Η Τουρκία σε ρόλο πειρατή: Απειλεί με NAVTEX, «προσευχές» και fake news

«Αθώες» συμπτώσεις στην πολιτική δεν υπάρχουν, παρά μόνο αλληλουχίες γεγονότων που οδηγούν σε συμπεράσματα, ενίοτε δυσάρεστα. Πολύ δε περισσότερο στην περίπτωση της Τουρκίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που καυχιέται πως «ό,τι λέει, το κάνει», ακόμη και όταν αυτό το «ό,τι» έρχεται σε αντίθεση με… διεθνείς δικαιικούς κανόνες, κυριαρχικά δικαιώματα και σχέσεις καλής γειτονίας.

Σε ρόλο «πειρατή», η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η θεωρητικώς υποψήφια για ένταξη στην Ε.Ε., άκουσε όσα της είπαν οι Ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών έπειτα από το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της 13^ης Ιουλίου στις Βρυξέλλες… και έκανε τα ακριβώς αντίθετα.

Τι την «παρότρυναν» να κάνει οι ΥΠΕΞ των «27»; Επί της ουσίας, δύο πράγματα: να ανακαλέσει την απόφαση για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος και να σταματήσει να προκαλεί στη Μεσόγειο.

Και τι έκανε η Τουρκία; Από τις αρχές της περασμένης εβδομάδας το καθεστώς Ερντογάν έχει εκδώσει δύο NAVTEX (οδηγίες προς ναυτιλλομένους) προαναγγέλλοντας νέες προκλήσεις στη Μεσόγειο:

• Την υπ’ αριθμόν 0950/20 για γεωτρητικές έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ από το πλωτό γεωτρύπανο Yavuz στις 14 Ιουλίου (και για το διάστημα από 18 Ιουλίου έως και 18 Αυγούστου),
• και την υπ’ αριθμόν 0977/20 για σεισμικές έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νοτίως του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης από το σεισμογραφικό ORUÇ REİS στις 21 Ιουλίου (και για το διάστημα από 21 Ιουλίου έως και 2 Αυγούστου).

Όσο για την τεμενοποίηση της Αγίας Σοφίας, πλέον ο χρόνος μετράει αντίστροφα για την ισλαμική προσευχή που είναι προγραμματισμένο να λάβει χώρα εκεί στις 24 Ιουλίου.

«Πες μου τι είναι αυτό που σε ενοχλεί για να το κάνω»: αυτή είναι η στάση που κρατάει η Τουρκία επί της ουσίας απέναντι στην Ε.Ε. Είχε φανεί, άλλωστε, και κατά τη συνέντευξη που παραχώρησαν από κοινού οι Ζοζέπ Μπορέλ και Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην Άγκυρα στις 6 Ιουλίου. Ήταν τότε που ο Τούρκος ΥΠΕΞ επιτέθηκε ανοιχτά στην Κύπρο αλλά και στη Γαλλία, προτού εν συνεχεία δώσει δώρο στον ύπατο εκπρόσωπο της Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής ένα τουρκικής παραγωγής αντισηπτικό ονόματι «BOREL», με τους αναλυτές τότε στην πλειονότητά τους να αντιμετωπίζουν με δυσπιστία το τουρκικό «πεσκέσι». «Η διαβολή και το πεσκέσι τουρκικά πράγματα», που θα έλεγε και ένας παλαιός Γάλλος ελληνιστής, ο Βικτόρ Μπεράρ.

Οι ένοχες συμπτώσεις 

Από τις αρχές του μήνα ωστόσο θα ακολουθούσαν πολλά:

• Η NAVTEX της 14^ης Ιουλίου για νέες τουρκικές γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ (η εκδοθείσα μόλις λίγες ώρες έπειτα από το Συμβούλιο των Ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών της 13^ης Ιουλίου), μια NAVTEX την οποία ο εκπρόσωπος του γερμανικού ΥΠΕΞ, Κρίστοφερ Μπούργκερ, θα επέκρινε ως «λάθος μήνυμα» από την πλευρά της Τουρκίας.
• Η κίνηση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου να «κάψει» - επίσης στις 14 Ιουλίου - την απόπειρα γερμανικής διαμεσολάβησης στα ελληνοτουρκικά, αποκαλύπτοντας τη συνάντηση (μεταξύ Σουρανή, Καλίν, Χέκερ) που είχε προηγηθεί στο Βερολίνο στις 13 Ιουλίου.
• Και η NAVTEX της 21^ης Ιουλίου για τουρκικές σεισμογραφικές έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νοτίως του Καστελόριζου.

Αυτή η τελευταία τουρκική NAVTEX της 21ης Ιουλίου εκδόθηκε, διόλου τυχαία, την ώρα που βρισκόταν ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας στην Αθήνα, λες και η Τουρκία ήθελε να στείλει έτσι ένα μήνυμα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο Βερολίνο. Εκδόθηκε όμως και λίγες ώρες αφότου οι «27» ηγέτες της Ε.Ε. κατέληξαν σε έναν «ιστορικό συμβιβασμό» συνολικού ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ για το ταμείο ανάκαμψης της Ένωσης στη σκιά της πανδημίας του κορονοϊού. Σαν η Τουρκία να ήθελε να στείλει παράλληλα ένα μήνυμα και στην ΕΕ συνολικά… Είναι τις ευρωπαϊκές αποφάσεις άλλωστε που αγνοεί όταν ανακοινώνει νέες έρευνες στη Μεσόγειο.

«Υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να συζητάμε για τη μεγάλη ευρωπαϊκή επιτυχία, το αποτέλεσμα της χθεσινής Συνόδου Κορυφής. Όμως, δυστυχώς, η επικαιρότητα με υποχρεώνει να ξεκινήσω από μια παρατήρηση: Η Τουρκία για ακόμα μια φορά προσθέτει έναν ακόμα κρίκο στις επιθετικές ενέργειες απέναντι στην Ελλάδα, απέναντι στην Κύπρο, απέναντι τελικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά. Δεν ξέρω αν ενοχλείται καθ' οιονδήποτε τρόπο από την ευρωπαϊκή και εθνική επιτυχία η οποία διαδραματίστηκε στις Βρυξέλλες…», θα δήλωνε χαρακτηριστικά ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στις 21 Ιουλίου από την Αθήνα, έχοντας στο πλευρό του τον υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας, Χάικο Μάας.

Οι τουρκικές κινήσεις στη Μεσόγειο συμπίπτουν όμως χρονικά (διόλου τυχαία) και με τις εξελίξεις στη Λιβύη, καθώς παράλληλα πυκνώνουν τα σύννεφα μιας επαπειλούμενης σύρραξης γύρω από τη Σύρτη, με τις υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις του GNA από τη μία πλευρά να δείχνουν σαν να προετοιμάζονται για επίθεση και την Αίγυπτο του Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι από την άλλη να δηλώνει έτοιμη ακόμη και για στρατιωτική εισβολή εάν απειληθούν οι κόκκινες γραμμές της (Σύρτη, αλ Τζούφρα). Απαντώντας σε σχετική ερώτηση στις 21 Ιουλίου, κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε με τον Γερμανό ομόλογό του στην Αθήνα, ο Νίκος Δένδιας χαιρέτισε τη στάση της Αιγύπτου στο λιβυκό ως «αμυντική». 

Αψηφώντας εταίρους και συμμάχους, η Τουρκία του Ερντογάν ρίχνει λάδι στη φωτιά προκαλώντας. Κάπως έτσι, ίσως να εκτιμά ότι πετυχαίνει πολλά: δοκιμάζει τα ελληνικά αντανακλαστικά και εμφανίζεται αποφασιστική στα μάτια της Ε.Ε., φανερώνοντας όμως έτσι και τον βαθμό στον οποίο είναι διατεθειμένη να εκβιάσει τους Ευρωπαίους (διεκδικώντας παράλληλα πολλά: την άρση της βίζας, ευρωπαϊκά κονδύλια για το προσφυγικό, μια νέα τελωνειακή ένωση, ευρωπαϊκά κεφάλαια για την ανοικοδόμηση Συρίας από… τουρκικές εταιρείες, το άδειασμα των Κούρδων, την αποδοχή της τουρκικής παρουσίας στη Λιβύη κ.ά.).

Με το βλέμμα σε Λιβύη, Αίγυπτο και Ε.Ε. 

Η Τουρκία όμως έτσι στέλνει ένα μήνυμα αποφασιστικότητας και προς την πλευρά της Αιγύπτου του Σίσι, λέγοντας στο Κάιρο ότι θα αναγκαστεί - με τον ένα ή τον άλλο τρόπο - να διαπραγματευτεί και με τους Τούρκους για τις θαλάσσιες ζώνες στη Μεσόγειο. Ένα μήνυμα το οποίο συνοδεύεται και από το πολυδιαφημισμένο «δέλεαρ»-«τυράκι» ότι η αιγυπτιακή ΑΟΖ θα είναι μεγαλύτερη εάν το Κάιρο επιλέξει να καταλήξει σε συμφωνία πρώτα με την Τουρκία και όχι με την Ελλάδα, λες και η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο είναι ένα προϊόν προς πώληση για όποιον προλάβει σε μια λογική τύπου first come first served. Κάπως έτσι, η Άγκυρα τρέχει να προλάβει και κάθε πιθανή πρόοδο στις συζητήσεις περί οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.

Όταν πρόκειται ωστόσο για την Αίγυπτο, τα τουρκικά μηνύματα έχουν παράλληλα και λιβυκή διάσταση. «Στρατιές» από έμμισθα τουρκικά trolls στο twitter προπαγανδίζουν εδώ και ημέρες, στον απόηχο της απόφασης του αιγυπτιακού κοινοβουλίου να δώσει το πράσινο φως στον Σίσι για μια στρατιωτική εμπλοκή στη γειτονική Λιβύη, ότι οι Αιγύπτιοι ετοιμάζονται να πολεμήσουν (και να «πεθάνουν») στο λιβυκό μέτωπο όχι για να προασπίσουν τη δική τους εθνική ασφάλεια αλλά για «χάρη της Ελλάδας».

Μέσα σε όλα αυτά, κάτι που θα μπορούσε να εξεταστεί είναι και το ενδεχόμενο η Άγκυρα να θέλει να δημιουργήσει κάποιου είδους αντιπερισπασμό στη Μεσόγειο προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για νέες κινήσεις στο λιβυκό μέτωπο.

Παράλληλα βέβαια, το καθεστώς Ερντογάν-Μπαχτσελί στέλνει μηνύματα και στο εσωτερικό, εντός των τουρκικών συνόρων. Το ισλαμοεθνικιστικό κατεστημένο προφανώς και θέλει να ενισχύσει το προφίλ του στα μάτια των ψηφοφόρων που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην καθημερινότητά τους (οικονομία, προσφυγικό-μεταναστευτικό, καταστολή, πόλωση κ.ά.). Και αφού δεν μπορεί πια να πουλήσει προς άγραν ψήφων οικονομικές επιτυχίες όπως έκανε τη χρυσή περίοδο 2002-2007, πουλάει τσαμπουκά προς εσωτερικό εντυπωσιασμό ενάντια στην «κακή» Ελλάδα και στους «αγνώμονες» Ευρωπαίους, τσαμπουκά τον οποίο έρχεται να συνδυάσει χρονικά και με την πρώτη ισλαμική προσευχή στην Αγία Σοφία. Είναι σαφές ωστόσο σε όλους ότι ακόμη και το χαρτί της επανατεμενοποίησης της Αγίας Σοφίας κάποια στιγμή θα ξεφουσκώσει, ενδεχομένως νωρίτερα από όσο θα επιθυμούσε ο ίδιος ο Ερντογάν.

Μέχρι τότε βέβαια, και με τους ραγδαίους ρυθμούς με τους οποίους τρέχουν οι τουρκικές προκλήσεις, θα έχουν γίνει εκ των πραγμάτων πολλά. Η Τουρκία ό,τι λέει το κάνει και αυτό που κάνει είναι να προκαλεί. Οι Ευρωπαίοι από την άλλη διεμήνυσαν μόλις την περασμένη εβδομάδα ότι εάν η Τουρκία συνεχίσει να προκαλεί τότε θα της επιβάλλουν κυρώσεις, με τον Έλληνα ΥΠΕΞ μάλιστα να υπογραμμίζει ότι μπορεί σε μια τέτοια περίπτωση να ζητήσει και έκτακτη σύγκλιση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων πριν από την επόμενη προγραμματισμένη συνάντηση στα τέλη Αυγούστου… 

Και αν κάποιους τους συμφέρει... 

Σκεπτόμενος «προβοκατόρικα», θα μπορούσε ωστόσο κανείς να διερωτηθεί και το εξής: Μήπως είναι «προτιμητέα» μια ελληνοτουρκική κρίση σήμερα στο Καστελόριζο αντί για μια ακόμη χειρότερη ελληνοτουρκική κρίση αύριο κοντά στην Κρήτη. Μήπως το Καστελόριζο είναι κάτι που μπορεί να αντέξει-υποστηρίξει το καθεστώς Ερντογάν (όχι μόνο επιχειρησιακά λόγω της εγγύτητας στα τουρκικά παράλια αλλά και επικοινωνιακά, καταγγέλλοντας τις ελληνικές θέσεις ως μαξιμαλιστικές) αλλά και να αποδεχθούν ορισμένοι κύκλοι διεθνώς ως… αφορμή ή έναυσμα για μια «αναγκαία» απόπειρα συμβιβασμού όχι μόνο στα ελληνοτουρκικά αλλά και ευρύτερα ως προς τις θαλάσσιες οριοθετήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ από την πλευρά του έσπευσε πάντως να μιλήσει για «διαφιλονικούμενα νερά» (disputed waters) όταν κλήθηκε να σχολιάσει την τουρκική NAVTEX της 21^ης Ιουλίου… Σημειώνεται πως η Ελλάδα δεν έχει καταθέσει (έστω μονομερώς) στον ΟΗΕ ούτε συντεταγμένες, ούτε χάρτες με τα εξωτερικά όρια αυτού που η ίδια θεωρεί ελληνική υφαλοκρηπίδα στη Μεσόγειο. Διότι την υφαλοκρηπίδα μπορεί να την έχεις εξ υπαρχής και αυτοδικαίως (εν αντιθέσει με την ΑΟΖ που πρέπει πρώτα να την κηρύξεις για να την έχεις) αλλά τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας δεν είναι πάντοτε εκ των προτέρων δεδομένα. Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών υποστηρίζει ότι «σύμφωνα με το άρθρο 156 του Ν 4001/2011» και «ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας είναι η μέση γραμμή μεταξύ των ελληνικών ακτών και των ακτών που είναι παρακείμενες ή αντικείμενες σε αυτές». Η Τουρκία ωστόσο έχει στην προκειμένη περίπτωση διαφορετική άποψη... την οποία και εμφανίζεται πια αποφασισμένη να επιβάλει. Με την ανοχή ή όχι της Δύσης, μένει να φανεί.