Αναδρομικά: Όλα τα μυστικά της μάχης που ξεκινά την Παρασκευή (10/1) στο ΣτΕ

Τι υποστηρίζουν ΕΦΚΑ και Δημόσιο στις παρεμβάσεις τους προς το Ανώτατο Δικαστήριο. Τι λέει ο εισηγητής Σύμβουλος Επικρατείας. Τι υποστηρίζει ο δικηγόρος των συνταξιούχων

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 14 λεπτά ┋

Ξεκινά την Παρασκευή (10/1) στην αίθουσα της Ολομέλειας του ΣτΕ η μητέρα των μαχών για τα αναδρομικά 2,5 εκατομμυρίων συνταξιούχων. Στο τραπέζι βρίσκονται πλέον όλα τα... χαρτιά για την μεγάλη πιλοτική δίκη που θα κρίνει την τύχη των διεκδικούμενων αναδρομικών από τους συνταξιούχους, τα οποία φτάνουν στο δυσθεώρητο ποσό των 26 δισ. ευρώ. Την Παρασκευή 3/1 κατατέθηκε η σχετική εισήγηση από τον αρμόδιο Σύμβουλο Επικρατείας, γεγονός που δείχνει πως δεν τίθεται θέμα αναβολής.

Η εισήγηση, το πλήρες κείμενο της οποίας αποκαλύπτει σήμερα το ethnos.gr (δείτε την εισήγηση στο τέλος του κειμένου), συνοψίζει τις απόψεις των εναγόντων συνταξιούχων όπως επίσης του ΕΦΚΑ και του Ελληνικού Δημοσίου. Υπέρ των εναγόντων συνταξιούχων του ΤΑΠ – ΟΤΕ παρεμβαίνουν 17 φυσικά πρόσωπα και σύλλογοι συνταξιούχων, όπως ο Πανελλήνιος Σύλλογος Συνταξιούχων ΟΤΕ, οι σύλλογοι συνταξιούχων της Εθνικής, της Εμπορικής, της Ιονικής – Λαϊκής Τράπεζας κ.α. Υπέρ του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ παρεμβαίνει το Ελληνικό Δημόσιο μέσω του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

Υπενθυμίζεται πως τα αναδρομικά που κρίνονται το πρωί της Παρασκευής στο Μέγαρο του ΣτΕ αφορούν τις περικοπές των νόμων 4051 και 4093 του 2012 σε κύριες και επικουρικές όπως επίσης και την καθ ολοκληρίαν κατάργηση των δώρων Χριστουγέννων, Πάσχα και αδείας από το 2013.

Τα έγγραφα των απόψεων που έχουν κατατεθεί στο ΣτΕ σκιαγραφούν το οπλοστάσιο των δυο πλευρών και την κατεύθυνση στην οποία σκοπεύουν να κινηθούν. Σύμφωνα με έγγραφο της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του υπουργείου Εργασίας (υπ’αριθμ.πρωτ.56017/425/9-12-2019), το οποίο επικαλείται ο ΕΦΚΑ στο έγγραφο των απόψεών του προς το Ανώτατο Δικαστήριο, το συνολικό ύψος της δαπάνης που θα επιβαρυνθούν ΕΦΚΑ και ΕΤΕΑΕΠ αν κληθούν να επιστρέψουν σε όλους τους συνταξιούχους τις περικοπές των νόμων 4051 και 4093 του 2012 είναι :

Για την περίοδο 1/1/2013 – 9/6/2015 : 8,742 δις. για τις κύριες και 1,948 για τις επικουρικές, σύνολο 10,690 δισ. ευρώ
Για την περίοδο 10/6/2015 - 11/5/2016 (το περίφημο 10μηνο) : 3,262 δις. για τις κύριες και 723 εκ. ευρώ για τις επικουρικές, σύνολο 3,985 δις. ευρώ
Για την περίοδο 12/5/2016 - 31/12/2018 : 9,471 δις. για τις κύριες και 2,109 δις. ευρώ για τις επικουρικές, σύνολο 11,580 δις. ευρώ.

Σύμφωνα δηλαδή με τα επίσημα στοιχεία, μόνο για το περίφημο 10μηνο – 11μηνο το κόστος αγγίζει τα 4 δις. (3,985 δις). Αν οι διεκδικήσεις επιτραπεί να μπουν και στην περίοδο 2016 – 2018 επειδή για παράδειγμα ο επανυπολογισμός ξεκίνησε το 2019, τότε ο λογαριασμός ανεβαίνει στα 15,5 δις... Στο πλαίσιο αυτό δεν είναι τυχαίοι οι ισχυρισμοί του Ελληνικού Δημοσίου στην έγγραφη παρέμβασή του προς το δικαστήριο, όταν αναφέρει πως έχει «αυξημένο και άμεσο έννομο συμφέρον» να παρέμβει στην δίκη, καθώς η μέλλουσα δικαστική απόφαση θα προκαλέσει στο Δημόσιο «τεράστια οικονομική βλάβη», στην περίπτωση που θα είναι αρνητική για τα συμφέροντα του Δημοσίου. Μια ενδεχόμενη αρνητική έκβαση της πιλοτικής δίκης για τον ΕΦΚΑ και το ΕΤΕΑΕΠ θα το εξαναγκάσει – λέει το Ελληνικό Δημόσιο – στα πλαίσια της εγγυητικής του ευθύνης για την καταβολή κύριων και επικουρικών συντάξεων και προκειμένου να μην διακινδυνεύσει η βιωσιμότητα του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος να καταβάλει «τεράστια χρηματικά ποσά ως κρατική χρηματοδότηση».

Απόψεις ΕΦΚΑ

Στην καρδιά της επιχειρηματολογίας του ΕΦΚΑ και του Δημοσίου βρίσκονται οι πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ, που δημοσιεύθηκαν στις 4 Οκτωβρίου 2019 για τον νόμο Κατρούγκαλου. Η πλευρά του ΕΦΚΑ «πατάει» πάνω στην τελευταία αυτή απόφαση της Ολομέλειας του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου που έκρινε συνταγματικό τον επανυπολογισμό των κύριων συντάξεων στη βάση των ποσών που καταβάλλονταν στις 31/12/2014 και υποστηρίζει πως οι περικοπές του 2012 κρίθηκαν έτσι έμμεσα συνταγματικές ακόμη και για το διάστημα πριν την ψήφιση του νόμου, δηλαδή για την 3ετία 1/1/2013 – 11/5/2016. Περαιτέρω αναφέρει πως βάσει της ίδιας απόφασης (4/10/2019) αποδεικνύεται πως η αντισυνταγματικότητα του 2015 προέκυψε για τυπικούς λόγους – έλλειψη εμπεριστατωμένης επιστημονικής μελέτης – και όχι για ουσιαστικούς. Στη βάση αυτών των ισχυρισμών εκτιμά πως επιλύθηκε πλέον με την πρόσφατη κρίση (1891/2019) και το ζήτημα της συνταγματικότητας για την περίοδο 1/1/2013 έως 11/5/2016, δηλαδή πριν την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου. Να σημειωθεί πως μέσα σε αυτή την περίοδο βρίσκεται και το περίφημο 10μηνο – 11μηνο, μεταξύ της προηγούμενης απόφασης του ΣτΕ (10/6/2015) και της ψήφισης του νόμου Κατρούγκαλου (12/5/2016). Με αυτό το σκεπτικό, ο ΕΦΚΑ ζητά να απορριφθεί η σχετική αγωγή ως αβάσιμη για το σύνολο του επίδικου χρονικού διαστήματος (2013 -2019).

Αναλυτικά, στο σκεπτικό της παρέμβασης του Ελληνικού Δημοσίου αναφέρεται πως με την πρόσφατη κρίση της Ολομέλειας του ΣτΕ (1891/2019) «επιλύεται μεν πλήρως το ζήτημα της συνταγματικότητας των ρυθμίσεων του ν.4387/2016 (σ.σ. νόμος Κατρούγκαλου) ως προς τον υπολογισμό και επανυπολογισμό των κυρίων συντάξεων, πλην, όμως, έμμεσα, επιλύεται και το ζήτημα της ουσιαστικής συνταγματικότητας και συμφωνίας προς την ΕΣΔΑ των μειώσεων των συντάξεων κλπ. που θεσπίσθηκαν με τις επίμαχες διατάξεις των ν. 4051/2012 και 4093/2012, για το προγενέστερο της ισχύος του νόμου τούτου χρονικό διάστημα (ήτοι το από 1-1- 2013 έως 11-5-2016), το οποίο είχε παραμείνει σε εκκρεμότητα και δεν είχε επιλυθεί οριστικά».

Οι επίμαχες μειώσεις του 2012 είναι, κατά την πρόσφατη Ολομέλεια του ΣτΕ «κατ’ ουσία σύμφωνες με το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ, καθόσον τεκμηριώθηκαν από εμπεριστατωμένη επιστημονική μελέτη, ενόψει θέσπισης του ν.4387/2016 (σ.σ. νόμος Κατρούγκαλου)», λέει το Ελληνικό Δημόσιο και συνεχίζει πως «η διαπίστωση αυτή ισχύει, όχι μόνο για τον υπολογισμό και επανυπολογισμό των συντάξεων με βάση τις διατάξεις του ν.4387/2016, αλλά και για κάθε άλλη περίπτωση που προβάλλεται αξίωση θεμελιούμενη σε δήθεν αντισυνταγματικότητα και αντίθεση με την ΕΣΔΑ των παραπάνω διατάξεων, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της κρινόμενης αγωγής». Με άλλα λόγια, αφού οι περικοπές του 2012 κρίθηκαν εν τέλει συνταγματικές στο πλαίσιο του επανυπολογισμού, πρέπει να θεωρηθούν συνταγματικές και για κάθε άλλη σχετική διεκδίκηση.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, προσθέτει ο ΕΦΚΑ στο έγγραφό του, οι αξιώσεις θα πρέπει να απορριφθούν για το διάστημα από 1-1-2013 έως 10-6-2015, δηλαδή για την περίοδο πριν την δημοσίευση της προηγούμενης απόφασης του ΣτΕ. Υπενθυμίζεται πως για δημοσιονομικούς λόγους, το ΣτΕ τότε είπε πως αναδρομικά για την εν λόγω περίοδο (2013 – Ιούνιος 2015) δικαιούνται μόνο όσοι είχαν ήδη μέχρι τότε προσφύγει στα δικαστήρια. Περαιτέρω ο ΕΦΚΑ αναφέρει πως οι αξιώσεις για την περίοδο 1-1-2013 έως 16-9-2014 έχουν παραγραφεί για τους 46 συνταξιούχους του ΟΤΕ που υπέβαλλαν την αγωγή της πιλοτικής δίκης, καθώς έχει παρέλθει 5ετία (η αγωγή υποβλήθηκε 16-9-2019).

Η πλευρά των συνταξιούχων

«Ο επανυπολογισμός του νόμου Κατρούγκαλου δεν μπορεί αναδρομικά να σβήσει αποζημιωτικές αξιώσεις. Πρέπει να ισχύσει από το 2019 και στην έσχατη περίπτωση από τον Μάιο του 2016 και μετά, αλλά σε καμία περίπτωση αναδρομικά πριν το 2016», δηλώνει από την άλλη ο δικηγόρος Λουκάς Αποστολίδης που έχει υποβάλλει την αγωγή της πιλοτικής δίκης. «Από τις αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ το 2015 παρήχθησαν έννομα αποτελέσματα τα οποία δεν μπορούν να ανατραπούν τώρα αλλά ούτε και να ακυρωθούν αναδρομικά από τον νόμο Κατρούγκαλου που ψηφίστηκε μεταγενέστερα», προσθέτει ο κ. Αποστολίδης σκιαγραφώντας πτυχές της νομικής γραμμής που θα ακολουθήσει μεθαύριο και στο ακροατήριο. Αναφερόμενος, άλλωστε, στην νέα απόφαση ΣτΕ του 2019 αναρωτιέται «από που κι ως που μια απόφαση του 2019 που παράγει αποτελέσματα για το μέλλον μπορεί να κρίνει αναδρομικά το παρελθόν»; Στις 10 Ιανουαρίου θα διεξαχθεί μια μεγάλη μάχη, σχολιάζει ο ίδιος, ενώ εκτιμά πως υπάρχει «νομική βεβαιότητα» για την δικαίωση των διεκδικήσεων εντός του 10μήνου.

Στο σκεπτικό της, η αγωγή – πιλότος κάνει λόγο για σωρευτική επιβάρυνση από τα τρία μνημόνια, «η οποία είναι εξόφθαλμα δυσανάλογη σε βάρος ορισμένων κατηγοριών πολιτών, ιδίως των συνταξιούχων». Αναφέρει μάλιστα πως από το 2010 οι συνταξιούχοι έφεραν «το συντριπτικά μεγαλύτερο βάρος της δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας, καθώς τα ακαθάριστα εισοδήματά τους μειώθηκαν μέχρι και 60%». Εκτενής αναφορά γίνεται και στην «απολύτως ανεπιτυχής» αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής, αλλά και ευρύτερα της διαφθοράς και της παραοικονομίας, άνω του 25% του ΑΕΠ. Περαιτέρω επιχειρήματα είναι πως «δεν είναι επιτρεπτές οι διαδοχικές μειώσεις συντάξεων, όταν καταλήγουν σε υπέρμετρη απώλεια του διαθέσιμου εισοδήματος, ιδίως όταν επέρχονται αιφνιδιαστικά και κλονίζουν ριζικά την οικονομική κατάσταση των ατόμων»…

Η αγωγή που χρησιμοποιείται για την πιλοτική δίκη, την οποία είχε αποκαλύψει το «Έθνος της Κυριακής» της 8^ης Δεκεμβρίου 2019, είναι μια ομαδική αγωγή 46 συνταξιούχων του ΟΤΕ, η οποία κατατέθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών και εγείρει αξιώσεις για όλη την λεγόμενη μεταβατική περίοδο, δηλαδή από το 2013 έως και το 2019. Οι 46 συνταξιούχοι του ΟΤΕ ζητούν από 5.600 έως 62.394 ευρώ ανάλογα με την απώλεια που είχε ο καθένας για 80 μήνες από τις περικοπές των νόμων 4051 και 4093 του 2012, οι οποίες κρίθηκαν το 2015 αντισυνταγματικές από το ΣτΕ.

Η τύχη της εν λόγω αγωγής που εκδικάζεται με ρυθμούς… σπριντ μεθαύριο 10 Ιανουαρίου στην μείζονα Ολομέλεια του Ανώτατου ακυρωτικού Δικαστηρίου θα είναι πιλότος για όλες τις δικαστικές διεκδικήσεις αναδρομικών, ενώ θα δείξει τον δρόμο και στην κυβέρνηση για το τι πρέπει να γίνει με τα παλαιά αναδρομικά από τις μειώσεις σε κύριες, επικουρικές και την κατάργηση των δώρων του 2012. Η αλήθεια των αριθμών για την πολύκροτη υπόθεση είναι αμείλικτη :

μόνο στο Πρωτοδικείο Αθηνών εκκρεμούν πάνω από 6.000 ομαδικές αγωγές
στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του ΕΦΚΑ έχουν υποβληθεί πάνω από 1,6 εκατομμύρια αιτήσεις

Μετά την εκδίκαση της 10ης Ιανουαρίου θα ακολουθήσουν Διασκέψεις των Συμβούλων ενώ η απόφαση εκτιμάται πως θα πρέπει να αναμένεται 2-3 μήνες μετά. Η νομική βάση της αγωγής, την οποία έχει επιμεληθεί ο δικηγόρος Λουκάς Αποστολίδης, στηρίζεται στο επιχείρημα πως οι περικοπές του 2012 συνιστούν παράβαση του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ (σεβασμός της περιουσίας) ενώ παραβιάζουν και μια σειρά από συνταγματικές διατάξεις, όπως η αρχή της αναλογικότητας, η αρχή της ισότητας στα δημόσια βάρη, το δικαίωμα της αξιοπρεπούς διαβίωσης κ.α. Ο κορμός βασίζεται στις αποφάσεις ΣτΕ του 2015 που ακύρωσαν ως αντισυνταγματικές τις μειώσεις του 2012.

Η αγωγή στρέφεται κατά του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ κι επιλέχθηκε από τον ΕΦΚΑ για την πιλοτική δίκη καθώς καλύπτει όλες τις επίμαχες χρονικές περιόδους και θα ξεκαθαρίσει πλήρως το τοπίο. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην αίτηση του Φορέα προς το Ανώτατο Δικαστήριο, η επίλυση των νομικών ζητημάτων που εγείρονται από την εν λόγω αγωγή θα καθορίσει τη βασιμότητα για τις προβαλλόμενες απαιτήσεις των εξής χρονικών περιόδων :

Από 1/1/2013 έως 9/6/2015, δηλαδή πριν την δημοσίευση των προηγούμενων αποφάσεων του ΣτΕ που τράβηξαν «κόκκινη γραμμή» στην αναδρομικότητα σε όσους δεν είχαν ασκήσει ένδικα μέσα μέχρι τότε και δεδομένου ότι η νέα αγωγή διεκδικεί αναδρομικά από το 2013 αν και ασκήθηκε μετά την δημοσίευση της παλαιότερης απόφασης (10/6/2015)
Από 10/6/2015 έως 11/5/2016, δηλαδή το περίφημο 10μηνο που μεσολαβεί μετά την δημοσίευση των προηγούμενων αποφάσεων και μέχρι την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου
Από 12/5/2016 ημερομηνία ψήφισης του νόμου ως και το 2019

Στο επίκεντρο της πολύκροτης υπόθεσης βρίσκεται η ρήτρα του νόμου Κατρούγκαλου που ορίζει ως βάση του επανυπολογισμού τις συντάξεις όπως καταβάλλονταν στις 31/12/2014. Ο ΕΦΚΑ ρωτά το ΣτΕ αν η ρήτρα αυτή καλύπτει συνταγματικά την περίοδο από 12/5/2016 και εφεξής – δεδομένου ότι ο επανυπολογισμός έκανε πρεμιέρα την 1/1/2019 – όπως επίσης αν καταλαμβάνει ρυθμιστικά ακόμη και την περίοδο πριν την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου, δηλαδή από 1/1/2013 έως 11/5/2016, όπου τοποθετείται το περίφημο 10μηνο κενό νόμου.

Ο εισηγητής Σύμβουλος Επικρατείας παραθέτει τις απόψεις εναγόντων και εναγομένων – δηλαδή των συνταξιούχων και του ΕΦΚΑ + ΕΤΕΑΕΠ – επισημαίνοντας πως ο ΕΦΚΑ με το έγγραφο των απόψεών του προς το Δικαστήριο υποστηρίζει ότι το ΣτΕ δέχθηκε με την τελευταία απόφασή του (4 Οκτωβρίου 2019) πως η αντισυνταγματικότητα του 2015 διεγνώσθη για τυπικούς λόγους – λόγω έλλειψης μελέτης – και όχι για ουσιαστικούς. Κι εφόσον η απόφαση του 2019 κρίνει συνταγματικό τον επανυπολογισμό που ενσωματώνει τις περικοπές του 2012, τότε έμμεσα κρίνονται – πάντα κατά τον ΕΦΚΑ - συνταγματικές και οι περικοπές του 2012. Σύμφωνα με τον ΕΦΚΑ εφόσον οι περικοπές του 2012 κρίθηκαν συνταγματικές εν όψει του επανυπολογισμού του νόμου Κατρούγκαλου, η διαπίστωση αυτή ισχύει όχι μόνο για τον επανυπολογισμό αλλά για «κάθε άλλη προβολή αξιώσεων» όπως συμβαίνει στην υπό κρίση αγωγή της πιλοτικής δίκης.