Εxtinction Rebellion Hellas: Το κίνημα-φαινόμενο κατά της κλιματικής αλλαγής

Τον τελευταίο καιρό ένα κίνημα έχει στρέψει την προσοχή της κοινής γνώμης πάνω του. Κάποιοι τους χαρακτήρισαν υπερβολικά δραματικούς, άλλοι τους αποκάλεσαν τα νέα παιδιά των λουλουδιών. Εκείνοι, όμως, ισχυρίζονται πως απλώς επιθυμούν να σώσουν τον πλανήτη μας από τις τεράστιες επιπτώσεις της ραγδαίας κλιματικής αλλαγής. Συναντηθήκαμε με τους εκπροσώπους της Extinction Rebellion Hellas και θελήσαμε να μάθουμε περισσότερα για τις αρχές, τη δράση και τις προσδοκίες τους.

Ποιο είναι λοιπόν το κίνημα που εξελίσσεται σε κοινωνικό φαινόμενο της εποχής μας;

Η Ίντα, ιδρυτικό μέλος και μια από τις συντονίστριες της Εxtinction Rebellion Hellas, αναφέρει: «Ουσιαστικά το Extinction Rebellion ξεκίνησε τον Μάιο του 2018 από μια άλλη ομάδα ακτιβιστών, τη Rising Up. Ιδρυτές είναι ο Roger Hallam και η Gail Bradbrook. Ήταν κάτι που προετοίμαζαν μεθοδικά για δύο χρόνια. Ένα μείγμα ακτιβιστών, ακαδημαϊκών και δημοσιογράφων θέλησαν να βγάλουν δυναμικά στη δημοσιότητα αυτό για το οποίο οι επιστήμονες μας προειδοποιούσαν εδώ και καιρό: ότι ο πλανήτης μας καταστρέφεται. Η ομάδα πραγματοποίησε περιοδείες σε πόλεις του Ηνωμένου Βασιλείου, σε δημαρχεία, πλατείες, καφετέριες, και κάπως έτσι ξεκίνησε μια μαζική κινητοποίηση. Η πρώτη ανοιχτή διαμαρτυρία έγινε τον Οκτώβρη του 2018 κι ενώ όλοι περίμεναν 100-200 άτομα ο αριθμός ξεπέρασε τους 1.500 και σταδιακά έφτασε στις 6.000. Για αρκετές μέρες οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν με αμείωτο ρυθμό. Κλείστηκαν πολλοί δρόμοι, θάφτηκε ένα φέρετρο –σύμβολο του ζοφερού μας μέλλοντος στη Γη– μπροστά από τα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, φυτεύτηκαν δέντρα κ.ά.».

Πολλοί άνθρωποι ανά τον κόσμο εμπνεύστηκαν από το «rebellious week» και το κίνημα έλαβε γρήγορα καθολικό χαρακτήρα. Σήμερα υπάρχουν περίπου 700 ομάδες σε όλες τις ηπείρους, που οργανώνουν παράλληλες δράσεις για να ικανοποιηθούν τα τρία βασικά τους αιτήματα: Να πουν οι κυβερνήσεις την αλήθεια για την καταστροφή του περιβάλλοντος, να δράσουν άμεσα για τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και να δημιουργηθεί μια συνέλευση πολιτών που θα συμμετέχει στις κοινές αποφάσεις γύρω από το περιβάλλον. Η Ελευθερία, συντονίστρια του Extinction Rebellion Youth (που αφορά άτομα κάτω των 18 ετών), τονίζει πως στο κίνημα συμμετέχουν άνθρωποι όλων των ηλικιών και των κοινωνικών τάξεων. «Μ’ αυτό τον τρόπο οι πολίτες ταυτίζονται περισσότερο με τη δράση μας και η φωνή μας ακούγεται δυνατότερα», υπογραμμίζει.

Ποια είναι όμως η ακριβής δομή των Extinction Rebellion και ποιος κρύβεται πίσω από τη λήψη των αποφάσεών τους;

Ο Φώτης, μέλος της ομάδας του Λονδίνου και της Αθήνας, επισημαίνει πως δεν υπάρχει αρχηγός του κινήματος: «Στην ουσία έχουμε μια οριζόντια δομή, δεν ακολουθούμε δηλαδή συγκεκριμένη ιεραρχία. Όλοι είμαστε ίσοι. Μάλιστα, οι συντονιστές αλλάζουν ανά τρεις μήνες προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποκέντρωση και κάθε άτομο ανάλογα με τις ικανότητές του αναλαμβάνει συγκεκριμένα κομμάτια δράσης». Η Ίντα επισημαίνει πως η λήψη των αποφάσεων βασίζεται πολύ στα γκρουπ συνεργασίας. «Στις καθιερωμένες μας συναντήσεις διατυπώνονται οι προτάσεις και οι ιδέες για δράση και έπειτα, με ανάταση του χεριού, εκφράζουμε τη συμφωνία ή τη διαφωνία μας. Πρόκειται για μια συλλογική προσπάθεια και αυτό ακριβώς είναι που την καθιστά τόσο όμορφη και δημιουργική. Δεν υπάρχει πολιτικός προσανατολισμός και δεν γίνεται χρήση βίας. Διεκδικούμε και αφυπνίζουμε, ελπίζουμε και αγωνιζόμαστε για ένα καλύτερο μέλλον».

Στη σύγχρονη εποχή κυριαρχεί ένα τοξικό σύστημα ατομικισμού που δεν μας επιτρέπει να αντιληφθούμε πως απειλούμαστε ως είδος

Λαμβάνει όμως το κίνημα κάποια χρηματοδότηση για τις δράσεις του; Η Ελευθερία διευκρινίζει πως «σε παγκόσμιο κομμάτι υπάρχει μπάτζετ, που αφορά όμως κυρίως δωρεές. Οι Massive Attack, για παράδειγμα, μας προσέφεραν ένα μεγάλο κομμάτι των εσόδων από τον νέο τους δίσκο. Όλα τα μέλη της οργάνωσής μας, βέβαια, είναι εθελοντές. Με το οικονομικό μπάτζετ καλύπτουμε κυρίως τις νομικές μας υποθέσεις γιατί ναι μεν δεν χρησιμοποιούμε βία αλλά για να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητά μας πιέζουμε αναγκαστικά και το νομικό κομμάτι των χωρών. Μια ομάδα δικηγόρων λοιπόν μας καλύπτει νομικά σε περίπτωση σύλληψης. Είναι άτομα που περιμένουν τα μέλη μας κατά την αποφυλάκισή τους με μπισκότα, κουβέρτα, τσάι και μια ζεστή αγκαλιά. Σαν κουλτούρα, βέβαια, βασιζόμαστε πολύ και στην αλληλεγγύη». Ένα από τα σύμβολα του κινήματος Extinction Rebellion είναι η κλεψύδρα, χαρακτηριστική του περιορισμένου χρόνου ζωής της Γης. Συνειδητοποιεί, όμως, η πλειονότητα του πληθυσμού ανά τον κόσμο το επείγον της κατάστασης;

«Ελάτε να δημιουργήσουμε από την αρχή, να δράσουμε με έναν νέο τρόπο»

Ο Φώτης τονίζει πως «υπάρχουν άτομα που ξέρουν και προσπαθούν. Ωστόσο, δυστυχώς, σε γενικότερο πεδίο παρατηρείται ελλιπής ενημέρωση κι αυτό αποτελεί όχι μόνο ατομική ευθύνη αλλά και αστοχία του σχολικού και οικογενειακού περιβάλλοντος. Ειδικά στην Ελλάδα, σε ένα υψηλότατο ποσοστό ατόμων κυριαρχούν η άγνοια και η αδιαφορία. Και ως ένα βαθμό αυτό κρίνεται κατανοητό. Ζούμε, βλέπετε, σε μια χώρα που υπάρχει υψηλό ποσοστό ανεργίας και η ανάγκη της βραχυπρόθεσμης επιβίωσης καλύπτει οτιδήποτε άλλο». Η Ίντα καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο φόβος κι η απόγνωση που προκαλεί η σκέψη της κλιματικής αλλαγής ακινητοποιούν περισσότερο τους πολίτες. «Κάποιες φορές ο κόσμος απλώς κρύβεται από το πρόβλημα γιατί τρέμει τη συνειδητοποίηση της αλήθειας. Γι’ αυτό κι εμείς δίνουμε πάντα μια ελπίδα. Δεν παρουσιάζουμε απλώς την καταστροφή αλλά λέμε: Ελάτε να δημιουργήσουμε από την αρχή, να δράσουμε με έναν νέο τρόπο, να δούμε αλλιώς ολόκληρη τη ζωή μας. Και πράγματι πολλοί αλλάζουν μετά την ενημέρωση που τους παρέχεται. Αρχίζουν να ταξιδεύουν περισσότερο, γιατί δεν ξέρουν μέχρι πότε θα μπορούν να το κάνουν, δείχνουν ενδιαφέρον για την τακτική της πολιτικής ανυπακοής και με τόσους πολλούς διαφορετικούς τρόπους διευρύνονται ψυχικά». Κι ενώ οι Extinction Rebellion έχουν πολλές φορές κατηγορηθεί για χρήση μιας αυστηρής ρητορικής που δημιουργεί κλίμα τρομοκρατίας, η Ελευθερία δεν συμμερίζεται καθόλου τη συγκεκριμένη άποψη

«Εμείς απλώς παρουσιάζουμε τα αδιάσειστα επιστημονικά στοιχεία. Κάποιες κινήσεις εντυπωσιασμού όμως σαφώς και γίνονται, με σκοπό να προσελκύσουν την προσοχή της κοινής γνώμης. Για παράδειγμα, στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο ορισμένα μέλη μας έπεσαν κάτω και προσποιήθηκαν τους νεκρούς. Αυτό μπλόκαρε τον κόσμο εκεί. Τους κινητοποίησε να σκεφτούν περισσότερο, να προβληματιστούν – ποιος ξέρει, ίσως και να αλλάξουν».

Στη χώρα μας, όπως αναφέρουν τα μέλη της Extinction Rebellion Hellas, δεν έχουν πραγματοποιηθεί ακόμη συλλήψεις, όμως παγκοσμίως χιλιάδες άτομα έχουν έρθει αντιμέτωπα με τις επιπτώσεις του νόμου. Ωστόσο, η Ελευθερία επισημαίνει ότι «σε πολλά κράτη οι αντιδράσεις των αστυνομικών είναι εξαιρετικά ζεστές και τρυφερές. Βέβαια πρόκειται και για χώρες όπου υπάρχει γενικότερα άλλο υπόβαθρο στη σχέση αστυνομίας-πολίτη. Αλλά κάθε χώρα και ομάδα έχει τη δική της ταυτότητα. Προσωπικά όταν έβλεπα τις μαζικές κινητοποιήσεις με είχε εμπνεύσει πολύ η ομάδα της Εxtinction Rebellion στο Πακιστάν, όπου κάποιες κοπέλες με πανό αγωνίζονταν για το περιβάλλον μπροστά από έναν στρατιώτη που κρατούσε το όπλο του. Στο Λονδίνο, όπου υπάρχει και η μεγαλύτερη συμμετοχή του κόσμου, κυριαρχεί σίγουρα και η αίσθηση του πάρτι. Κι αυτό γίνεται επίτηδες, για να αποκτούν όλοι πρόσβαση στο κομμάτι της μεγάλης γιορτής. Μητέρες με παιδιά, έγκυοι, παππούδες συγκεντρώνονται και διαδηλώνουν ειρηνικά σε ένα κίνημα που όλο και δυναμώνει. Συνεπώς, η πολιτική ανυπακοή δεν έχει μόνο έναν χαρακτήρα. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα δεν κλείνουμε μέχρι στιγμής τους δρόμους γιατί πρωταρχικός μας στόχος δεν είναι η διατάραξη αλλά η απορία και το ενδιαφέρον του κόσμου».

Οι κινητοποιήσεις ανά τον κόσμο συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό 

Στην Ελλάδα, η επόμενη δράση θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβρη και θα αποτελέσει πρωτοβουλία της Extinction Rebellion Youth. Η Ελευθερία, ως βασική συντονίστρια, μας δίνει περισσότερες λεπτομέρειες: «Σε ένα ορθογώνιο σχήμα άνθρωποι που κρατούν φορητούς υπολογιστές και το πρόσωπό τους καλύπτεται από μάσκα θα προσελκύουν τους περαστικούς, δείχνοντάς τους εικόνες της οικολογικής καταστροφής. Έξω από τον κύκλο άλλα μέλη επίσης θα συνομιλούν με τον κόσμο και θα τους ενημερώνουν. Η δράση μας στηρίζεται στους Αnonymous και στους Τell the Truth, πιστεύουμε πολύ στη συνεργασία με άλλες ομάδες, στον πειραματισμό και στη δημιουργικότητα». Φωνές διαμαρτυρίες που υψώνονται, πρωτότυπες δράσεις και πολλά όνειρα. Είναι τελικά οι Extinction Rebellion ένα κίνημα που θα φέρει τη μεγάλη κοινωνική αλλαγή ή αποτελεί μια μόδα της εποχής μας που σύντομα θα ξεφουσκώσει; Τα μέλη της δηλώνουν αισιόδοξα για τη συνέχεια. Όπως αναφέρει και ο Φώτης, «χωρίς όραμα και ελπίδα δεν γίνεται να αγωνιστείς. Πολλά πράγματα βέβαια κατά καιρούς μας προσγειώνουν ανώμαλα καθώς συνειδητοποιούμε πως υπάρχει ακόμη μακρύς δρόμος. Αλλά είμαστε μια όμορφη ομάδα, με επιμονή και αγάπη για την ανθρωπότητα».  

[Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life, που κυκλοφόρησε με το Έθνος της Κυριακής, 29 Δεκεμβρίου]