Η τεχνοεπιστήμη στο πλανητικό σκηνικό

Η καλπάζουσα τεχνοεπιστημονική ανάπτυξη είναι προδιαγεγραμμένη και μάλιστα, επίσης αναπόφευκτα, φρενήρης. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετική η πορεία μας, αφού εκκινεί από ισχυρότατες μεταφυσικές, οικονομικές αλλά και εξουσιαστικές συγχρόνως ωθήσεις, που κι αυτές όμως έχουν τη βάση τους σε μεταφυσικές προκείμενες. Ο τεχνοεπιστημονικός αυτός ντετερμινισμός, στον οποίο όπως όλα δείχνουν είμαστε μοιραία παγιδευμένοι, είναι στο χέρι μας ωστόσο να μετουσιωθεί σε ένα ελπιδοφόρο εφαλτήριο που θα μπορούσε να αποτρέψει την επίσης προδιαγεγραμμένη μετάβαση του ανθρώπου – εφόσον συνεχίσει αυτός τη σημερινή άφρονα πορεία του – σε ένα χιμαιρικό σύστημα ανθρώπου-μηχανής, και να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ένα πράγματι φωτεινό μέλλον, και μια ουσιαστική ανθρώπινη ευημερία.

Ποιο είναι όμως το σημερινό πλαίσιο – που δεν στήθηκε βέβαια ερήμην του τεχνοεπιστημονικά διαφωτισμένου αλλά ουσιαστικά άφρονα, άπληστου και ανίδεου για τα καταστροφικά μελλούμενα ανθρώπου – μέσα στο οποίο θα πρέπει να εργασθεί η ανθρωπότητα για να αξιωθεί να ευτυχήσει ως μια ουσιαστικά ανθρώπινη κοινωνία, και ποιανού ρόλος είναι να μεριμνήσει για αυτό;

Στο πρακτικό, όσο ασφαλώς και στο θεωρητικό αυτό επίπεδο, τα πράγματα, τουλάχιστον όπως σήμερα εμφανίζονται, δεν είναι διόλου ευοίωνα. Κι αυτό, για πάρα πολλούς λόγους που θα μπορούσαν να σχετίζονται με κάποιες κοινές ίσως γονιδιακά εγγεγραμμένες ανθρώπινες καταβολές, όπως τον εγωισμό, την απληστία και την επιθυμία της κατίσχυσης, αλλά και με ανεξάρτητες από την ανθρώπινη συνθήκη υφιστάμενες καταστάσεις, όπως την πολύπλοκη, πολυπαραμετρική και εν πολλοίς αντιφατική φύση της πραγματικότητας, αλλά και τα μεγάλα σύγχρονα γεωστρατηγικά-γεωπολιτικά συμφέροντα, που και αυτά βέβαια δεν είναι, και ποτέ δεν ήταν, εντελώς ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες γενετικές καταβολές, αφού βέβαια οι άνθρωποι είναι αυτοί που ασκούν τις οποιεσδήποτε γεωπολιτικές. Πώς θα μπορούσαμε επομένως να χαρακτηρίσουμε συνοπτικά την κατάσταση της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης ανθρώπινης κοινωνίας;

Έχουμε κατά πρώτον μια διεκπεραιωτική, κοντόφθαλμη πολιτική θεωρία και πράξη που έχει επιτρέψει, δέσμια μικροπολιτικών συμφερόντων, να υποσκελισθεί από την οικονομία και τον τεχνοκρατισμό. Έχουμε έναν ισχυρότατο οικονομικο-τεχνοεπιστημονικό καπιταλισμό, πλήρως σχεδόν αγοραίο ή πλήρως σχεδόν κρατικό, όπου η καθοδηγούμενη κυρίως επιστήμη δρα ως θεραπαινίδα της τεχνολογίας και η τεχνοεπιστήμη – σε μοιραία σύζευξη με την οικονομία, την τεχνοκρατιά και τον οικονομισμό – ως θεραπαινίδα των γεωστρατηγικών και γεωπολιτικών επιδιώξεων. Έχουμε, σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο, μια «εκπαίδευση αλά μπολονέζ», ομογενοποιητική και χρηστική, που έχει αλωθεί από την οικονομία, τον ανούσιο γραφειοκρατικό και τεχνοκρατικό σχεδιασμό και τη μονόπλευρα προσανατολισμένη επαγγελματική στην ουσία της εκπαίδευση, ακυρώνοντας, για να μην πω καταδιώκοντας κάθε προσπάθεια για μια ουσιαστική εκ-παίδευση και παιδεία. Έχουμε μια διαχρονική ανθρωπολογική ασυμμετρία, με ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ κολοσσιαίας τεχνοεπιστημονικής ανάπτυξης, από τη μια, και φτωχής έως ανύπαρκτης ανθρώπινης εσωτερικής ανάπτυξης και καλλιέργειας, από την άλλη. Τέλος, πιστεύω ότι σε μια μελλοντική προοπτική, η τεράστια ανάπτυξη του διαδικτύου, των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας, της βιοπληροφορικής, των νευροεπιστημών, της ρομποτικής αλλά και γενικότερα της τεχνοεπιστήμης θα οδηγήσει σε μια πλήρη σχεδόν εξάλειψη και εξίσωση των σημερινών χαρακτηριστικών διαφορών μεταξύ των διαφόρων πολιτευμάτων και των αντίστοιχων ιδεολογιών τους.

Θα μπορέσει άραγε η ανθρωπότητα, στο πολύπλοκο και όχι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο αυτό παγκόσμιο σκηνικό, να βρει – με δυναμικές, ουσιαστικές και μακρόπνοες πολιτικές επιλογές και την απαιτούμενη ριζική αλλαγή του εκπαιδευτικού της παραδείγματος – την απαιτούμενη φρόνηση, σωφροσύνη και ουσιαστική γνώση, ώστε να οδηγηθεί, με τη σώφρονα τεχνοεπιστημονικής της ανάπτυξη, στο δρόμο του φωτός και της ουσιαστικής ευημερίας της, εγκαταλείποντας διά παντός τον ερεβώδη δρόμο των μετα-ανθρώπινων κοινωνιών, των φασιστικών κοινωνιών μικτών συστημάτων και υβριδικών οντοτήτων; Είναι ζωτικής σημασίας, τόσο για το μέλλον των ανθρώπινων κοινωνιών όσο και για το μέλλον ολόκληρου του πλανήτη, να συνειδητοποιήσουμε τις σύγχρονες προκλήσεις, και μάχιμοι οι άνθρωποι να παραμείνουμε στις επάλξεις, έστω κι αν γνωρίζουμε ότι φυλάσσουμε Θερμοπύλες.