«Τσιόδρα κάνε ένα ντιμπέϊτ με τον Πετράκο»

Τη νομική επιστήμη έχει απασχολήσει το πώς αντιλαμβάνεται ο πολίτης και μη νομικός το άδικο μιας πράξης και κατ’ επέκταση την ευθύνη του. Κι αυτό, διότι οι νομικοί κανόνες είναι διατυπωμένοι σε επιστημονική γλώσσα, που σημαίνει ότι για να αποδοθεί ευθύνη στον πολίτη ότι τους παραβαίνει, θα πρέπει τουλάχιστον να αντιλαμβάνεται το περιεχόμενό τους. Η νομική γλώσσα, όπως εύστοχα έχει υποστηριχθεί, ούτε ακριβής είναι αλλά ούτε και δημοφιλής!

Έτσι, στη νομική θεωρία προτάθηκε ως κριτήριο η «παράλληλη εκτίμηση στη σφαίρα του μη νομικού», δηλαδή στη «λαϊκή σφαίρα», με βάση την οποία το δικαστήριο κρίνει εάν και σε ποιο βαθμό ο πολίτης αντιλαμβάνεται το άδικο που πράττει. Αυτή η έννοια της «παράλληλης εκτίμησης στη λαϊκή σφαίρα» θεωρώ ότι στο δημόσιο διάλογο αντιστοιχεί σήμερα στο πώς αντιλαμβάνεται, προσεγγίζει και εκφέρει άποψη ο πολίτης (και μη ειδικός) επί ζητημάτων γενικότερου μεν ενδιαφέροντος, που για να προσεγγισθούν δε, κατά το μάλλον ή ήττον, απαιτούν επιστημονική γνώση. 

Τα τελευταία χρόνια οι Έλληνες, αναλόγως της συγκυρίας, έγιναν οικονομολόγοι στα χρόνια των μνημονίων, διεθνολόγοι και στρατιωτικοί αναλυτές στις σχέσεις μας με την Τουρκία, δικαστές και δικηγόροι στην υπόθεση της «βιτριολίστριας» και, εσχάτως, επιδημιολόγοι και λοιμωξιολόγοι στην πανδημία του κορονοϊού. Κι εδώ τίθεται ένα σοβαρό ζήτημα δημοκρατίας, καθ’ όσον οι «ομάδες» των μη ειδικών που εκφράζουν αντιεπιστημονικές και, κυρίως, ανορθολογικές θέσεις, πέραν της εκδήλωσής τους στην κάλπη με την επιλογή συγκεκριμένων πολιτικών κομμάτων, έχουν σήμερα σε τέτοιο βαθμό αυτονομηθεί, σε σημείο να εκδηλώνονται με τη μορφή της ενεργούς ανυπακοής (π.χ. είναι αντίθετοι στον εμβολιασμό), που στο άκρο όριό της βρίσκονται αντιδημοκρατικές και βίαιες μέθοδοι.

Καταρχάς, δεν μπορούμε, φρονώ, να αμφιβάλλουμε για το ότι οι συμπολίτες μας έχουν περιέλθει σε μια ουσιώδη και σοβαρή πλάνη, αφού δεν υπάρχουν δεδομένα  ώστε λ.χ. να κριθεί βάσιμη η θέση ότι μας… ψεκάζουν ή ότι ο κορονοϊός δεν υπάρχει! Ωστόσο, με αυτή την αφετηρία, ο χλευασμός και η περιθωριοποίηση, όχι των συγκεκριμένων θέσεων, αλλά περισσότερο των προσώπων που τις υποστηρίζουν (και βεβαίως εδώ το όριο είναι δυσδιάκριτο), είναι η χειρότερη υπηρεσία που μπορούμε να προσφέρουμε στην κοινωνία. 

Κι αυτό, αφενός διότι έτσι «σπρώχνεται» ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας στην αγκαλιά του κάθε Τραμπ, αφετέρου διότι η έκφραση αυτών των αντιεπιστημονικών θέσεων οφείλεται και εξηγείται δυστυχώς από μια σειρά λόγων, στην εξάλειψη των οποίων θα πρέπει να κατατείνουν οι πρωτοβουλίες που ήδη θα έπρεπε να είχαν αναληφθεί. Στους λόγους θα μπορούσε κανείς να συμπεριλάβει ψυχολογικούς και ιδιοσυγκρασιακούς, αναγόμενους στην προσωπικότητα, στην ψυχοσύνθεση και στο εύρος των αντιδράσεων του προσώπου, πολιτικούς, αναγόμενους σε (κυρίως πρόσκαιρα) πολιτικά οφέλη από τον προσεταιρισμό όλων όσοι αντιδρούν, αλλά και αναγόμενους στην αξιοπιστία των ΜΜΕ. Αξιοπιστία στην οποία, δικαίως ή/και αδίκως, εντοπίζεται ένα μείζονος σημασίας ζήτημα (που δεν άπτεται του παρόντος), χωρίς φυσικά να παραβλέπονται η άγνοια και η αμάθεια, που στις μέρες μας, μάλιστα, σε αντίθεση με ό, τι συνέβαινε στο παρελθόν, εκδηλώνονται με ιδιαίτερη επιθετικότητα(!), ωσάν να αποτελούσε τίτλο τιμής…

Σε αυτό το πεδίο, η διάδοση της ενημέρωσης μέσω του διαδικτύου, με αντίστοιχη υποχώρηση της εφημερίδας ως μέσο πληροφόρησης, έχει προκαλέσει τεράστια ζημιά, αφού έχει συντελέσει στη διασπορά της ενημέρωσης του κοινού από Μέσα και πηγές, αν μη τι άλλο, αμφίβολης αξιοπιστίας, που στο παρελθόν θα είχαν ελάχιστη έως καθόλου απήχηση. Αυτές οι πήγες ευθύνονται, ως επί το πλείστον, για τη μόδα της εποχής, δηλαδή για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων στα κοινωνικά δίκτυα (fake news) και για την (σκόπιμη ή μη) παραπληροφόρηση του κοινού. Σήμερα, ο κάθε πολίτης «αυτοταξινομείται», με την έννοια ότι επιλέγει την πηγή της ενημέρωσης που είτε εξυπηρετεί το συμφέρον του είτε του είναι περισσότερο προσιτή και κατανοητή…

Παλαιότερα, αδιευκρίνιστης… αξιοπιστίας πηγές είχαν ελάχιστη έως καθόλου απήχηση. Αντιεπιστημονικές και ανορθολογικές θέσεις δυσχερώς θα έφταναν στο τραπέζι του δημοσίου διαλόγου, διότι θα είχαν σχεδόν ανύπαρκτη προβολή και, ως εκ τούτου, ανύπαρκτη διάδοση και απήχηση. Σήμερα, όμως, στην εποχή της διασποράς της πληροφόρησης, τέτοιος διάλογος εξίσου δεν μπορεί να υπάρξει, διότι, στην αντίθετη περίπτωση, θα έπρεπε να μπορεί να… φανταστεί κανείς στο ίδιο τραπέζι, από την επιστημονική ιατρική κοινότητα τον κ. Τσιόδρα και απέναντί του τον κ. Πετράκο σε ένα… «ντιμπέιτ»!