Ιός, πανδημία, άγνοια και η ευθύνη

Λίγο τα εξοπλιστικά, λίγο τα ιατρικά, λίγο τα ενεργειακά, λίγο ο τουρισμός, όλα έχουν μπει στο μπλέντερ γιατί με κάποιο τρόπο πρέπει το μαύρο να γίνει άσπρο και όλα μαζί να πάρουν μια άλλη ρότα γιατί για πάνω από μισό αιώνα η ανθρωπότητα ζει σε συνθήκες νιρβάνα. Άσχετα αν κατά τόπους υπήρχαν συρράξεις απλά για να μη ξεχνιόμαστε. Από την άλλη, οι συνθήκες που βιώνουμε είναι πρωτόγνωρες στη μικρή ιστορία του ανθρώπινου είδους (περίπου 10.000 χρόνια).

Το δυστύχημα είναι ότι ο άνθρωπος έχει μικρή και αδύναμη μνήμη, αλλά και ότι όταν του αναφέρεις ιστορικά γεγονότα, που δεν του αρέσουν, τότε γίνεται δύσπιστος μέχρι του σημείου να συνωμοσιολογεί. Κάπου μπερδεύει την ιδεολογία του με τα θέλω του, τις ανάγκες του και τα αναμενόμενα οφέλη. Το μόνο σίγουρο που καταλαβαίνει είναι πως ο παγκόσμιος πλούτος, υπό την ευρεία έννοια, δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένος στον πλανήτη.

Υπάρχουν πλούσιες χώρες σε κοιτάσματα αλλά αδύναμες να τους αξιοποιήσουν και πλούσιες χώρες που έχουν τη δυνατότητα αξιοποίησης των φυσικών κοιτασμάτων των άλλων. Έτσι γινόταν πάντα στην ιστορία αλλά το ξεχνάμε. Δυσκολευόμαστε να παραδεχτούμε πως σε μια παρτίδα σκάκι πάντα πρέπει να βρίσκεσαι σε εγρήγορση και να βλέπεις τρεις κινήσεις μπροστά για να βρίσκεσαι πάντα μπροστά.

Η ανασκόπηση της σχετικής διεθνούς βιβλιογραφίας δείχνει πως η επιστήμη πιάστηκε απροετοίμαστη στη διαχείριση της πανδημίας. Σημαντικό μερίδιο ευθυνών φέρουν οι αρμόδιες αρχές του ΟΗΕ, της ΕΕ, κ.ά., που αδράνησαν στην αντιμετώπιση της όλης κατάστασης. Η επιστήμη μπορεί να γνώριζε, από ιστορικά δεδομένα, για τις προγενέστερες πανδημίες, όπως αυτή της βουβωνικής πανώλης του 1300, κατά τη διάρκεια της οποίας ο παγκόσμιος πληθυσμός είχε μειωθεί σχεδόν σε ποσοστό 50%, αλλά δεν εκτίμησαν ορθολογικά τη διαχείριση μιας τέτοιας πανδημίας σε έναν πληθυσμό που σήμερα ξεπερνά τα 7,5 δισεκατομμύρια.

Και αυτό την εποχή του 1.300 ο πληθυσμός του ανθρώπου στον πλανήτη δεν ξεπερνούσε τον αριθμό των 500.000.000 κατοίκων. Γνωρίζουμε πως η φέρουσα ικανότητα του πλανήτη είναι καθορισμένη και πως σήμερα δαπανούμε μιάμιση φορά την ικανότητα αυτή εις βάρος των φυσικών καταστάσεων. Τα καταναλωτικά μοντέλα ανάπτυξης δεν μπορούν να συνεχιστούν όπως πριν από μισό αιώνα. Οι πιέσεις που δέχεται το φυσικό περιβάλλον είναι τεράστιες, και αυτό γίνεται αντιληπτό από τις παρατηρούμενες κλιματικές μεταβολές, αλλά και με την εμφάνιση της πανδημίας. Και αυτό γιατί, όλα δείχνουν, πως η πανδημία και η διάδοσή της στο περιβάλλον έχει να κάνει και με την ρύπανση των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα.

Και ενώ όλα τα μοντέλα δείχνουν πως οι έλεγχοι των ακραίων, ως προς τα μέγιστα, πληθυσμιακών ορίων, πολλές φορές, στη φύση ρυθμίζονται από τους διάφορους παρασιτικούς οργανισμούς, εντούτοις οι παρασιτικοί οργανισμοί δημιουργούνται όταν παραβιάζεται η φυσική ροή των δικτύων των βιοτικών αλληλεπιδράσεων. Σε κάθε περίπτωση οι ασφυκτικές αυτές καταστάσεις δημιουργούν αναταράξεις στο πανανθρώπινο οικοδόμημα, που απομακρυσμένο από τον κανόνα της φυσικής επιλογής, δυστυχώς δε θέλει να προσαρμοστεί με ήπιες ενέργειες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν θα υποστεί προσαρμογή. Θα την υποστεί την προσαρμογή, θέλει δεν θέλει, και προβλέπεται να είναι βίαιη, υπό την έννοια της αναγκαστικότητας.

Η εισαγωγή αυτή μπορεί να φαίνεται κουραστική. Αλλά δεν παύει να είναι χρήσιμη ώστε η γνώση της υφιστάμενης κατάστασης που βιώνει ο πλανήτης να γίνει κατανοητή σε σχέση με την αναγκαιότητα εξεύρεσης ενός εμβολίου για την επίλυση των τεράστιων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.

Οι επίσημα καταγεγραμμένοι ιοί στον πλανήτη φαίνεται να κατατάσσονται σε περίπου 4.000 κατηγορίες - οντότητες – υποστάσεις (ή όπως αλλιώς θέλει ο καθένας να τα ονομάσει), ενώ προσεγγιστικά πρέπει να υπάρχουν πάνω από 1.000.000, για τους οποίους δεν γνωρίζουμε τίποτε. Και δεν μπορούμε να μιλάμε για είδη, γιατί οι ιοί δεν συνιστούν κυτταρικές δομές. Είναι κάψες μέσα στις οποίες υπάρχει το γενετικό – αναπαραγωγικό υλικό, το οποίο δεν κάνει τίποτε άλλο από το να αναπαράγεται καταστρέφοντας άλλα κύτταρα ξενιστές.

Οι περισσότεροι γνωρίζουν ότι οι ιοί μεταλλάσσονται με μια ιδιαίτερα σημαντική συχνότητα δημιουργώντας νέα στελέχη τα οποία εκφράζονται, συμπεριφέρονται με άλλους τρόπους από τα εκείνα των γονικών στελεχών. Έτσι, οι δυνατότητες πρόβλεψης μιας συμπεριφοράς καθίσταται δύσκολο εγχείρημα. Ίσως και αδιανόητο. Το σίγουρο είναι πως των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν. Και αυτό έχει να κάνει με την ορθολογική διαχείριση της πανδημίας. Και εδώ μπαίνει το εργαλείο που λέγεται εμβόλιο.

Εδώ και αρκετές δεκαετίες τα εμβόλια αποτελούν θεμελιώδη πρακτική αντιμετώπισης πολλών σοβαρών ασθενειών. Η πρώτη πρακτική εμβολιασμού υπήρξε στην Κίνα στη διάρκεια του 1.000 μ.Χ. για την περίπτωση της ευλογιάς, ενώ ακολούθησαν της Ινδίας και του κοκκύτη στη Γαλλία το 1540 περίπου. Ο καθένας σήμερα μπορεί να αναζητήσει να βρει πληροφορίες για τα εμβόλια στο δίκτυο.

Τον τελευταίο καιρό όμως τα πράγματα άρχισαν να παίρνουν μια τελείως διαφορετική πορεία καθώς πλήθος επιστημονικών δημοσιευμάτων κατακλύζουν τα διάφορα εξειδικευμένα περιοδικά. Δημιουργήθηκαν πολλές ερευνητικές ομάδες παγκοσμίως, οι οποίες εργάζονται εντατικά για να προλάβουν τις καταστάσεις των αγορών. Με άλλα λόγια το μοίρασμα της παγκόσμιας οικονομικής πίττας που βρίσκεται σε τραπέζια μεγάλων αποδόσεων. Σημασία όμως δεν έχει πότε ακριβώς θα βγουν τα πρώτα εμβόλια.

Σημασία έχει τα εμβόλια που θα βγουν να είναι πιστοποιημένα και αποδεδειγμένα αποτελεσματικά. Όχι μόνο ότι διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα αλλά ότι διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα με ακριβώς τον ίδιο τρόπο που το διεγείρει ο ιός Sars-Cov-2 κατά τη φυσική λοίμωξη. Θα πρέπει να έχουν τις απαραίτητες πιστοποιήσεις ολοκλήρωσης των αναγκαίων δοκιμαστικών φάσεων πριν δοθούν στην αντιμετώπιση της πανδημίας.

Και εδώ είναι το κρίσιμο σημείο των αποφάσεων και των επιλογών κάθε σοβαρού κράτους που θέλει να προστατεύσει τους πολίτες του. Η αλήθεια είναι πως τα ζητήματα που αφορούν στους εμβολιασμούς γενικά δεν έχουν αντιμετωπιστεί με ορθολογιστικές πρακτικές. Ο κόσμος είναι δύσπιστος, από κακές προγενέστερες πρακτικές.

Τα εμβόλια όμως σώζουν ζωές εδώ και δεκαετίες. Πρέπει να πείσεις τους πολίτες σου να κάνουν το εμβόλιο που φυσικά έχεις ελέγξει στην πιστοποίηση και στην αποτελεσματικότητά του. Να τους δόσεις το δικαίωμα της επιλογής για το αν θα το κάνουν. Όποιος ασχοληθεί με τα ζητήματα αυτά θα βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση να πάρει απόφαση, εάν δεν γνωρίζει τις λεπτομέρειες και τα συστήματα έγκρισης ενός σκευάσματος.

Θέλω να πιστεύω πως η κυβέρνηση έχει αναλογιστεί τις ευθύνες της διαχείρισης των μαζικών εμβολιασμών των πολιτών της χώρας, και να μη παρασυρθεί σε βεβιασμένες, οικονομικών συμφερόντων, αποφάσεις. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, μέχρι να έρθει το εμβόλιο στην πατρίδα μας και μέχρι να αποφασίσουμε εάν θα το κάνουμε, το καλύτερο εμβόλιο είναι να πλένουμε συχνά τα χέρια μας, να απολυμαίνουμε τα χέρια, να φοράμε μάσκα παντού και να αποφεύγουμε συνωστισμούς. Τώρα θα μου πείτε τι να κάνουμε με τα μέσα μαζική μεταφοράς; Εδώ δυστυχώς η λύση είναι η ίδια με τις προηγούμενες, απλά πρέπει να προσέχουμε τους διπλανούς μας και αν δεν φορούν μάσκα να τους αποφεύγουμε.

Η κατάσταση είναι δύσκολη. Απαιτείται ψυχραιμία από όλες και όλους, σε θεσμικό και ατομικό επίπεδο. Και στο βαθμό που μπορούμε, να βοηθά ο ένα τον άλλον. Να είμαστε εθελοντές στην ψυχολογική υποστήριξη των συνανθρώπων μας. Έστω και κάτω από τη μάσκα μπορούμε να χαμογελάσουμε με τα μάτια ή να δείξουμε ένα χαμόγελο με μια καλοσυνάτη κίνηση, ώστε να ξεπεραστούν τα κοινωνικά προβλήματα των ανάρμοστων συμπεριφορών.