Ειρήνη Τσιρακίδου: Ο δρόμος της αυτογνωσίας περνάει μέσα από την τέχνη

Στη σταδιοδρομία σας έχετε κερδίσει αρκετές διακρίσεις και έχετε αποσπάσει πολλά βραβεία. Πόσο ευεργετικά λειτούργησε η επιβράβευση του ταλέντου σας στην ψυχολογία σας; Πιστεύετε πως η επιτυχία ενδέχεται να διογκώνει το «εγώ» ορισμένων καλλιτεχνών, αποπροσανατολίζοντάς τους από τον στόχο τους

To να υπάρχω στη σκηνή υπήρξε μια βαθύτατη εσωτερική μου ανάγκη, που καθόλου δεν σχετίστηκε με τις διακρίσεις. Τα βραβεία και οι διακρίσεις απλώς επιβεβαιώνουν το «εγώ» του καλλιτέχνη, ιδιαίτερα όταν αυτός βρίσκεται σε νεαρή ηλικία και θέλει να κάνει τη διαφορά. Μια επιτυχία λειτουργεί ανασταλτικά μόνο όταν ο άνθρωπος που τη σημειώνει κουβαλά τις δικές του ανασφάλειες και νιώθει εξαιρετική πίεση υπό το βάρος των υψηλών προσδοκιών. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, αν τονωθεί το «εγώ» του καλλιτέχνη τότε αυτός θα συνεχίσει με μεγαλύτερη ορμή, καθώς το κίνητρό του είναι προβολικό, τον ενδιαφέρει, δηλαδή, η σημαντικότητά του στην κοινωνία.

Η καλλιτεχνική δημιουργία αποτελεί πρωτίστως μια ανάγκη έκφρασης της ψυχής. Πώς αυτή η ανάγκη, ωστόσο, αλληλεπιδρά με τον σκληρό ανταγωνισμό που αδιαμφισβήτητα βιώνει ένας καλλιτέχνης με διεθνή καριέρα; 

Αν ρωτήσεις όσους έχουν καθαρά καλλιτεχνική ψυχή –γιατί υπάρχουν κι αυτοί που κυνηγούν την υλική πλευρά της τέχνης και νιώθουν ικανοποιημένοι μέσα της– θα σου πουν πως στην επαφή τους με το εμπόριο της τέχνης απομυθοποίησαν πολλά πράγματα. Το ερώτημα τελικά 
που προκύπτει είναι το εξής: Θα καταφέρουν τα εμπόδια να σου ισοπεδώσουν και να σου εκμηδενίσουν ακόμη και την επαφή σου με αυτό το αγνό σημείο μέσα σου; Ο καθένας κάνει τις επιλογές του. Αν ένας καλλιτέχνης αποφασίσει πως για εκείνον έχει πρωτεύουσα σημασία η αγνή σύνδεσή του με τη μουσική, τότε χρειάζεται να θωρακίσει πολύ καλά τον εαυτό του. Βέβαια, και πάλι θα νιώθει σαν τη μύγα μες στο γάλα. Γιατί είναι πραγματικά δύσκολο να κρατήσουμε την αυθεντικότητά μας σε έναν κόσμο που κυνηγά την τελειότητα.

Ποια στιγμή της καριέρας σας θα χαρακτήριζατε την πιο κομβική και πώς τα συναισθήματα που βιώσατε τη δεδομένη στιγμή λειτούργησαν ως κινητήριος δύναμη για τη συνέχεια της πορείας σας;

Η πιο κομβική επαγγελματική μου στιγμή ήταν εκείνη που άρχισα να νιώθω φόβο. Εάν συνέχιζα μέσα σε αυτές τις συνθήκες, τότε θα αλλοτριώνονταν οι ποιότητές μου, ο ίδιος ο εαυτός μου όπως τον ήξερα μέχρι τότε. Δεν μπορούσα να αφήσω τον φόβο να με κατασπαράξει, την κυνικότητα να με αλλάξει και τη ματαιοδοξία να με αλλοιώσει. Έκρινα, λοιπόν, απαραίτητο να κρατήσω μια απόσταση από την καριέρα μου στο τραγούδι.

Πράγματι, για διάστημα 7 χρόνων απείχατε από το τραγούδι και ασχοληθήκατε επαγγελματικά με τη διδασκαλία. Τι λειτούργησε, τελικά, ως καταλύτης για την επιστροφή σας στον χώρο; Επιστρέφοντας, παρατηρήσατε πως, λόγω της πνευματικής σας μετατόπισης, βιώνατε πια με διαφορετικό τρόπο τις δυσκολίες;

Είναι δύσκολο να επιστρέψεις μετά από τόσο μεγάλο διάστημα αποχής. Και για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, για αρκετό καιρό δεν σκεφτόμουν καθόλου ως πιθανότητα την επιστροφή μου στο τραγούδι. Επέστρεψα, όμως, από μια βαθιά ανάγκη μου να ξαναβρώ τον εαυτό μου. Δηλαδή το τραγούδι λειτούργησε ως εργαλείο αυτογνωσίας για μένα. Δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Η φωνή μου είχε αλλάξει, έπρεπε να τη δουλέψω πολύ και προσπαθώντας να τη βρω τσαλάκωσα τον εγωισμό μου, αντιμετώπισα την ίδια την αυταρέσκειά μου και, τελικά, εξελίχτηκα ως άνθρωπος.

Ο χώρος της τέχνης συνδέεται συχνά με την εκκεντρική συμπεριφορά. Λαμβάνοντας υπόψη πως η κοινωνία τείνει να επικρίνει οποιονδήποτε δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες της, θεωρείτε πως κάποιοι άνθρωποι βρίσκουν τελικά στην τέχνη την αποδοχή που αποζητούν; 

Η αλήθεια είναι πως η τέχνη δικαιολογεί πολλές εξτρίμ συμπεριφορές κι εκκεντρικότητες. Όμως ακόμη και σ’ αυτήν, και κυρίως στον χώρο της κλασικής μουσικής που κινούμαι, υπάρχουν κλισέ που ο καλλιτέχνης αδυνατεί να υπερβεί. Είναι δύσκολο στον κλασικό χώρο να εκδηλώσεις τη διαφορετικότητά σου καθώς όλοι αναζητούν την ομοιότητα – εκείνον που θα αποδειχθεί ένα καλό εργαλείο και θα ταιριάξει στο υπόλοιπο σύνολο. Πρέπει να σας πω, βέβαια, πως πολλές φορές είμαι κι εγώ η ίδια καχύποπτη απέναντι στην εκκεντρική συμπεριφορά γιατί στην εποχή μας πολλές φορές θέλουμε απλώς να εντυπωσιάσουμε, με κάθε τρόπο. Προσωπικά, ωστόσο, θαυμάζω εκείνον που θα προκαλέσει την προσοχή μου δείχνοντάς μου 
τον Θεό μέσα του και τον δρόμο προς το φως.

Πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να γίνουμε περισσότερο καλλιτέχνες στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ίδια τη ζωή; Μήπως ο κόσμος αυτός χρειάζεται μεγαλύτερη φαντασία κι ευαισθησία για να αλλάξει;

Είναι λιγότερο δύσκολο απ’ ό,τι πιστεύουμε. Εάν συνειδητοποιήσουμε πως κάθε άνθρωπος αποτελεί κάτι το ξεχωριστό, εάν την ώρα που περπατάμε θαυμάσουμε τον ήλιο, χαζέψουμε τα σύννεφα, νιώσουμε τον αέρα να χαϊδεύει το δέρμα μας και παρατηρήσουμε την ομορφιά της φύσης γύρω μας, τότε είμαστε ήδη καλλιτέχνες. Βλέπουμε τη ζωή από την ευαίσθητη πλευρά της και η μαγεία αυτόματα επιστρέφει μέσα μας.

Ποια είναι τα μελλοντικά επαγγελματικά σας σχέδια; 

Φέτος θα κάνουμε μια συναυλία που δουλεύαμε αρκετό καιρό. Θα παρουσιάσουμε τον Μάιο του 2020 παραδοσιακά τραγούδια του Γιάννη Κωνσταντινίδη, ενορχηστρωμένα σε κλασική φόρμα. Κάναμε τη διασκευή τους με τον Γιώργο Καλούδη, που θα παίξει τσέλο και κρητική λύρα πάνω σε αυτό, και τη Χριστίνα Παντελή, που θα βρίσκεται μαζί μας στο πιάνο. Άλλη μια συναυλία θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο στο Athenaeum, με τον Γιώργο Καλούδη και τη Δήμητρα Κοκκινοπούλου. Θα παρουσιάσουμε έργα Ελλήνων συνθετών και, επιπλέον, θα ερμηνεύσουμε κάποια κομμάτια για πρώτη φορά. Δύο από αυτά, μάλιστα, τα έχουν γράψει για μένα ο Βαλέριο Μάνθο και ο Αντρέας Μουστούκης. Είμαι πολύ ευτυχισμένη γιατί πρόκειται για ωραίες μουσικές και όμορφες συνεργασίες.

[Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life, που κυκλοφόρησε με το Έθνος της Κυριακής, 24 Νοεμβρίου]