«Από τον Σαίξπηρ στον Πίτερ Ντράκερ»

Ο Πίτερ Ντράκερ θεωρείται ο πατριάρχης και «ο µεγαλύτερος διανοητής της επιστήµης του µάνατζµεντ του 20ού αιώνα». Ο δάσκαλος, ο φιλόσοφος, ο σύµβουλος, ο γκουρού, ο συγγραφέας που µας κληροδότησε τη βίβλο «Practice of Management», ο ένθερµος θιασώτης της ελεύθερης αγοράς που µεταλλάχθηκε σε σφοδρό πολέµιο, συνειδητοποιώντας το απάνθρωπο πρόσωπό της. Ο Ουίλιαµ Σαίξπηρ είναι αναµφισβήτητα ένας από τους κορυφαίους θεατρικούς συγγραφείς του κόσµου και ίσως ο µοναδικός που συγκρίνεται µε τους αρχαίους τραγικούς!

Τι είναι αυτό όµως που συνδέει δύο τόσο διαφορετικές προσωπικότητες, µε απόσταση σχεδόν τεσσάρων αιώνων; Πώς διασταυρώνεται η σκέψη του «εφευρέτη του σύγχρονου µάνατζµεντ» µε εκείνη του κορυφαίου δραµατουργού; Μελετώντας τα θεατρικά έργα του Ουίλιαµ Σαίξπηρ, ανακαλύπτει κανείς µέσα στον δραµατοποιηµένο λόγο τα συστατικά στοιχεία, τα διαφορετικά στυλ και τις βασικές αρχές του µάνατζµεντ και της ηγεσίας.

Αν «το θέατρο είναι καθρέφτης της ζωής», τότε στο σαιξπηρικό σύµπαν αντανακλώνται ο σηµερινός κόσµος και οι µέθοδοι διοίκησής του. Στις ανθρώπινες κοινότητες, στις επιχειρήσεις, στα κράτη. Αναγνωρίζουµε, λοιπόν, επί σκηνής τη «µετασχηµατιστική ηγεσία» στο πρόσωπο του Ερρίκου του Ε’, ενός χαρισµατικού ηγέτη που εµψυχώνει και εµπνέει του υφισταµένους του να επιτύχουν περισσότερα από τα αναµενόµενα. Την «αυθεντική ηγεσία» στον ρόλο του Βρούτου, που επιχειρεί να διασώσει τη ρωµαϊκή δηµοκρατία από τη φιλοδοξία του Καίσαρα. Την «ψευδοµετασχηµατιστική ηγεσία» στη σκοτεινή ψυχή του Μάκβεθ, που ο διαστρεβλωµένος αξιακός του κώδικας προσοµοιώνει σύγχρονες ανθρώπινες λαίλαπες. Τη «συναλλακτική ηγεσία» στον ανελέητο χαρακτήρα του Ριχάρδου του Γ’, που υπόσχεται τα πάντα διεκδικώντας το στέµµα αλλά και το ίδιο το στέµµα «...για ένα άλογο».

Οι σαιξπηρικοί ήρωες αποτελούν εµφανώς πρώιµες µετενσαρκώσεις σηµερινών πολιτικών ή επιχειρηµατικών ηγετών, µε συµπεριφορές που ταυτίζονται µε τις σύγχρονες πρακτικές του µάνατζµεντ. Σαν σε «στροφή και αντιστροφή» αρχαίας τραγωδίας, ο Ντράκερ µάς επισηµαίνει πως «το πιο σηµαντικό στην επικοινωνία είναι να ακούς αυτό που δεν λέγεται», για να απαντήσει ο Σαίξπηρ στον ψίθυρο του Μάκβεθ: «Θέλω να δω το άλλο: αυτό που το κρύβετε στη σκιά· το µεγάλο». Σε έναν αέναο διάλογο τεσσάρων αιώνων.

«Η επικοινωνία είναι πάντα προπαγάνδα. Ο ποµπός πάντα θέλει να περάσει ένα µήνυµα» επιµένει ο πατριάρχης και ο προφήτης τον δικαιώνει στον προπαγανδιστικό φιλιππικό λόγο του Μάρκου Αντώνιου: «∆ε σας µιλάω για ν’ αναιρέσω τα όσα είπε ο Βρούτος, αλλά για να τονίσω τα όσα ξέρω». Ο ασύλληπτος πλούτος του σαιξπηρικού λόγου αποτελεί πολύτιµο απόθεµα του οικουµενικού πολιτισµού. Τα καλά κρυµµένα µυστικά του αποδεικνύονται προστιθέµενη αξία και για την επιστήµη, εφόσον η ίδια επιχειρήσει άντληση γνώσης από την τέχνη.

Οι πασιφανείς όµως εκλεκτικές συγγένειες, τόσο στις προσλαµβάνουσες όσο και στις καταθέσεις των δύο διανοητών, µας γεννά µια εύλογη απορία, µεταφυσικής χροιάς: Μήπως ο Σαίξπηρ εµφανιζόταν τακτικά στα όνειρα του Ντράκερ; Μήπως, τελικά, και τα όνειρα του Σαίξπηρ επισκεπτόταν συχνά ο Αριστοτέλης, µια και ο Ελληνας φιλόσοφος, πρώτος αυτός, µίλησε πριν από χιλιάδες χρόνια για την ηγεσία; Σε κάθε περίπτωση η οδύσσεια του µάνατζµεντ συνεχίζεται.

Γράφει ο Γιάννης Μουστάκας, οικονοµολόγος, πολιτιστικός µάνατζερ