Τα χνάρια των συναισθημάτων στο σώμα

«Έγινα σαν παντζάρι». «Μου κόπηκαν τα πόδια». «Πετάω στα σύννεφα». «Μ’ έλουσε κρύος ιδρώτας». «Ανακατεύομαι». «Νιώθω έναν κόμπο στον λαιμό». «Έπαθα ψυχρολουσία». «Μου ράγισε την καρδιά». Οι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε για να εξηγήσουμε πώς νιώθουμε παρέχουν μια χρήσιμη πληροφορία: πώς αποτυπώνεται στο σώμα μας το συναίσθημα. Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η σχέση του σώματος με τη συναισθηματική κατάσταση είναι στενή.

Οι Φινλανδοί επιστήμονες Lauri Nummenmaa, Enrico Glerean, Riitta Hari και Jari K. Hietanen προχώρησαν ένα βήμα παρακάτω: δημιούργησαν χάρτες στους οποίους καταγράφεται η θέση δεκατριών συναισθημάτων στο σώμα μας: θυμός, φόβος, αηδία, χαρά, λύπη, αιφνιδιασμός, άγχος, έρωτας, κατάθλιψη, περιφρόνηση, περηφάνια, ντροπή και φθόνος. Κι ενώ το συναίσθημα είναι υποκειμενικό (δεν ξέρουμε αν όλοι μας βιώνουμε τη λύπη με τον ίδιο τρόπο), οι σωματικές αντιδράσεις που επιφέρουν τα συναισθήματα είναι κοινές για όλους, ανεξαρτήτως καταγωγής και φύλου. Στην έρευνα πήραν μέρος περισσότερα από 700 άτομα που συμμετείχαν σε πέντε πειράματα.

Σε ένα από αυτά, τους δόθηκαν φιγούρες ανθρώπινου σώματος· σε κάθε φιγούρα έπρεπε να χρωματίσουν το σημείο στο οποίο ένιωθαν κάθε συναίσθημα να ενεργοποιείται. Στη συνέχεια οι επιστήμονες συνέλεξαν αυτά τα δεδομένα και δημιούργησαν χάρτες για να δείξουν πού εδράζει το κάθε συναίσθημα.

Εντοπίζοντας τα συναισθήματα στο σώμα

Η χαρά είναι το μοναδικό συναίσθημα που φαίνεται να ενεργοποιεί ολόκληρο το σώμα. Βρισκόμαστε σε κατάσταση διέγερσης, έχουμε την αίσθηση ότι είμαστε σούπερ ήρωες, κάτι που φαίνεται και από τις εκφράσεις «πετάω απ’ τη χαρά μου» και «πετάω στα σύννεφα». Αντίθετα, στην κατάθλιψη παρατηρείται μειωμένη δραστηριότητα· το σώμα αδιαφορεί, μουδιάζει, αδρανοποιείται. Τα υπόλοιπα συναισθήματα αντανακλούν σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος. Ορισμένα, όπως τα θετικά της ευγνωμοσύνης και της εγγύτητας και τα αρνητικά της ενοχής και της απόγνωσης εντοπίζονται περίπου στα ίδια σημεία – στην καρδιά, το κεφάλι, το στομάχι. Ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα που προέκυψε από την έρευνα είναι ότι κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων προσομοιώνοντας τις επιπτώσεις τους στο δικό μας σώμα.

Κεφάλι: Το κάτοπτρο των περισσότερων συναισθημάτων, αφού οι μυϊκές συσπάσεις του προσώπου και τα δάκρυα είναι οι εκφραστές της λύπης, της χαράς, του θυμού. Η ντροπή αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος στα μάγουλα και στα αυτιά και διαστέλλει τις κόρες των ματιών· ο έρωτας παράγει μια καταιγίδα ορμονών που φέρνουν τον εγκέφαλο σε κατάσταση ευφορίας· η χαρά μάς ταξιδεύει σε πελάγη σεροτονίνης· ενώ ο φόβος μειώνει την ικανότητα αντίληψης και μπλοκάρει το νευρικό σύστημα (έτσι προκύπτει και η έκφραση «πάγωσα από τον φόβο μου»). Τέλος στη ζήλια, όπου κυριαρχεί το αίσθημα του ανταγωνισμού, η εγκεφαλική λειτουργία είναι σε εγρήγορση και οι αισθήσεις της όρασης και της ακοής είναι οξυμένες για να συλλέξουν πληροφορίες.

Στομάχι/κοιλιά: Μια μεγάλη γκάμα αρνητικών συναισθημάτων όπως το άγχος και ο φόβος προκαλεί σφίξιμο στο στομάχι και ενοχλήσεις στο πεπτικό και το γαστρεντερικό σύστημα. Επίσης, η αποστροφή και η αηδία στοχεύουν με ακρίβεια στο πεπτικό σύστημα. 

Κάτω άκρα: Ο φόβος βάζει στόχο τα πόδια, εξ'ού και η έκφραση «μου κόπηκαν τα γόνατα».

Λαιμός: Πολλά συναισθήματα αφήνουν το αποτύπωμά τους στον λαιμό, με κυρίαρχο εκείνο της αηδίας. Η λύπη, πριν προκαλέσει δάκρυα, φέρνει μια δυσκολία στην κατάποση – αυτό που αποκαλούμε «κόμπο στον λαιμό».

Στήθος/θώρακας: Ένα ναρκοπέδιο συναισθημάτων, αφού ενεργοποιείται έντονα με τις περισσότερες συναισθηματικές καταστάσεις. Θυμός, άγχος, χαρά και αιφνιδιασμός έχουν ως αποτέλεσμα αλλαγές στην αναπνοή και στον καρδιακό ρυθμό. Στον φόβο οι σφυγμοί πέφτουν και οι αναπνοές γίνονται κοφτές. Στον έρωτα ο οργανισμός αντιδρά όπως στο στρες – ανεβάζοντας παλμούς. Στη λύπη, η αναπνοή δυσχεραίνεται προκαλώντας πολλούς αναστεναγμούς. Τέλος, στην υπερηφάνεια το σώμα αντιδρά λες και υπακούει σε στρατιωτικό παράγγελμα προσοχής: ορθώνουμε το ανάστημα, τραβάμε την κοιλιά μέσα και τους ώμους πίσω και γεμίζουμε με αέρα τους πνεύμονες.

Άνω άκρα: Οι παλάμες γίνονται γροθιές όταν κυριαρχεί ο θυμός και ιδρώνουν όταν υπάρχει στρες. Τα χέρια ενεργοποιούνται ιδιαίτερα και με το συναίσθημα του έρωτα, αφού χρησιμοποιούνται για να αγκαλιάσουν και να αγγίξουν.

[Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life, που κυκλοφόρησε με το Έθνος της Κυριακής, 26 Ιανουαρίου]

Διαβάστε ακόμη

Ποια ονόματα ακούγονται για την Προεδρία της Δημοκρατίας - Τι θα μετρήσει στην απόφαση του Μαξίμου

Μαγδεμβουργο: Στην αναζήτηση κινήτρου του δράστη της επίθεσης – Οι ακροδεξιές θεωρίες και οι προειδοποιήσεις

Πρύτανης του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου: Νέα προπτυχιακά προγράμματα μέσα στο 2025

Η Σημασία των Μιτοχονδρίων στην Αναγεννητική Ιατρική: Ιστορία και Σύγχρονες Θεραπείες