Ζέτα Δούκα: Η θεραπεία απαιτεί βαθιά αλλαγή

Έχετε μιλήσει ανοιχτά για την προσωπική σας μάχη με τις διαταραχές πρόσληψης τροφής. Πόσο απελευθερωτικά λειτούργησε αυτό για σας και πώς συνδέθηκε με την ίδρυση της Ανάσας;

Όλα ξεκίνησαν στο πλαίσιο μιας συνέντευξής μου για την προώθηση της τότε θεατρικής δουλειάς μου. Απαντώντας στη σχετική ερώτηση της δημοσιογράφου, αποκάλυψα την προσωπική μου μάχη με τις διαταραχές πρόσληψης τροφής. Όταν το ανέφερα, το είχα βέβαια πλήρως ξεπεράσει. Η ανταπόκριση από τον τύπο και τον κόσμο υπήρξε εντυπωσιακή και αυτό ακριβώς οδήγησε στην ίδρυση του Κέντρου Ημέρας Ανάσα το 2008 με τη στήριξη του Δήμου Αθηναίων και του Υπουργείου Υγείας. Οι υπηρεσίες στο Κέντρο παρέχονται εντελώς δωρεάν. Είναι πολύ σημαντικό οτιδήποτε μας συμβαίνει να το μετατρέπουμε σε εφόδιο βοήθειας, αλληλεγγύης και προσφοράς. Η Ανάσα με έφερε σε μια σχέση ευθύνης ως προς το κοινωνικό σύνολο. 

Πόσο δύσκολο αλλά και θεμελιώδες είναι να πραγματοποιήσουν οι ασθενείς το πρώτο βήμα και να ζητήσουν βοήθεια και ποια είναι τα βασικά εμπόδια που συναντούν στον δρόμο τους προς την ίαση;

Η αναζήτηση βοήθειας αποτελεί πράγματι μια μεγάλη απόφαση. Αρχικά το άτομο πρέπει να συνειδητοποιήσει πως υπάρχει πρόβλημα και πρέπει να επιθυμεί την ουσιαστική θεραπεία του. Εάν απλώς λαμβάνει υποστήριξη επειδή ωθήθηκε από το περιβάλλον του, τότε στερείται προσωπικού κινήτρου και, πιθανότατα, δεν θα δείξει μεγάλη αφοσίωση στη διαδικασία. Και είναι, πράγματι, αργή και επίμονη η πορεία προς τη θεραπεία. Υπάρχει μια μεγάλη ματαίωση του ασθενούς σε κάθε υποτροπή κι εκεί ακριβώς απαιτείται επιμονή και διαρκής θετική ανατροφοδότηση.

Τι θυμάστε πιο έντονα από την περίοδο που αντιμετωπίζατε διαταραχές πρόσληψης τροφής και πώς η προσωπική σας εμπειρία σας βοηθά να καταλάβετε καλύτερα τα συναισθήματα και τις ανάγκες των ασθενών;

Μπορώ να καταλάβω πώς νιώθουν οι ασθενείς αλλά, για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, έχω ξεχάσει πώς ακριβώς αισθανόμουν εγώ εκείνη την περίοδο. Αυτό που θυμάμαι όμως είναι πως υπήρχε έντονη μέσα μου η επιθυμία να απαλλαγώ από την ασθένειά μου. Σε κάθε υποτροπή, λοιπόν, έλεγα στον εαυτό μου πως πρέπει να βρω τη δύναμη να το ξεπεράσω και να προχωρήσω. Ωστόσο, ήταν και διαφορετικές εποχές τότε. Πριν από 30 χρόνια, που εκδήλωσα τη νόσο, δεν υπήρχε η κατάλληλη ενημέρωση, διάγνωση και αντιμετώπιση για τον ασθενή.

Από την προσωπική σας εμπειρία, πώς σπάει ο φαύλος κύκλος της αυτοκαταστροφής;

Νομίζω με την αγάπη. Βλέπετε, όλες οι ψυχικές νόσοι αφορούν τη γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας σε σχέση μ’ εκείνη που έχουν οι άλλοι για μας. Όταν αντλούμε την αγάπη και την υποστήριξη με τον τρόπο που τα επιθυμούμε, τότε οι φόβοι καταλαγιάζουν και αισθανόμαστε πιο δυνατοί.

Πώς η θεραπεία από μια ψυχική νόσο, όπως είναι η ανορεξία ή η βουλιμία, μπορεί να οδηγήσει έναν άνθρωπο στην αναθεώρηση της κοσμοθεωρίας του; Είναι το νέο ξεκίνημα πιο ουσιαστικό ύστερα από μια σκοτεινή περίοδο;

Οι άνθρωποι που πραγματικά θεραπεύονται –και πράγματι θεραπεύονται, ειδικά αν η ασθένεια αντιμετωπιστεί εγκαίρως, με τον σωστό τρόπο και τους κατάλληλους ειδικούς– αναγεννιούνται, όχι μόνο σε σχέση με τον εαυτό τους αλλά και σε σχέση με το περιβάλλον τους. Γιατί η αντιμετώπιση της ασθένειας απαιτεί να βάλεις το μαχαίρι στην ψυχή, σκάβοντας βαθιά στις ρίζες των δυσλειτουργιών. Και σε μια τέτοια διαδικασία, το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με το κοντινό του περιβάλλον. Βλέπει σχέσεις που δεν είναι όπως θα ήθελε ή όπως τις φαντάστηκε. Όμως, αν επιτευχθεί η ουσιαστική ίαση, τότε αλλάζει ριζικά η ποιότητα όλων των συναναστροφών.

Ποιοι είναι οι μελλοντικοί στόχοι της Ανάσας;

Πέρυσι κλείσαμε τα 10+1 χρόνια και παρουσιάσαμε σε μια εκδήλωση τα πεπραγμένα μας. Μέσα στο 2020 ο στόχος μας είναι να επεκταθούμε σε ωράριο και επιστημονική δυνατότητα, στο ήδη υπάρχον Κέντρο Ημέρας που λειτουργεί στην Αθήνα. Χρειαζόμαστε περισσότερους ειδικούς προκειμένου να μειωθεί και ο χρόνος αναμονής των ασθενών. Μάλιστα, το φθινόπωρο του 2020 σχεδιάζουμε την ίδρυση ενός νέου Κέντρου Ημέρας Ανάσα στη Θεσσαλονίκη.

[Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life, που κυκλοφόρησε με το Έθνος της Κυριακής, 29 Δεκεμβρίου]