανυποψίαστων επισκεπτών του μουσείου, που γίνονται αυθόρμητα ακροατήριο, ο ζωντανός αυτός μύθος απαντά στα ερωτήματα του «Έθνους της Κυριακής». «Όλοι μας είμαστε το ίδιο, ανθρώπινες υπάρξεις. Μπορεί να μην ανεβαίνουν όλοι στη σκηνή, αλλά όλοι βιώνουμε τα ίδια συναισθήματα. Απογοήτευση, αμηχανία, εξευτελισμό. Έμαθα από νωρίς να αγκαλιάζω τις στιγμές αμηχανίας μου στη σκηνή, επικοινωνώντας με τον κόσμο».

Πώς είναι ο χρόνος πάνω στη σκηνή;

Στη σκηνή ζούμε τη στιγμή. Δεν είμαστε ηθοποιοί! Κι εγώ κινούμαι μέσα στη στιγμή αυτοσχεδιάζοντας με τη στιγμή, είμαι ζωντανή στη στιγμή. Οι ηθοποιοί είναι περιορισμένοι από τα σενάρια. Δεν θα μου άρεσε να περιορίζομαι! Έχω σταματήσει σε συναυλία ένα τραγούδι γιατί δεν «λειτουργούσε». Και είπα στη θέση του μια ιστορία. Και όλοι μαζί γελούσαμε. Δεν είναι καλύτερο να γελάμε όλοι μαζί από το να τραγουδώ ένα τραγούδι που δεν γεννάει συναισθήματα; Ο καλλιτέχνης καμιά φορά φτιάχνει έργα δυσνόητα. Υπάρχουν έργα μου, ποιήματά μου, που αφορούν περισσότερο εμένα την ίδια και έργα μου που έγιναν για να τα μοιραστώ με κόσμο, όπως το βιβλίο μου για τον Μέιπελθoρπ.

Τα ποιήματα είναι κάτι πιο προσωπικό από τα τραγούδια, που απευθύνονται σε μεγάλο κοινό;

Η ποίηση είναι πιθανότατα η πιο αφηρημένη από όλες τις τέχνες. Και από τις πιο πνευματικές. Όταν γράφω ένα ποίημα, η βασική μου επικοινωνία είναι με το ίδιο το ποίημα. Πολλά από τα ποιήματά μου δεν τα δημοσιεύω, απλώς τα γράφω.

Όταν γράφετε ένα τραγούδι;

Γράφω λόγια που θέλω να τραγουδήσω στον κόσμο, λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτοί οι στίχοι δεν είναι για μένα, είναι στίχοι για να τους τραγουδήσουν άλλοι, για να τους κάνουν να χορέψουν. Όποτε γράφω στίχους, πάντοτε σκέφτομαι τον κόσμο.

Το τραγούδι επομένως εισέρχεται σε σφαίρες πιο πολιτικές;

Καμιά φορά η έμπνευση είναι η ίδια για ένα ποίημα και ένα τραγούδι. Για παράδειγμα, έχω γράψει και ερωτικά ποιήματα για τον τελευταίο σύζυγό μου (Φρεντ Σμιθ) που κανείς δεν έχει διαβάσει, έχω όμως γράψει γι’ αυτόν και τα «Frederic», «Dancing Βarefoot» και «Because the Night». Το ίδιο πρόσωπο ήταν, δηλαδή, πηγή της έμπνευσης και για πολύ προσωπικά ποιήματα και για δημόσια τραγούδια. Ήταν, θυμάμαι, μια βραδιά του 1986 που εκείνος εμφανίστηκε στην κουζίνα. Είχα πολύ κακή διάθεση. Καθάριζα πατάτες για το δείπνο. Και τότε ο Φρεντ μού είπε: «Trisha -με φώναζε έτσι- people have the power. Γράψ’ το σε τραγούδι». Και του απάντησα: «Ουάου!». Και πέταξα την πατάτα που κρατούσα. Αν people have the power, δεν χρειάζεται να καθαρίζω πατάτες! Και καθίσαμε και γράψαμε το τραγούδι «People Have the Power». Είχαμε μια αποστολή.

Τι είδους αποστολή;

Να γράψουμε κάτι που θα εμπνεύσει τους ανθρώπους, οπουδήποτε, οποιασδήποτε φυλής, χρώματος ή ιδεολογίας. Η κεντρική ιδέα ήταν ότι μολονότι υπάρχει η δύναμη του ατόμου, η δύναμη των πολλών που ενώνονται για έναν σκοπό είναι ισχυρότερη. Υπάρχουν τρία επίπεδα στο τραγούδι. Το πρώτο μιλά για τις κοιλάδες, τη φύση, και πώς οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη να την προστατέψουν. Καταστρέφουμε τον κόσμο! Ο μόνος τρόπος για να σωθεί είναι η παγκόσμια ενότητα, πράγμα πολύ αστείο για εμάς τους Αμερικανούς, την ώρα που έχουμε έναν πρόεδρο που δεν νοιάζεται καθόλου για το περιβάλλον. Κι αυτός είναι ακόμη ένας λόγος που γίνονται τόσο επώδυνα τα ζητήματα γύρω από το κλίμα. Το δεύτερο επίπεδο είναι το αντιπολεμικό μήνυμα. Όταν το 1986 έγραφα το τραγούδι, η Ρωσία είχε μπει στο Αφγανιστάν. Το τρίτο μέρος του τραγουδιού είναι η ενότητα των ανθρώπων, χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς σύνορα. Στις εκλογές σας χρησιμοποίησαν το «People Have the Power». Αγαπώ την Ελλάδα. Μου γράφουν από όλο τον κόσμο μηνύματα για το τραγούδι. Το τραγούδι ανήκει σε εκείνους που πιστεύουν τα λόγια του και προσπαθούν να κάνουν θετικές αλλαγές. Γι’ αυτό τον λόγο ο Ντόναλντ Τραμπ ποτέ δεν θα το έχει δικό του.

Σε έναν κόσμο με ηγέτες όπως ο Τραμπ, τι ακριβώς πρέπει να κάνει ο κόσμος τη δύναμή του;

Λόγω της δύναμης που έχουν οι κυβερνήσεις να κατασκευάζουν πυρηνικά όπλα και λόγω της δύναμης των πλουσίων, η μοναδική μας ελπίδα είναι μια μεγάλη επανάσταση. Μια παγκόσμια επανάσταση. Οι άνθρωποι πρέπει να πουν διεθνώς «αρκετά! Σας παίρνουμε την εξουσία!». Είναι ένα όνειρο, αλλά πιστεύω σε αυτό. Ενωμένοι έχουμε δύναμη. Βλέπουμε τι πέτυχε ο Γκάντι, και ήταν ένα άτομο! Ενέπνευσε εκατομμύρια ανθρώπους! Ξέρουμε ότι είναι δυνατό να ξαναγίνει. Είναι δύσκολο, αλλά κάτι πρέπει να μας εμπνεύσει. Τι με εμπνέει να σηκώνομαι από το κρεβάτι μου κάθε πρωί; Το όνειρο. Όταν θάβουμε όνειρα και ελπίδες είμαστε νεκροί. Κάποιοι μπορεί να λένε: «Δεν ξέρεις τι είναι να υποφέρεις». «Δεν είναι εύκολο να είσαι ονειροπόλος όλη την ώρα». Κι όμως, ξέρω τι είναι να υποφέρεις. Υπέφερα από πείνα όταν ήμουν μικρή, από αρρώστια, από απώλειες, από πόλεμο -βλέποντας τους Δίδυμους Πύργους να καταρρέουν δίπλα από το σπίτι μου- χωρίς βεβαίως να έχω βιώσει όσα βιώνουν, για παράδειγμα, ο συριακός λαός ή η Ελλάδα της κρίσης. Αλλά ακόμα μπορώ ως ανθρώπινη ύπαρξη να έχω ενσυναίσθηση.

Συναντήσατε τον Πάπα στο Βατικανό, έπειτα από πρόσκλησή του. Τι συζητήσατε;

Διάβασε ένα πολύ μακρύ και σημαντικό μήνυμα, που απευθύνεται στον κόσμο, για την προστασία του περιβάλλοντος και για τα παιδιά μας. Δεν είμαι καθολική, αλλά ως πνευματικός ηγέτης -και αυτό δεν έχει σχέση με την ιστορία της Εκκλησίας- χρησιμοποιεί τη θέση του για να μιλήσει για τις αδικίες. Εγώ δεν είπα κάτι. Τον ευχαρίστησα μόνο που νοιάζεται για τον πλανήτη και το μέλλον των παιδιών μας.

Αναφερθήκατε στον πρόεδρό σας. Πώς σας φάνηκε το τελευταίο κατόρθωμά του να αναγνωρίσει ως πρωτεύουσα του Ισραήλ την Ιερουσαλήμ;

Φρικτό! Ο Ντόναλντ Τραμπ εμένα δεν με εκπροσωπεί. Κι ας είναι πρόεδρος της χώρας μου. Κάθε μέρα πρέπει να ξυπνάω, σχεδόν με δάκρυα, για να διαβάσω τι νέα ζημιά έχει προκαλέσει. Ακούγοντας τις δηλώσεις του για την Ιερουσαλήμ έκλαψα. Κι έγραψα κάτι. Πιστεύω ότι η Ιερουσαλήμ πρέπει πάντα να είναι μια ουδέτερη πρωτεύουσα. Είναι μια περιοχή όπου τρία πεπρωμένα έχουν κοινή ιστορία. Η Ιερουσαλήμ ανήκει σε όλους, δεν μπορείς να μεταφέρεις εκεί την αμερικανική πρεσβεία. Αυτή η ιστορία μού τσάκισε την καρδιά. Ήδη άνθρωποι σκοτώθηκαν σε μια πόλη που υποτίθεται ότι είναι πόλη της αγάπης.