Η πανδημία επανάφερε στο προσκήνιο της αξίες της Αριστεράς αλλά η ιδεολογική πάλη είναι πιο δύσκολη

Θεωρώ ότι μια σύντομη αποτίμηση της περιόδου της διακυβέρνησης της «πρώτη φορά Αριστεράς» είναι απαραίτητη ώστε να δούμε με σαφήνεια το τοπίο στη χώρα μας μετά τις εκλογές του 2019.

Ως συνέπεια μίας άνευ ιστορικού προηγουμένου κρίσης πολιτικής εκπροσώπησης του αστισμού μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παραδοσιακά αποτυπωμένου στο δικομματισμό ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε να διαχειριστεί την οικονομική και κοινωνική καταστροφή της χώρας που επήλθε από τα απάνθρωπα Μνημόνια στο όνομα του λαϊκού αιτήματος  για τη δίκαιη κατανομή των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, που εξαιρούσε τους ολιγάρχες, την ανθρώπινη διαβίωση των πληττομένων στρωμάτων και την ανάκτηση της καταρρακωμένης εθνικής αξιοπρέπειας. Μετά το Δημοψήφισμα του υπερήφανου ΟΧΙ, ο ΣΥΡΙΖΑ, προδίδοντας τη λαϊκή εντολή, πειθάρχησε ταχύτατα και ευλαβικά στις απαιτήσεις της Τρόικας καταφέρνοντας να διασώσει την εγχώρια ολιγαρχία της οποίας τα αιτήματα ήταν απολύτως συναρθρωμένα με αυτά των δανειστών.

Οι βαρύτατες συνέπειες της πολιτικής υποταγής ενός κόμματος της Αριστεράς στην εξουσία ήταν το 4^ο Μνημόνιο, δηλ. η μέχρι το 2030 διαχείριση του χρέους υπό καθεστώς βαρύτατου τιμήματος εκ μέρους των οικονομικά αδυνάτων στρωμάτων και βεβαίως η βαθύτατη απώλεια της ιδεολογικής ακτινοβολίας των αριστερών αρχών και οραμάτων, που επεκτάθηκε σε όλο το φάσμα των πολιτικών οργανώσεων της. Είναι τραγική ειρωνεία το ότι η επανεκλογή του ΣΥΡΙΖΑ το Σεπτέμβριο του 2015, η οποία αποτιμήθηκε από το εν λόγω κόμμα ως η θεαματική ανανέωση της λαϊκής εμπιστοσύνης, στην πραγματικότητα υπήρξε ο θρίαμβος της ΤΙΝΑ που όμως εκδικητικά στράφηκε κατά του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ με την εκλογική κυριάρχηση της ΝΔ και του δεξιού πολιτικού φάσματος. Οι πολίτες, ήδη πεισμένοι ότι δεν υπάρχει διέξοδος, το 2019 απλώς διάλεξαν τον πλέον αυθεντικό εκφραστή του δόγματος αυτού. Εν ολίγοις, η μνημονιακή πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ έδωσε την ιστορική ευκαιρία της ανασύστασης του βασικού πολιτικού εκπροσώπου των αστικών συμφερόντων, τη ΝΔ, μετατοπίζοντας προσωρινά την κρίση εκπροσώπησης που υπήρξε στην πραγματικότητα η γεννουσιεργός αιτία της ανάδειξης ενός αριστερού κόμματος στην εξουσία.

Επικράτηση του κοινωνικού συντηρητισμού

Στις εκλογές του 2019 το ανασυγκροτημένο και συμπαγές πλέον αστικό μπλοκ, στη βάση της πολιτικής συμμαχίας κεντροδεξιάς και ακροδεξιάς, κατίσχυσε και ιδεολογικά, κάτι το οποίο χρήζει ειδικής προσοχής. Ο κοινωνικός συντηρητισμός επικρατεί και θέτει προεκλογικά τα ανάλογα αιτήματα που συμπυκνώνονται στο δόγμα «νόμος και τάξη», στην εθνικιστική αναδίπλωση στο όνομα των κινδύνων που απειλούν το έθνος, τη ξενοφοβία λόγω της προσφυγικής κρίσης, και εν πολλοίς στο γνώριμο «πατρίς, θρησκεία και οικογένεια». Τα παραπάνω κατά κύριο λόγο αποτελούν το κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ ΝΔ και ψηφοφόρων, το οποίο έκτοτε αυτή δεσμεύτηκε να υλοποιήσει με μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό επιτυχίας.

Σημειωτέον ο συντηρητισμός της ελληνικής κοινωνίας ανέκαθεν υπήρξε  συγκροτητικό ιδεολογικό στοιχείο της παρά την ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς, που σωστά στοχοποιούν οι Άδωνις και Βορίδης στον εξαιρετικά ιδεολογικό ρόλο τους, η οποία αν και  διάχυτη από τη Μεταπολίτευση αποδείχτηκε ανίκανη να διεισδύσει εις βάθος στο κοινωνικό (υπο)συνείδητο. Το παραπάνω συντηρητικό αξιακό «πακέτο», στο βαθμό που πρόκειται ουσιαστικά για αναπαλαίωση παλιακών ιδεολογημάτων από την εποχή της χούντας, θα ήταν καταδικασμένο σε αποτυχία αν δεν συνδυαζόταν και διατρεχόταν από ισχυρά νεοφιλελεύθερα πρότυπα και αξίες που συμπυκνώνονται στις δίδυμες έννοιες του ατομικισμού και της λατρείας του ιδιωτικού. Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογική διείσδυση στο κοινωνικό σώμα και ειδικότερα στη νεολαία ακύρωσε και ακυρώνει την αξία της συλλογικότητας, της κοινωνικής συμμετοχής και της έγνοιας για το άλλον άνθρωπο, στοιχεία που σε μεγάλο βαθμό όμως αναιρέθηκαν κατά το 2010-2015 από το κίνημα των πλατειών, τους αντιμνημονιακούς αγώνες και τις πολλές συλλογικές κινήσεις αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης. Με τις πρώτες εκλογές του 2015 επικράτησε η λογική της ανάθεσης στο ΣΥΡΙΖΑ και έκτοτε ελάχιστες είναι οι κινηματικές διαδικασίες και αντιστάσεις που κυρίως αφορούν σε τοπικά αιτήματα ή σε αυτά συγκεκριμένων κλάδων εργαζομένων με λίγες εξαιρέσεις όπως το φοιτητικό κίνημα κατά των νόμων Κεραμέως.  Το μεγάλο έλλειμα είναι η συγκρότηση ενός καθολικού λόγου ικανού να συμπυκνώνει τα επιμέρους αιτήματα σε καθολικά αιτήματα και αξίες σαν και αυτές που ήταν η σημαία του αντιμνημονιακού κινήματος στη χώρα μας. Με την ανατρεπτική τους δύναμη καταφέραν να συσπειρώσουν το διαιρεμένο κοινωνικό σώμα σε συγκροτημένη αντίσταση με τελευταία της ιστορικής σπουδαιότητας έκφραση το ΟΧΙ.  

Η πανδημία επανάφερε την ανάγκη του κοινωνικού κράτους

Μιλώντας για το μετά το 2019 τοπίο η πανδημία αποδείχτηκε καθοριστική για τις ως τώρα εξελίξεις διότι επανάφερε βίαια την ανάγκη για την επαναφορά του κατασυκοφαντημένου από το νεοφιλελευθερισμό κοινωνικού κράτους στη χώρα μας και συνολικά στη Δύση. Η κτηνώδης αδιαφορία για την απώλεια εκατομμυρίων ζωών, με το ανατριχιαστικό παράδειγμα  της στάσης του Μπόρις Τζόνσον, προσέφερε πεδίο δόξης λαμπρό στην παγκόσμια Αριστερά να κατισχύσει ιδεολογικά. Το ίδιο ισχύει για τη θεαματική ολιγωρία της ΕΕ η οποία κατέδειξε αυτό που πραγματικά είναι: τρ μπλοκ συμμαχίας των καπιταλιστικών δυνάμεων και συμφερόντων εις βάρος των ευρωπαϊκών λαών.

Η Αριστερά, και στην Ελλάδα, αποδείχτηκε ανίκανη να δομήσει έναν πειστικό κυρίαρχο λόγο με το να θέσει το αίτημα της ανατροπής του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Με εξαίρεση το ΜεΡΑ25, που με σαφήνεια και εξ αρχής έδειξε τον υπεύθυνο, δηλ. την ΕΕ, βάσει συγκροτημένων επιχειρημάτων (το ΚΚΕ απλώς επαναλαμβάνει την παραδοσιακή, καταγγελτική του αντι-ΕΕ ρητορική), ο ΣΥΡΙΖΑ εξαντλήθηκε στην καταγγελία των επι μέρους μέτρων. Η αγωνία του είναι να πείσει το αστικό μπλοκ ότι αποτελεί έναν υπεύθυνο, άρα ακίνδυνο, εταίρο του δικομματισμού, που ενώ ευελπιστεί να εκπροσωπεί τη μισθωτή εργασία, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τα πληττόμενα στρώματα ώστε μέσω του κράτους να έχουν μια καλύτερη θέση στην διανομή του παραγόμενου πλούτου και των δημοσίων αγαθών, δεν απειλεί στην πραγματικότητα το κεφάλαιο.

Εν ολίγοις, η επιδημία επανάφερε με τραγικό τρόπο την απόλυτη ανάγκη αποκατάστασης του κράτους προνοίας και κυρίαρχα την ανεκτίμητη αξία των ιδανικών της Αριστεράς, τη συλλογικότητα, αλληλεγγύη, την πάλη για ισότητα και δικαιοσύνη και αξιοπρεπή ζωή για όλους . Όμως εφόσον τα επιμέρους αιτήματα, κριτικές ή και διορθωτικές προτάσεις για την αντιμετώπισή της δεν συνδέθηκαν με την αμφισβήτηση των καπιταλιστικών σχέσεων εκμετάλλευσης, ταξικών διακρίσεων και της έννοιας του προσωπικού συμφέροντος άφησαν το πεδίο της «ατομικής ευθύνης» ελεύθερο στη ΝΔ ώστε να παγιωθεί το σύμπαν του ατομικισμού ως το μόνο αναγνωρίσιμο και «πραγματικό» χώρο της ανθρώπινης ύπαρξης. Η ιδεολογική πάλη για τις αριστερές αξίες δυσκολεύει αλλά αν δεν γίνει ένα δυστοπικό μέλλον περιμένει όλους/ες μας με τραγικές συνέπειες για τις νέες γενιές.