Η Οδύσσεια είναι ο χάρτης της ζωής μας

Ερχεται μια στιγμή στη ζωή μας που σπάνε όλα τα φράγματα και ανοίγουν διάπλατοι όλοι οι ορίζοντες. Μια στιγμή που μας σπρώχνει σε μια απόφαση που κάποτε μας φαινόταν αδιανόητη. Και τότε, υπερβαίνοντας τον εαυτό μας και τους περιορισμούς του, ξυπνάμε! Κι αλλάζουμε πεπρωμένο. Κάθε νέα αρχή είναι μια αλλαγή πεπρωμένου. Να αλλάξουμε πεπρωμένο σημαίνει να ξυπνήσουμε. Επειδή το πεπρωμένο είτε το επιλέγεις ξύπνιος, είτε σε επιλέγει κοιμισμένο. Συχνά όμως διστάζουμε να κάνουμε το βήμα μιας νέας αρχής. Δεν είμαστε πρόθυμοι να εγκαταλείψουμε το παλιό που, μολονότι τελειωμένο ή περιοριστικό, μοιάζει οικείο. Μας αναστέλλει η αβεβαιότητα όταν είναι να βαδίσουμε σε αχαρτογράφητες περιοχές. Όμως ποτέ δεν είμαστε μόνοι. Ορατοί κι αόρατοι σύμμαχοι εμφανίζονται, συχνά με αναπάντεχους τρόπους. Έναν από αυτούς μας τον προσέφερε ο Όμηρος στην Οδύσσεια.

Θα μπορούσατε να φανταστείτε ότι το ταξίδι της ζωής σας έχει την αντιστοιχία του στο ταξίδι του Οδυσσέα; Κι εμείς, όπως αυτός. περιπλανιόμαστε από εμπειρία σε εμπειρία. Συναντάμε μονόφθαλμους γίγαντες, παλεύουμε να αντισταθούμε στις προκλήσεις των Σειρήνων, συντριβόμαστε με δύσκολες επιλογές ανάμεσα στη Σκύλλα και στη Χάρυβδη, κάποιες φορές βυθιζόμαστε τόσο σαν να φτάνουμε στον Άδη κι άλλες υψωνόμαστε στηριγμένοι σε ανθρώπινη και θεϊκή βοήθεια. Στο επικό ταξίδι του Οδυσσέα υπάρχει ένας μυστικός κώδικας που περιγράφει τα στάδια που περνάμε καθώς ταξιδεύουμε στη ζωή, κάνουμε επιλογές και σχέσεις, χάνουμε το δρόμο μας, τον βρίσκουμε ξανά και συνεχίζουμε ζητώντας να επιστρέψουμε στον τόπο της καρδιάς μας. Στην Ιθάκη.

Ως εδώ και μη παρέκει!

Μολονότι το ταξίδι του Οδυσσέα κράτησε 10 χρόνια, τα περισσότερα από αυτά δεν ταξίδευε. Τον κρατούσε καθηλωμένο στο νησί της η Καλυψώ που, όπως αποκαλύπτει ετυμολογικά το όνομά της, του έριχνε ένα κάλυμμα στο νου για να ξεχνά. Η αντιστοιχία στη δική μας ζωή είναι η καθήλωση σε καταστάσεις, σχέσεις και πάνω απ’ όλα πεποιθήσεις που μας κρατάνε πίσω. Παρ όλα αυτά μένουμε μαζί τους. Επειδή έχουμε βολευτεί. Κι επειδή μας ανταμείβουν με κάποιες ικανοποιήσεις που καθησυχάζουν τις ανασφάλειές μας ή μας δίνουν μια ψευδαίσθηση φροντίδας. Η Καλυψώ κρατούσε σαγηνεμένο τον Οδυσσέα 7 ολόκληρα χρόνια ταΐζοντάς τον νέκταρ και αμβροσία για να τον κάνει αθάνατο, όπως του υποσχόταν. Κι εκείνος βολεύτηκε και ξεχάστηκε καθώς η Καλυψώ κάλυπτε με ένα πέπλο λήθης τον αληθινό προορισμό του: το γυρισμό στην Ιθάκη. Σαν τον Οδυσσέα κι εμείς καθηλωνόμαστε συχνά σε μια εξάρτηση από μια ουσία ή μια συμπεριφορά ή σε μια κακοποιητική σχέση περιμένοντας κάτι που δεν έρχεται ποτέ ή που χάνεται αστραπιαία.

Ματαιωνόμαστε ξανά και ξανά κι όμως μένουμε. Μήνες, χρόνια καμιά φορά ζωές ολόκληρες. Ωστόσο κι αν εμείς την ξεχάσαμε, η Ιθάκη δεν μας ξέχασε. Όσα καλύμματα κι αν έχει ρίξει η Καλυψώ-καθήλωση, δεν μπόρεσε ποτέ να εξαλείψει τη βαθύτερη ουσία μας. Η αίσθηση ότι αξίζουμε καλύτερα, η λαχτάρα μας για ελευθερία κι αυτοσεβασμό μας κάνουν αργά ή γρήγορα να ξυπνήσουμε και να κινητοποιηθούμε. Και τότε αξιολογούμε ξανά όσα μέχρι εκείνη τη στιγμή μας καθήλωναν και τα απαξιώνουμε. Τα ερμηνεύουμε με νέο τρόπο. Αυτό συμβαίνει και στην Οδύσσεια όταν εμφανίζεται ο Ερμής για να ζητήσει από την Καλυψώ να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει. Ο Ερμής, όπως αποκαλύπτει το όνομά του, προσφέρει μια νέα ερμηνεία στον Οδυσσέα. Ένα νέο τρόπο να δει την κατάσταση καθήλωσής του, να την αναγνωρίσει και να την εγκαταλείψει. Ξυπνώντας σαν από λήθαργο νιώθει τη βαθιά λαχτάρα να φύγει επιτέλους. Να επιστρέψει στο βασίλειό του, στην Πηνελόπη-ψυχή του και στη δημιουργία του, τον γιο του Τηλέμαχο.

Ο Οδυσσέας της ψυχής μας συναντά τον εξωγήινο και τον Πλάτωνα

Όσο κι αν καθυστερήσει αυτή η αφύπνιση, έρχεται κάποτε. Σταδιακά μαζεύουμε ενέργεια, συσσωρεύουμε βουβά πόνο και ματαιώσεις, όπως τα σύννεφα που σιγά σιγά μαζεύονται και πυκνώνουν και πληθαίνουν και βαραίνουν μέχρι να αγγιχτούν τα όρια της αντοχής μας. Και τότε ξεσπάμε σαν καταιγίδα. Με ένα ορμητικό «ως εδώ και μη παρέκει» που μας ωθεί να διακόψουμε μονομιάς κι οριστικά την κακοποιητική σχέση με κάποια ουσία, συνήθεια ή άνθρωπο. Τότε αποκτάμε μηδενική ανοχή για ό,τι μας βασάνισε και μας περιόρισε για χρόνια. Όπως ο Οδυσσέας που ξέσπασε κλαίγοντας στο ακρογιάλι του νησιού όπου τον είχε εγκλωβίσει η Καλυψώ. «Δεν το θέλω πια αυτό», ούρλιαζε. «Θέλω να επιστρέψω στην Ιθάκη. Θέλω να γυρίσω στο σπίτι».

Σχεδόν τρεις χιλιάδες χρόνια μετά την κραυγή του ομηρικού Οδυσσέα, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ σκηνοθετεί μια από τις πιο τρυφερά σπαρακτικές σκηνές στην ταινία «Ε.Τ.» όπου ο ήρωας υψώνει το εξωγήινο δάχτυλό του με τον δείκτη να λάμπει σαν φως δείχνοντας τον ουρανό και λέγοντας με παράπονο «Ε.Τ. wants to go home». O E.T. θέλει να γυρίσει σπίτι. Πλάνητες, πλανημένοι και περιπλανώμενοι κι εμείς όπως ο Οδυσσέας λαχταράμε βαθιά τον γυρισμό μας σε μια κατάσταση μακαριότητας και πληρότητας, ωκεάνιας ειρήνης, απέραντης αποδοχής κι αγάπης που μολονότι δεν τα έχουμε ζήσει στην πληρότητά τους σ’ αυτόν τον κόσμο παρ’ όλα αυτά τα νοσταλγούμε. Κι αυτό σημαίνει πως κάπου κάποτε τα ζήσαμε. Σ’ αυτή την απόμακρη, σαν ξεχασμένο τραγούδι, ανάμνηση αναφέρεται ο Πλάτωνας περιγράφοντας τις ψυχές που κάποτε στροβιλίζονταν μακάρια στους αιώνιους χώρους των αθανάτων και που ύστερα ξέπεσαν με τη βαθιά λαχτάρα να επιστρέψουν. Και νιώθουν ακαταμάχητη έλξη για ό,τι αμυδρά τους θυμίζει την ουράνια μακαριότητα που ζούσαν κάποτε. 

Συγχώρεσε και αυτό θα εξαφανιστεί 

Υπάρχει κάτι καλό μέσα μας, κάτι τρυφερό και συμπονετικό και συνάμα γενναίο και μεγαλόπρεπο. Υπάρχει ένα βασίλειο-ψυχολογική κατάσταση που μας καλεί να επιστρέψουμε κάθε φορά που ο φόβος ή ο θυμός συσκοτίζουν τον νου μας κρατώντας μας μακριά από την πατρίδα της καρδιάς μας. Η Καλυψώ στη ζωή μας είναι αφενός οι μοιραίες προσκολλήσεις μας αλλά κυρίως τα χρόνια παράπονα που μας κρατούν καθηλωμένους σε ένα τραύμα που άθελά μας συντηρούμε αρνούμενοι τη συγχώρεση. «Κλέβει τον εαυτό του όποιος ανώφελα πονάει» γράφει ο Σαίξπηρ θυμίζοντάς μας πως εμείς στο τέλος είμαστε που στερούμαστε την ανακούφιση και την ελευθερία από το παρελθόν. Το παράπονα μέσα μας έχουν συχνά ηλικία δεκαετιών. Από μόνα τους δεν έχουν τη δύναμη να συντηρούνται. Τους τη δίνουμε εμείς. Τα ίδια τα γεγονότα δεν κρατούν πολύ. Ο απόηχός τους είναι που διαρκεί. Μπορεί να αντηχούν μέσα μας μια ολόκληρη ζωή μέχρι να αποφασίσουμε ότι δεν το θέλουμε αυτό πια! Όποιος κι αν είναι ο ένοχος, όποιον κι αν έχουμε κατηγορήσει –τον άλλον ή τον εαυτό μας ή και τους δυο μαζί– μπορούμε πάντα να κάνουμε μια νέα επιλογή. Να πούμε «ως εδώ και μη παρέκει» στον πόνο και να αποτινάξουμε από τη ζωή μας την ενοχή και την καταδίκη. Γενναία και μεγαλόπρεπα να εγκαταλείψουμε το παρελθόν και να διαλέξουμε ένα άλλο πεπρωμένο. Επιτέλους!

Τι μας στηρίζει στα δύσκολα;

Οι περιπέτειες του προπάτορα Οδυσσέα αντιπροσωπεύουν εντυπωσιακά τις ψυχολογικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε στο ταξίδι της ζωής μας. Οι λύσεις που βρήκε ο Οδυσσέας στις διάφορες δοκιμασίες μάς προσφέρουν κατανόηση και παραδείγματα για ευφυείς λύσεις στη δική μας ζωή. Το ετυμολογικό νόημα των ονομάτων στην Οδύσσεια και ο κρυφός συμβολισμός των αντικειμένων γίνονται οδηγοί. Ο αρχηγός των μνηστήρων της Πηνελόπης για παράδειγμα είναι ο Αντίνοος, ο αντινούς που πολεμά μέσα μας τον ορθό νου και τη σοφία μας. Ποια παράλογη σκέψη σε τυραννά; Το κατάρτι όπου δένεται οικειοθελώς ο Οδυσσέας για να περάσει από τις Σειρήνες είναι αυτό που μας έχει κρατήσει ακλόνητους στα δύσκολα. Τι είναι αυτό, λοιπόν, που στηρίζει εσάς στα δύσκολα; Τι κρύβεται στο υφαντό της Πηνελόπης που υφαίνεται και ξεϋφαίνεται και πώς συνδέεται με τις δικές σας εμπειρίες ζωής; Ο Όμηρος έχει κρύψει στην Οδύσσεια έναν ψυχολογικό χάρτη πορείας που μπορεί να μας συντροφέψει και να μας προφυλάξει από τον άσκοπο πόνο. Στο βιβλίο «Μυστική Οδύσσεια» ο κρυφός κώδικας του Ομήρου φανερώνεται μαζί με την παρήγορη επιβεβαίωση πως δεν είμαστε ποτέ μόνοι. Από τα βάθη των αιώνων έρχεται ένα μήνυμα, ένα πλήθος πληροφοριών και μια σπουδαία καθοδήγηση που μας συμπαρίστανται και μας ωθούν να επιστρέψουμε στην Ιθάκη της ψυχής μας. Θριαμβευτικά.

[Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life, που κυκλοφόρησε με το Έθνος της Κυριακής, 29 Δεκεμβρίου]

Διαβάστε ακόμη

Παγκόσμια ανησυχία για τις απειλές Πούτιν μετά το χτύπημα με τον πύραυλο Oreshnik στην Ουκρανία: Τα χαρακτηριστικά του νέου όπλου της Ρωσίας

Νέα αποκάλυψη για την υπόθεση της Αμαλιάδας: Είχε παντρευτεί εικονικά Ινδό η Ειρήνη Μουρτζούκου

Πόλεμος της κυβέρνησης Μπάιντεν με τις εταιρείες τεχνολογίας: Ζητεί να διαχωριστεί η Google από το Chrome και το Android

Βρετανία: Πόσο κόστισε η στέψη του βασιλιά Καρόλου – Το ιλιγγιώδες ποσό