Μυστικά και ψέµατα και ολίγη από… φασισµό

Συνηθίζεται κάθε χρόνο τέτοια εποχή να περισσεύουν οι απολογισµοί για τη χρονιά που πέρασε. Μια διαδικασία που περιλαµβάνει τα πάντα: από µεγάλα πολιτικά γεγονότα «στην Ελλάδα και τον κόσµο», µέχρι τις µικρές προσωπικές ενδοσκοπήσεις του καθενός. Για όσα έκανε, για όσα δεν έκανε, όσα δεν θέλησε ή όσα δεν πρόλαβε. Άλλωστε, ο άνθρωπος δεν είναι µόνο τα µυστικά του, σε µεγάλο βαθµό είναι και τα λάθη του. Ωστόσο, οι ανασκοπήσεις της χρονιάς που φεύγει δίνουν µια καλή ευκαιρία να δει κάποιος τη ζωή ενός ολόκληρου χρόνου στην πιο συµπιεσµένη, κωδικοποιηµένη της µορφή. Και οι αριθµοί είναι το καλύτερο «εργαλείο» για τέτοια δουλειά.

Ετσι, µεταξύ άλλων, µαθαίνουµε ότι για πρώτη φορά το ποσοστό του παγκόσµιου πληθυσµού που ζει σε ακραία φτώχεια -από 36% το 1990-, σύµφωνα µε στοιχεία της Παγκόσµιας Τράπεζας, µειώθηκε κατά 10%. Ή ότι, για πρώτη φορά, ποσοστό µεγαλύτερο του 50% του παγκόσµιου πληθυσµού έχει πρόσβαση στο ∆ιαδίκτυο. Κάποιες από αυτές τις καταγραφές της ετήσιας καθηµερινότητας είναι άξιες να µας κάνουν να σκεφτόµαστε ακόµα και αισιόδοξα. Αλλά µάλλον και σε αυτήν την περίπτωση φαίνεται να δικαιώνονται όσοι πιστεύουν ότι «η στατιστική δείχνει τα πάντα, αλλά όχι την ουσία».

Παράδειγµα διαφοράς αριθµών και ουσίας: ∆ιαβάζουµε στην «Washington Post» ότι κατά τους πρώτους εννέα µήνες της προεδρίας του ο Τραµπ έκανε 1.318 ψευδείς ή παραπλανητικές δηλώσεις, που σηµαίνει κατά µέσο όρο πέντε την ηµέρα. Και στις επτά εβδοµάδες που οδήγησαν στις ενδιάµεσες εκλογές ο ίδιος έκανε 1.419 ψευδείς ή παραπλανητικές δηλώσεις, δηλαδή 30 την ηµέρα κατά µέσο όρο. Είναι η ουσία αυτή; Oχι, βέβαια. Ουσία είναι όλα όσα κρύβονται πίσω από την ολοένα και αυξανόµενη τάση µαζικής αποδοχής της αντεστραµµένης πραγµατικότητας. Είναι τροµακτική η µαζική κοινωνική απονεύρωση µπροστά στα φαινόµενα της κατασκευασµένης πραγµατικότητας.

Ο Τζέισον Στάνλεϊ στο «Πώς λειτουργεί ο φασισµός» (Μεταίχµιο) δίνει την πραγµατική εικόνα της… πραγµατικότητας που δεν αφήνει και πολλά περιθώρια για ανέµελα ανασηκώµατα των ώµων τύπου «έλα, µωρέ… εντάξει, λέει και καµιά υπερβολή…». ∆εν είναι έτσι. «Το ουσιώδες χαρακτηριστικό της φασιστικής προπαγάνδας δεν ήταν ποτέ τα ψέµατά της, γιατί αυτά είναι ένα λιγότερο ή περισσότερο συνηθισµένο στοιχείο προπαγάνδας παντού και σε όλες τις εποχές. Το ουσιαστικό ήταν ότι εκµεταλλεύτηκαν την πανάρχαια δυτική προκατάληψη που συγχέει την "πραγµατικότητα" µε την αλήθεια και έκαναν "αληθινό" εκείνο που µέχρι τότε µπορούσε να διατυπωθεί µόνο ως ψέµα». Αυτά και καλή χρονιά…