Η ενέργεια, το περιβάλλον και εμείς

Μάθαμε, λοιπόν, να κλείνουμε τη βρύση όσο ξυριζόμαστε, για να μην τρέχει άδικα το νερό (όχι ότι ανέβηκε η χρέωσή του). Μάθαμε να κλείνουμε το φως όταν βγαίνουμε απ' το δωμάτιο (όχι ότι ανέβηκε η τιμή του ρεύματος). Μάθαμε να κυκλοφορούμε με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, με ποδήλατα και με τα πόδια, (όχι ότι φταίνε οι τιμές και οι φόροι για τα ΙΧ και τα καύσιμα). Μάθαμε να βάζουμε ηλεκτρονικές λάμπες και να προσπαθούμε να έχουμε συσκευές Α+ (υπερακριβές) για εξοικονόμηση ενέργειας. Χαμηλώνουμε το βλέμμα όταν πετάμε πολλά σκουπίδια και δεν βρίσκουμε τους ειδικούς, διαφορετικούς κάδους ανακύκλωσης. Νιώθουμε ενοχή όταν το σπίτι μας δεν έχει θερμομόνωση, και ξοδεύουμε ενέργεια (ξύλα, πετρέλαιο, ηλεκτρικό, αέριο) για να ζεσταθούμε.

Μας διαφημίζουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που δεν θα ρυπαίνουν το περιβάλλον (άσχετα με την υπερβολική τιμή τους, και δίχως να νοιαζόμαστε για το πόσο ρυπαίνουσα είναι η πηγή που μας προμηθεύει το ηλεκτρικό ρεύμα, καίγοντας άνθρακα και λιγνίτη) και να κατεβάζουμε ένοχα το βλέμμα κάθε φορά που κρατάμε μια πλαστική σακούλα ή ένα πλαστικό μπουκάλι με νερό, εφόσον εμείς οι ίδιοι φταίμε για την κακή ποιότητα του νερού που βγάζουν οι βρύσες μας, καθώς και για την παραγωγή και διάθεση των πλαστικών.

Τελικά, φαίνεται πως μάλλον είμαστε οι ένοχοι για την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Έκοψα και το τζάκι που άναβα μια φορά για το καλό του χρόνου, εφόσον το CO2 που απορροφά το δέντρο σε 30 χρόνια ζωής του, εγώ θα το εκπέμψω στο περιβάλλον μέσα σε λίγες ώρες...

Ίσως και σε ατομικό επίπεδο, να είμαστε απόλυτα υπεύθυνοι για την κλιματική αλλαγή...

Κάθε φορά που ανάβω ένα τσιγάρο, αναρωτιέμαι μήπως φταίω προσωπικά για το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική.

Ευτυχώς, μετά βλέπω τις καμινάδες των εργοστασίων, τις υψικαμίνους της βιομηχανικής ζώνης, τις εξατμίσεις των φορτηγών και των λεωφορείων, τις καμινάδες κάποιων οικοδομών, και κάπως συνέρχομαι.

Η κατάσταση των πραγμάτων δυστυχώς είναι πολύ πιο σύνθετη, πολύ πιο περίπλοκη. Δεν αρκεί μια απλή παράθεση δεδομένων που θα οδηγήσουν και σε μιαν εύκολη κι απλή διαδικασία επίλυσης του προβλήματος.

Τα ακραία, έντονα καιρικά και φυσικά φαινόμενα που ταλαιπωρούν την βιόσφαιρα, συμπίπτουν αφενός με την οικονομική ένδεια σε ολόκληρες χώρες, αλλά και σε κοινωνικές ομάδες σε διάφορες χώρες, συμπίπτουν και με την ονομαζόμενη «ενεργειακή ένδεια/φτώχεια», αλλά και αφετέρου συμπίπτουν και με την υπερβολική κατανάλωση αγαθών –και άρα την παραγωγή τους– σε άλλες περιοχές, με τεράστιες ανάγκες σε ενέργεια για βιομηχανίες, και μεταφορές.

Υπερπληθυσμός. Αστυφιλία. Μετακινήσεις πληθυσμού για διάφορες αιτίες. Έλλειψη τροφής και νερού λόγω ερημοποίησης περιοχών. Έλλειψη ενέργειας λόγω αυξημένης ζήτησης και ελεγχόμενων πόρων. Προσθέτοντας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, σου έρχεται τρέλα. Πού πηγαίνουμε; Ποιο θα είναι άραγε το άμεσο μέλλον της βιόσφαιρας και του ανθρώπινου γένους;

Εποικισμός στην Σελήνη ή στον Άρη; Για ποιους και πόσους άραγε; Οι υπόλοιποι από τα οκτώ δισεκατομμύρια; Απλά, θα εξαφανιστούν όπως οι δεινόσαυροι;

Αν αναλογιστούμε το θέμα σε παγκόσμιο επίπεδο, σε πλανητική κλίμακα, ο προβληματισμός οδηγεί σε απόγνωση. Είμαστε κόκκοι άμμου, αδύναμοι, ανήμποροι, πολύ μικροί για γενικεύσεις και ολοκληρωτικές επιτεύξεις επιθυμητών στόχων. Κατά συνέπεια, τι κάνουμε; Παραμένουμε αδρανείς; Σταυρώνουμε τα χέρια, σηκώνουμε τους ώμους, και συνεχίζουμε απτόητοι την καθημερινότητα μας που έχει περιοριστεί στην απλή κατανάλωση αγαθών και την παθητική παρατήρηση των γεγονότων μέσα από οθόνες κάθε λογής και μεγέθους;

Το κτιστό περιβάλλον

Με παθιάζει η εξοικονόμηση ενέργειας, το περιβάλλον, η εφαρμογή των Α.Π.Ε. στο μέγιστο δυνατό βαθμό, αλλά πάντα με ανθρωποκεντρικά κριτήρια : τη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση των ανθρωπίνων αναγκών. Μετά από την ασυλλόγιστη υπερκατανάλωση και τον κίνδυνο εξάντλησης των ορυκτών καυσίμων του πλανήτη, μετά από την υπερβολική επιβάρυνση της βιόσφαιρας με ανθρωπογενή ρύπανση, μετά από την απροβλημάτιστη δημιουργία κτισμάτων – από απλά διαμερισματάκια ως τερατόμορφες υπερκατασκευές – τα οποία και υπερκαταναλώνουν και υπερ-ρυπαίνουν, ήρθε επιτέλους η στιγμή να προβληματιστούμε ή να εφαρμόσουμε κανόνες που αφορούν κτίρια Μηδενικής ή σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης Ενέργειας. Δεν γνωρίζω εάν η υπερθέρμανση του πλανήτη οφείλεται αποκλειστικά στον άνθρωπο και στις δραστηριότητες του, ή αν οφείλεται σε κύκλους ζωής της Γης, ή και στα δύο ταυτόχρονα. Αυτό που γνωρίζω καλά, είναι πως με προβληματισμό και τον σωστό σχεδιασμό, με καλή επιλογή υλικών και απλές μεθόδους, (βλέπε Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός) ήδη μπορούμε να πετύχουμε πολλά: εξοικονόμηση ενέργειας μέχρι 60% και αντίστοιχη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Από κει και έπειτα, αν εφαρμόσουμε και χρησιμοποιήσουμε και επιπλέον διατάξεις και συστήματα που είτε καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια για τις ανάγκες του κτιρίου είτε παράγουν ενέργεια ενσωματωμένα στο κτίριο (πχ φωτοβολταϊκά) σίγουρα το όφελος είναι μεγαλύτερο, και για τους οικιστές, και για το περιβάλλον. 

Όμως το πρόβλημα που έχουμε μπροστά μας να αντιμετωπίσουμε, δεν είναι τόσο απλό. Σίγουρα διαθέτουμε επιστήμονες, υλικά και διατάξεις που μπορούν να πραγματώσουν τον επιδιωκόμενο σκοπό: το στήσιμο ενός κελύφους που να μπορεί να χαρακτηριστεί ZEB. Σκοπός είναι η ελάχιστη έως μηδενική κατανάλωση ενέργειας, η ελάχιστη ρύπανση του περιβάλλοντος, και η -για εμένα, κυρίως- εξασφάλιση συνθηκών άνεσης στους κατοίκους.

Οι αρχιτέκτονες, μηχανικοί, μηχανολόγοι κα κατασκευαστές, ολοκληρώνουν την δουλειά τους, παραδίδουν το έργο και φεύγουν. Παίρνουν τα εύσημα τους, δημοσιεύουν και εντυπωσιακές φωτογραφίες και επαινετικά άρθρα στα περιοδικά του κλάδου, και με την προβολή τους εξασφαλίζουν το επόμενο έργο.
Τί συμβαίνει όμως με αυτό που άφησαν πίσω τους; …

Η χώρα μας 

Πιστεύω ακράδαντα ότι είναι απόλυτα αναγκαίο για την χώρα μας, που είναι ευνοημένη από ηλιοφάνεια, ανέμους και γεωθερμία, πέρα από τον όποιο ορυκτό πλούτο, να γίνει στο μέγιστο δυνατό βαθμό η χρήση διατάξεων που θα επιτρέπουν την εκμετάλλευση των πηγών αυτών.

Βόρειες χώρες, με πολύ λιγότερη ηλιοφάνεια, έχουν καλυφθεί από φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες, και παράγουν και διανέμουν στους κατοίκους τους πολύ πιο «φιλική» στο περιβάλλον ενέργεια.

Η δική μας χώρα, με αρκετές άγονες εκτάσεις και μη τουριστικές περιοχές, που όμως λούζονται από τον ήλιο ή δέχονται ισχυρούς ανέμους, μπορούν κάλλιστα να αποτελέσουν υπόβαθρα για παραγωγή καθαρής ενέργειας. Με αφορμή τα πρόσφατα ηλεκτροκίνητα μέσα που προβάλλονται από αυτοκίνητα ως πατίνια, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν πρέπει να έχουμε στόχο μόνον το να απομακρύνουμε το πρόβλημα της ρύπανσης από τα μάτια μας και απλά να το στείλουμε σε περιοχές όπως η Πτολεμαΐδα και η Μεγαλόπολη (Σύνδρομο NIMBY).

Η χρήση του ηλεκτρισμού είναι σχετικά ανώδυνη, μόνον όταν αυτός προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Η χώρα μας έπρεπε προ πολλού να εκμεταλλεύεται τον ήλιο, τον αέρα και την γεωθερμία, και να παράγει ηλεκτρισμό για χρήση, ηλεκτρισμό για την αφαλάτωση νερού για πολλές περιοχές και ιδιαίτερα νησιά, για την διάσπαση του νερού σε υδρογόνο  – που αποτελεί καθαρό καύσιμο –  εφόσον το παραπροϊόν της καύσης του είναι καθαρό νεράκι, - και να προβληθεί σαν υπόδειγμα χώρας με «καθαρές» ενεργειακές πηγές.

Παράλληλα, η άμεση ανάγκη για περιορισμό στις ενεργειακές καταναλώσεις στα κτίρια – δημόσια και ιδιωτικά – όχι με περιορισμούς στις ανάγκες των ανθρώπων, αλλά με βελτιώσεις, διατάξεις και συστήματα που απαιτούν πολύ λιγότερη ενέργεια για να προσφέρουν και να εξασφαλίσουν συνθήκες άνεσης στους κατοίκους.

Ταυτόχρονα η ιδιαιτερότητα της χώρας μας από τεκτονική άποψη, και συχνότητα σεισμικής δραστηριότητας, πρέπει να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη ώστε, στο μέτρο του δυνατού, να διασφαλίζεται η Ανθεκτικότητα (Resilience) του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

Ελπίζω ότι είναι απόλυτα ξεκάθαρο πως η ανάγκη διεπιστημονικής προσέγγισης και συνεργασίας για ένα βιώσιμο οικιστικό περιβάλλον είναι αναντίρρητη.

Ήδη αυτά που κάποιοι από εμάς διδάσκουμε πειραματικά (αυτόνομος πιλοτικός οικίσκος ZED-KIM, παραγωγή υδρογόνου από φωτοβολταϊκά και χρήση του ως καύσιμο στο εργαστήριο Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών Δ.Π.Θ) σαν μελλοντικά όνειρα και κατευθύνσεις για έρευνα και εφαρμογή, έχουν ήδη – έστω και πιλοτικά – πραγματοποιηθεί.

Πλήρως ενεργειακά αυτόνομες κατοικίες που δίνουν και ικανές ποσότητες ηλεκτρισμού στο δίκτυο παροχής, υπάρχουν σε πολλές χώρες. Οι διεθνείς διαγωνισμοί τύπου Decathlon προσφέρουν συνεχώς νέες ιδέες για εφαρμογές, και καινούργιες πόλεις, όπως η Fujisawa, πραγματοποιούν, σε μεγάλη κλίμακα, όνειρα δεκαετιών: ενέργεια αποκλειστικά από Ανανεώσιμες Πηγές, ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης και ελάχιστη επιβάρυνση ρύπανσης στο περιβάλλον…

Ταυτόχρονα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός για τα πράσινα κτίρια (World GBC) επισημαίνει ότι η διάσταση της βιώσιμης «πράσινης» δόμησης, δεν πρέπει να επικεντρώνεται μόνον στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, αλλά πρέπει να δίνει και ιδιαίτερη βαρύτητα στην επίδραση που έχουν στην υγεία των ανθρώπων και τις συνθήκες διαβίωσης τους (well-being, comfort, thrive quality of living).

Κατά συνέπεια, θεωρώ ότι πάντα πρέπει να επιδιώκουμε την «χρυσή τομή» στοχεύοντας αφενός στα τεχνικά και τεχνολογικά μέσα που θα βοηθήσουν στο βιώσιμο οικιστικό περιβάλλον, αφετέρου όμως να μην ξεχνάμε ποτέ ότι ο κυριαρχικός σκοπός μας είναι η παροχή ικανοποιητικών συνθηκών διαβίωσης στους ανθρώπους.

Το περιβάλλον

Η ανθρωπότητα ήταν αρκετά τυχερή από περιβαλλοντική άποψη ώστε να έχει χαρεί κατά τους πιο πρόσφατους αιώνες την επιφάνεια του πλανήτη: όχι ηφαίστεια, όχι τεράστιοι σεισμοί, όχι λιμοί – και εννοώ πραγματικά φαινόμενα μεγάλης κλίμακας.  Από την άλλη μεριά όμως, στη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων, η «ανάπτυξη» μας έχει οπωσδήποτε επηρεάσει την τόσο ευαίσθητη Βιόσφαιρα: ατομικές και πυρηνικές εκρήξεις, τρομακτικές εκπομπές CO2, χλωροφθορανθράκων, εξαφάνιση πράσινων περιοχών του πλανήτη, όλα οφειλόμενα στον υπερπληθυσμό, στην εκβιομηχάνιση, στην υπερκατανάλωση και στην υπεραστικοποίηση, με σχεδόν το μισό του πληθυσμού του πλανήτη να ζει σε αστικά συγκροτήματα…

Οκτώ δισεκατομμύρια και μετράμε. Όμως όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα χρειαστούν καθαρό αέρα για να ανασάνουν, καθαρό νερό για να πιούν, τροφή, ικανοποιητική στέγαση, μεταφορές, επικοινωνίες, και φυσικά τεράστιες ποσότητες ενέργειας.

Το ερώτημα είναι: είναι εφικτό να παρέχουμε όλα τα παραπάνω σε όλους τους ανθρώπους που ζουν στην επιφάνεια του πλανήτη χωρίς να υπερβούμε τα όρια της Βιόσφαιρας; Και φυσικά εδώ εισέρχεται η έννοια της αειφορίας, το πρόβλημα ότι πρέπει επίσης να φροντίσουμε για τις επόμενες γενιές… και όλα αυτά, θεωρώντας ως δεδομένο ότι η επιφάνεια του πλανήτη μας θα είναι αρκετά υπομονετική απέναντι στην ανθρωπότητα, ώσπου εμείς να ανακαλύψουμε, να προτείνουμε και κυρίως να εφαρμόσουμε λύσεις…

Από τους ηγέτες των επονομαζόμενων ανεπτυγμένων χωρών, τα κέντρα αποφάσεων για το σύνολο του πλανήτη, ως τους επιστήμονες που αμείβονται για ερευνητικά προγράμματα, αλλά και ως τον απλό πολίτη που πετάει απερίσκεπτα τα πλαστικά του οκτώ δισεκατομμύρια των ανθρώπων, έχουμε τις ευθύνες μας. Φυσικά κανένας μονάχος του δεν μπορεί να σώσει τον πλανήτη. Φυσικά κανένας μονάχος του δεν έχει τη δύναμη να καθαρίσει το περιβάλλον. Η στάση του «τι με νοιάζει εμένα» ανήκει στο παρελθόν. Όλοι υποφέρουμε από τα ίδια προβλήματα, τα οποία θα επιδεινώνονται καθώς τα χρόνια ή οι μήνες θα περνούν.

Με τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, στις πρόσφατες γενιές έλαχε ο ρόλος του να ξαναανακαλύψουμε πράγματα που σαν μαθητευόμενοι μάγοι, ερωτευμένοι με τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, ξεχάσαμε για περίπου ενάμιση αιώνα, με αποτέλεσμα να φέρουμε τα πάνω κάτω στον πλανήτη μας. Σε μας έλαχε ο δύσκολος και άχαρος ρόλος του να ξαναπροσεγγίσουμε τα έργα που παλιότερα μελετήσαμε σαν υποδείγματα, να βρούμε τα σφάλματα τους, και να προσπαθήσουμε να διδαχτούμε απ’ αυτά. Τέλος, στη δική μας γενιά, έλαχε να ξεκινήσει η προσπάθεια συνδυασμού των διδαγμάτων που προκύπτουν από αιώνες εφαρμογής περιβαλλοντικού σχεδιασμού, από έναν αιώνα σφαλμάτων και από τα πιο πρόσφατα τεχνολογικά επιτεύγματα, κάτω από ένα πρίσμα αρμονικότερης συμβίωσης με το συνολικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε.

Κατά την πρόσφατη δεκαετία με τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη μας, με τις πλημμύρες, τους καύσωνες, τα τσουνάμι, τους σεισμούς και τις πυρκαγιές, την έλλειψη χιονιού ή την χιονόπτωση σε άσχετες εποχές, και τα επακόλουθά τους στο φυσικό αλλά και ιδιαίτερα στο ανθρωπογενές περιβάλλον και την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη, δεν αφήνει πια πολλά περιθώρια ώστε να θεωρούνται εξωπραγματικοί όσοι νοιάζονται για την αρμονική συνύπαρξη άνθρωπος-περιβάλλον.

Σαν άτομα, σαν χώρα, αλλά και σαν ανθρώπινο γένος, έχουμε άμεση υποχρέωση να αναθεωρήσουμε την στάση μας απέναντι στο δίπολο «Ανάπτυξη – Περιβάλλον». Πιστεύω ότι ο «αναπτυγμένος» κόσμος συνειδητοποιεί πως οι κλιματολογικές αλλαγές και οι έντονες καταστροφές, δεν είναι ούτε «επιστημονική φαντασία», ούτε κάτι που συμβαίνει «αλλού» και το βλέπουμε μόνο στην τηλεόραση…

Επιλεγόμενα

Ελπίζω ότι γίνεται κατανοητό πως κάθε μας ενέργεια, κάθε μας δημιουργική κατασκευαστική πράξη συνδέεται με σχέση αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον. Επίσης ελπίζω και εύχομαι όσοι ασχολούνται με το ανθρωπογενές περιβάλλον να έχουν εκτιμήσει την ανάγκη της διεπιστημονικής συνεργασίας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αφορούν την ανθεκτικότητα και την βιωσιμότητα (resilience and sustainability) του οικιστικού περιβάλλοντος, φροντίζοντας ταυτόχρονα για την παροχή ικανοποιητικών συνθηκών διαβίωσης και άνεσης στους κατοίκους.

Παρόλα όσα βιώνουμε την τελευταία δεκαετία, υπάρχουν κάποιοι που αμφισβητούν  την ύπαρξη κλιματικής αλλαγής. Ακόμη υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν ότι η διαθέσιμες επιφάνειες του πλανήτη δεν επαρκούν για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών από ανανεώσιμες πηγές. Τα συμφέροντα καλά κρατούν. Κανείς μας δεν υποστηρίζει πως μια και μοναδική λύση θα αποτελέσει πανάκεια για το πρόβλημα. Ανάλογα με κάθε συγκεκριμένη περιοχή, μπορούν να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες, ηλιακοί συλλέκτες, μικρά υδροηλεκτρικά, διατάξεις γεωθερμίας, εκμετάλλευσης θαλάσσιων ρευμάτων, χρήσης των Α.Π.Ε. για παραγωγή υδρογόνου, καθώς και συνδυασμοί των παραπάνω.

Η σχετική τεχνολογία εξελίσσεται και βελτιώνεται καθημερινά. Για παράδειγμα στα φωτοβολταϊκά, η απόδοση τους έχει πολλαπλασιαστεί ενώ η τιμή τους έχει πέσει κατά πολύ. Και επιμένω: η τεχνολογία – και σε συνδυασμό με τον σχετικό οικονομικό ανταγωνισμό – βελτιώνουν τις προσφερόμενες λύσεις.
Αλλά πάλι, οι άνθρωποι ποτέ δεν θα πάψουν να ονειρεύονται. Από τον Ιούλιο Βερν μέχρι τον Νίκολας Τέλσα, από τον Σωκράτη (ο οποίος πρώτος περιέγραψε το βιοκλιματικό κτίριο) ως τις ηλιακές εφαρμογές του σήμερα, και τις προτάσεις του Decathlon, οι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να ονειρεύονται φτηνές, ελεύθερες και ανώδυνες περιβαλλοντικά ενεργειακές πηγές.

Έτσι, μέχρι η σύντηξη να μας δώσει κάποιες ενδείξεις κατά πόσο πρόκειται για την τελική και διαρκή λύση για το πρόβλημα ή όχι, πιστεύω ότι πρέπει να συγκεντρώσουμε τις προσπάθειες μας στα φωτοβολταϊκά, στις ανεμογεννήτριες, και γενικότερα στην ηλιακή τεχνολογία, έχοντας κατά νου πως η προσπίπτουσα ενέργεια είναι υπερβολικά περισσότερη από όση καταναλίσκει η ανθρωπότητα. Οι κυψέλες καυσίμου (fuel cells) και η τεχνολογία του υδρογόνου ως καύσιμο, αποτελούν πλέον όχι όνειρο, αλλά εφικτή λύση.

Επιπλέον, άλλο ένα πολλά υποσχόμενο και πολύ ενδιαφέρον πεδίο φαίνεται να είναι η «μίμηση» της φωτοσύνθεσης με τεχνολογικά μέσα στα κελύφη των κτιρίων μας. Τα φυτά εκμεταλλεύονται το 40% της ηλιακής ενέργειας που δέχονται και το μετατρέπουν σε ενέργεια. Ήδη τα DSSC, τα φωτοχημικά υλικά και το γραφένιο υπόσχονται πάρα πολλά. Πιστεύω ακράδαντα ότι πρέπει να στραφούμε σε αυτές τις κατευθύνσεις.

Κλείνοντας, θα ‘θελα να αναφερθώ στο ότι πρόσφατα βλέπω με συγκίνηση τα νεανικά μου όνειρα για φιλοπεριβαλλοντικούς οικισμούς και ενεργειακά αυτόνομα κτίρια, να πραγματοποιούνται και να λειτουργούν σε αρμονική συνύπαρξη με το περιβάλλον, και να προσφέρουν ικανοποιητικές συνθήκες στους κατοίκους τους.

Μήπως πια ήρθε η ώρα για αντίστοιχες εφαρμογές στην χώρα μας; Ντρέπομαι να λέω στις διαλέξεις μου ότι: 

Ο Jeremy Rifkin (Η Οικονομία του Υδρογόνου), σε πρόσφατη επίσκεψη του στην Ελλάδα, δήλωσε «… δεν κατανοώ πως η χώρα σας με τόσον ήλιο και ανέμους, δεν είναι ανεξάρτητη από ορυκτά καύσιμα…».

Ο Jefrey Sacks (Columbia U. και Δίκτυο Βιώσιμης Ανάπτυξης U.N.). «…Η Ελλάδα έχει απίστευτες δυνατότητες για ηλιακή και αιολική ενέργεια, και για γεωθερμία. Η Ελλάδα θα μπορούσε να καταστεί η μονάδα παραγωγής ενέργειας της Ευρώπης από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, για ολόκληρη την Ευρώπη…».

Επίσης ο Henrik Stiesdal, Δανός ειδικός στις Α.Π.Ε. και τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, αναφέροντας βέβαια ότι τα πάρκα δεν πρέπει να πλήξουν τα ευαίσθητα τοπία του τουρισμού, δηλώνει ότι «Η Ελλάδα διαθέτει τους καλύτερους φυσικούς πόρους για την δημιουργία αιολικής και γενικότερα πράσινης ενέργειας, εφόσον διαθέτει το κατάλληλο κλίμα και τον κατάλληλο αέρα».

Συμπερασματικά, καταλήγουμε στο ότι η «ενεργειακή ένδεια» μπορεί και πρέπει να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη θερμική θωράκιση των κτισμάτων, με την ευρεία φύτευση και βλάστηση, με την εφαρμογή και χρήση συστημάτων και διατάξεων που απαιτούν λιγότερη έως ελάχιστη ενέργεια για την λειτουργία τους, και κατά συνέπεια επιβαρύνουν λιγότερο το περιβάλλον και φυσικά, με την σε μεγάλη έκταση εφαρμογή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Η γνώση, οι τεχνολογίες και τα μέσα επισφραγίζουν τις ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες που υπάρχουν στην χώρα μας. Είναι πια απόλυτα σαφές το ότι η αναγνώριση των προβλημάτων σε συνδυασμό με την επίγνωση των ιδιαιτεροτήτων και δυνατοτήτων της χώρας μας, και την αποκεντρωμένη κατά περιοχές παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, μπορούν άμεσα και απόλυτα να συνεισφέρουν στην βελτίωση των συνθηκών, στο «ευ ζην» των κατοίκων.

Αποσπάσματα από το νέο βιβλίο του Πάνου Κοσμόπουλου (Επιμ.), «Για Ένα Βιώσιμο Οικιστικό Περιβάλλον», Εκδόσεις University Studio Press