Ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Τουρκίας: 7 χρόνια δεσμεύσεων που έμειναν στα λόγια

Υπάρχουν κάποιες φράσεις, απολύτως «ενδεικτικές του τουρκικού προβλήματος», που επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά στα κείμενα των ευρωπαϊκών αποφάσεων εδώ και χρόνια, αποτυπώνοντας όμως έτσι στην πράξη ελλείμματα και αδυναμίες.

Σύμφωνα με όσα έχουν διαμηνύσει - λοιπόν - οι Ευρωπαίοι μέσα από αλλεπάλληλες επίσημες ανακοινώσεις τους, ειδικά τα τελευταία περίπου δύο χρόνια, οι «παράνομες» ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι «συνεχείς» ή «συνεχιζόμενες», και τα αιτήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παύση των εν λόγω δραστηριοτήτων «επανειλημμένα». Δεδομένο είναι ωστόσο και κάτι άλλο, όπως προκύπτει μέσα από τις ευρωπαϊκές ανακοινώσεις: εν προκειμένω «το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στα επανειλημμένα αιτήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παύση των εν λόγω δραστηριοτήτων».

Περίπου 15 μήνες έχουν περάσει από την πρώτη εισβολή της Τουρκίας με πλωτά γεωτρύπανα (αρχικά με το Fatih, εν συνεχεία και με το Yavuz) στην κυπριακή ΑΟΖ, και άλλα… σχεδόν επτά χρόνια έπειτα από την πρώτη εισβολή του σεισμογραφικού Barbaros εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ήταν φθινόπωρο του 2013).

«Υπήρξε ευρύτατη συναίνεση να εκπονηθεί, κατόπιν αιτήματός μας, κατάλογος κατάλληλων περαιτέρω μέτρων, δηλαδή κυρώσεων, που θα επιτρέψουν στην ΕΕ να απαντήσει αποτελεσματικά εάν η Τουρκία προχωρήσει στην παραβατική συμπεριφορά της», δήλωσε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας από τις Βρυξέλλες στις 13 Ιουλίου, στον απόηχο του ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων. «Η τουρκική παραβατικότητα θα συζητηθεί, κατόπιν επιθυμίας της ελληνικής και της κυπριακής πλευράς, εκ νέου στο άτυπο συμβούλιο του Αυγούστου στο Βερολίνο», συνέχισε ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας, αφήνοντας έτσι να εννοηθεί ότι θα μπορούσαμε και να αναμένουμε εξελίξεις αναφορικά με την επιβολή νέων κυρώσεων κατά της Τουρκίας και στην Άτυπη σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών της 27^ης-28^ης Αυγούστου.    

Εν τω μεταξύ ωστόσο, θα συνέβαιναν πολλά… Τέσσερις εβδομάδες πριν από την άτυπη επερχόμενη Σύνοδο των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ, η Τουρκία εμφανίζεται πλέον στη θεωρία να «αποκλιμακώνει» την ένταση με την Ελλάδα προωθώντας τον «διάλογο», διατηρώντας όμως παράλληλα αμείωτη την ένταση των προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ τόσο με το Yavuz όσο και με το Barbaros.

Είσαι σαφές ότι η τρέχουσα γερμανική προεδρία της ΕΕ δεν θέλει σε καμία περίπτωση, μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2020, να βρεθεί αντιμέτωπη με ανεπιθύμητες «εκρήξεις» στα ελληνοτουρκικά. Αλλά και η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από την πλευρά της, δεν θέλει σε καμία περίπτωση να ρισκάρει το ενδεχόμενο να της επιβληθούν ευρωπαϊκές κυρώσεις σε μια τέτοια δύσκολη χρονική συγκυρία, κυρώσεις που θα μπορούσαν να κλονίσουν έτι περαιτέρω την ήδη κλονισμένη (λόγω πανδημίας, ενδημικών τουρκικών ελλειμμάτων κ.ά.), πλην όμως καθοριστική για την πολιτική επιβίωση του Ερντογάν, τουρκική οικονομία.

Οι πραγματικοί στόχοι της Τουρκίας

Μήπως όμως κατά αυτόν τον τρόπο, προωθώντας δηλαδή έναν υπό γερμανική «κάλυψη» προσχηματικό διάλογο αποκλιμάκωσης της έντασης με την Ελλάδα την ώρα που συνεχίζονται αμείωτες οι τουρκικές προκλήσεις στην Κύπρο, η Τουρκία επιχειρεί παράλληλα να εξορκίσει και την απειλή των ευρωπαϊκών κυρώσεων δημιουργώντας ταυτόχρονα εσωτερικά ρήγματα στο ευρωπαϊκό μέτωπο ή ακόμη και στο μέτωπο της Ελλάδας με την Κυπριακή Δημοκρατία…

Μέσα από το περιεχόμενο των ανακοινώσεων της ΕΕ για την Τουρκία ανακύπτουν, πάντως, «αλήθειες» τόσο για τη «συνεχιζόμενη» τουρκική παραβατικότητα όσο για την αδυναμία της ΕΕ να αντιμετωπίσει όσα προκλητικά λαμβάνουν χώρα εδώ και χρόνια εντός της ευρωπαϊκής επικράτειας.

Το χρονικό των… επαναλαμβανόμενων ανακοινώσεων της ΕΕ για την Τουρκία  

22 Μαρτίου 2018: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει απερίφραστα τις συνεχείς παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος […] καλεί επειγόντως την Τουρκία να σταματήσει αυτές τις ενέργειες και να σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου να ερευνά και να εκμεταλλεύεται τους φυσικούς της πόρους σύμφωνα με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο.»

18 Ιουνίου 2019: «Το Συμβούλιο εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για τις τρέχουσες παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στα επανειλημμένα αιτήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παύση των εν λόγω δραστηριοτήτων […] Το Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης να υποβάλουν, χωρίς καθυστέρηση, επιλογές για κατάλληλα μέτρα.»

20 Ιουνίου 2019: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο […] καταδικάζει απερίφραστα τις συνεχιζόμενες παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο […] εκφράζει σοβαρές ανησυχίες για τις εν εξελίξει παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο καθώς και τη δυσαρέσκειά του για το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στις επανειλημμένες εκκλήσεις της ΕΕ να σταματήσει αυτές τις δραστηριότητες […] καλεί την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, να σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου και να απόσχει από τέτοιες ενέργειες. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επικροτεί την πρόσκληση που απευθύνθηκε στην Επιτροπή και την ΕΥΕΔ να υποβάλουν, χωρίς καθυστέρηση, επιλογές για κατάλληλα μέτρα, συμπεριλαμβανομένων στοχευμένων μέτρων.»

14 Οκτωβρίου 2019: «Το Συμβούλιο επιβεβαιώνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Κύπρο όσον αφορά τον σεβασμό της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο […] Βάσει των προπαρασκευαστικών εργασιών που έχουν ήδη ξεκινήσει, το Συμβούλιο συμφωνεί για τη θέσπιση καθεστώτος-πλαισίου περιοριστικών μέτρων έναντι φυσικών και νομικών προσώπων που ευθύνονται για τις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης για υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο ή εμπλέκονται σε αυτές και καλεί την Ύπατη Εκπρόσωπο και την Επιτροπή να υποβάλουν σχετικές προτάσεις το ταχύτερο.»

11 Νοεμβρίου 2019: «Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης […] εκτιμώντας […] το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στα επανειλημμένα αιτήματα της Ένωσης […]  αποφάσισε να αναστείλει τις διαπραγματεύσεις για τη συνολική συμφωνία αερομεταφορών, συμφώνησε δε να μην πραγματοποιηθεί προς το παρόν το Συμβούλιο Σύνδεσης ούτε και άλλες συνεδριάσεις στα πλαίσια του διαλόγου υψηλού επιπέδου ΕΕ-Τουρκίας […] συμφώνησε […] να μειωθεί η προενταξιακή βοήθεια προς την Τουρκία για το 2020 και κάλεσε την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να επανεξετάσει τις δανειοδοτικές της δραστηριότητες προς την Τουρκία, ιδίως όσον αφορά τον δανεισμό με κρατικούς τίτλους […] Το Συμβούλιο […] κάλεσε τον Ύπατο Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας και την Επιτροπή να συνεχίσουν να μελετούν εναλλακτικές επιλογές για στοχευμένα μέτρα, δεδομένης της συνέχισης των γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο […] το Συμβούλιο συμφώνησε να θεσπίσει πλαίσιο για περιοριστικά μέτρα έναντι των φυσικών και νομικών προσώπων που ευθύνονται για τις παράνομες γεωτρήσεις για υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο ή εμπλέκονται σε αυτές.»

12 Δεκεμβρίου 2019: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο […] επαναβεβαιώνει τα συμπεράσματά του […] σχετικά με τις παράνομες δραστηριότητες γεώτρησης της Τουρκίας στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου. Το μνημόνιο συνεννόησης Τουρκίας-Λιβύης για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το δίκαιο της θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες για τρίτα κράτη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναβεβαιώνει απερίφραστα την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο έναντι των συγκεκριμένων ενεργειών της Τουρκίας.»

27 Φεβρουαρίου 2020: «Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης […] δεδομένων των συνεχιζόμενων παράνομων γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο […] προσθέτει δύο πρόσωπα στον κατάλογο των φυσικών και νομικών προσώπων, οντοτήτων και φορέων (σ.σ. στα οποία έχουν επιβληθεί περιοριστικά μέτρα από την ΕΕ λόγω των παράνομων γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο).»

15 Μαΐου 2020: «Μετά την τελευταία απόφαση της Τουρκίας να αποστείλει πλωτό γεωτρύπανο σε νέα επιχείρηση γεώτρησης στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου […] Αποδοκιμάζουμε το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στα επανειλημμένα αιτήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παύση των εν λόγω δραστηριοτήτων και επαναλαμβάνουμε την έκκλησή μας προς την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, να απόσχει από τέτοιες ενέργειες και να σεβαστεί την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο […] η ΕΕ σε πλήρη αλληλεγγύη με την Κύπρο και την Ελλάδα, επαναλαμβάνει τον σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο που έχουν αυτές οι παράνομες ενέργειες σε όλο το φάσμα των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας.»

13 Ιουλίου 2020: «Οι μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας, ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο […] πρέπει να τερματιστούν […] Οι υπουργοί καταδίκασαν επίσης την απόφαση της Τουρκίας για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί [...] Η έκκληση προς τις τουρκικές αρχές να επανεξετάσουν και να ανακαλέσουν επειγόντως την απόφασή τους έτυχε ευρείας υποστήριξης […] υποστηρίχθηκε ευρέως η ανάθεση στον Ύπατο Εκπρόσωπο να διερευνήσει περαιτέρω διαύλους που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των εντάσεων και στην επίτευξη συμφωνιών για θέματα τα οποία δημιουργούν ολοένα μεγαλύτερη ένταση στη σχέση ΕΕ-Τουρκίας.»