Οι πρώτοι Έλληνες περιβαλλοντικοί μετανάστες είναι εδώ

Oι καταστροφικές φωτιές στην Ελλάδα που μαίνονται από τις πρώτες μέρες του Αυγούστου έχουν γίνει θέμα σε διεθνή ΜΜΕ, έχουν καταστρέψει χιλιάδες στρέμματα δάσους, έχουν καταστρέψει σπίτια, αυτοκίνητα, επιχειρήσεις και ακόμα ο τραγικός απολογισμός της ανείπωτης τραγωδίας δεν έχει δείξει τις πραγματικές διαστάσεις και συνέπειες του. 

Οι φωτιές που όλοι ξέρουμε ότι θα έρθουν αλλά ποτέ δεν έχει υπάρξει σοβαρός σχεδιασμός για την πρόληψη και την αντιμετώπισή τους αποτελούν για την Ελλάδα μια επαναλαμβανόμενη καταστροφή με την οποία μαθαίνουμε να ζούμε αδιαφορώντας για τις συνέπειές τους, στους ανθρώπους και στο περιβάλλον. 

Άλλωστε ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης στο έκτακτο μήνυμά του την περασμένη εβδομάδα εστίασε στο όντως πολύ σημαντικό και ευτυχές ότι έως εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε νεκρός ωστόσο πρόσθεσε κυνικά ότι «τα σπίτια και τα δάση ξαναφτιάχνονται». 

Η υποβάθμιση της σημασίας που έχει η φύση ωστόσο, διαφαίνεται από την ευκολία της φράσης «ξαναφτιάχνεται» για να περιγράψει πόσα χρόνια θα χρειαστεί το δάσος για να ξαναγεννηθεί αλλά και το ντόμινο που θα προκαλέσει η αποσταθεροποίηση στο κλίμα το οποίο με τη σειρά του θα φέρει σε λίγους μήνες νέες φυσικές καταστροφές με πλημμύρες να καταστρέφουν τα καμμένα.

Η βασική στρατηγική η οποία ακολουθήθηκε για την αντιμετώπιση στις καταστροφικές φωτιές, ήταν η πολιτική της «προληπτικής εκκένωσης», η οποία προφανώς και μπορεί να κριθεί ως σωστή σε ένα επίπεδο, καθώς μέχρι το μεσημέρι της Δευτέρας η τραγική είδηση των δύο νεκρών από τις πυρκαγιές θα ήταν τελείως διαφορετική με πολύ περισσότερους ανθρώπους να έχουν χάσει τη ζωή τους, αν όντως παρέμεναν εγκλωβισμένοι στις φλόγες.

Την ίδια ώρα, βέβαια, η λογική της εκκένωσης φανερώνει ξεκάθαρα την αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να αντιμετωπίσει τις πυρκαγιές και ανήμπορο να κατασβέσει, αφήνει τις φλόγες να καταστρέφουν και προσπαθεί χωρίς σχέδιο να διώξει τους ανθρώπους για να μην καούν. Ως εκεί, τίποτα παραπάνω.

Για να φτάσουμε φυσικά σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι πρόσφατα υπήρξαν πολιτικές επιλογές οι οποίες σε καμία περίπτωση δε δείχνουν ότι υπήρχε ενδιαφέρον για την ετοιμότητα της χώρας στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών.

Rafale και μεταχειρισμένα F-16 αντί για Beriev-200 και αστυνομικούς αντί για πυροσβέστες. 

Οι φωτιές όμως δε σβήνονται ούτε από μαχητικά, ούτε από Δελτάδες.

Την ίδια ώρα, οι εικόνες των φωτορεπόρτερ από τις φωτιές, ιδιαίτερα στην Εύβοια που αποτελεί το επίκεντρο της καταστροφής με κατοίκους να εκκενώνουν τα χωριά τους μαζικά, αποτελούν τη μεγαλύτερη κραυγή συνειδητοποίησης για τις τραγικές συνθήκες που βιώνουμε. 

Δυστυχώς, εν έτει 2021, η αντίληψη για τη σημασία της προστασίας της φύσης και του φυσικού περιβάλλοντος είναι μόνο προσχηματική, αναμασώντας μια καραμέλα που πρέπει να λέγεται για να δείχνουμε ότι νοιαζόμαστε, με πολιτικά πρόσωπα να μιλούν για την «κλιματική αλλαγή», σαν έκθεση για την αποταμίευση στο δημοτικό. 

Η πυρηνική αντίληψη για την προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα, είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι, η ουσία δηλαδή για μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας, από αυτούς που αδιαφορούν στην καθημερινότητα, μέχρι τους καταπατητές και τις πολιτικές ηγεσίες είναι ότι όσοι ενδιαφέρονται είναι «κάτι γραφικοί οικολόγοι». Δεν υπάρχει η ολιστική αντίληψη για το πόσο βαθιά κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα είναι η προστασία του περιβάλλοντος, αλλά αντιμετωπίζεται ως κάτι, μόνο «οικολογικό».

Ωστόσο, τα πρόσωπα των εκτοπισμένων από τις πυρκαγιές στην Εύβοια αποτελούν τον αδιάψευστο μάρτυρα της πραγματικότητας που ζούμε. 

Το 2021, έχουμε και επισήμως τους πρώτους Έλληνες περιβαλλοντικούς μετανάστες. Όχι δηλαδή, όσους έρχονται από άλλες χώρες - και λοιδορούνται, γιατί δεν υπάρχει πόλεμος εκεί που ζουν για να φύγουν - αλλά εκτοπισμένους εντός του ίδιου τους τόπου.

Τον όρο αυτόν, τους «περιβαλλοντικούς μετανάστες» ή «κλιματικούς πρόσφυγες», προσωπικά τον άκουσα για πρώτη φορά το 2009. Επιστρέφοντας από το Μπαγκλαντές, η δημοσιογράφος Γεωργία Ανάγνου και ο διευθυντής φωτογραφίας Αλέξης Μπαρζός, είχαν στις αποσκευές τους δέκα ημέρες γυρισμάτων για το ντοκιμαντέρ του «Εξάντα», «Όταν βυθίζεται ο κόσμος».

Μεταφράζοντας το υλικό μαζί με τον Σοέλ, ένα αγόρι από τον Μπαγκλαντές, ακούγαμε και βλέπαμε ιστορίες για κόσμο που πνίγηκε, είδε το σπίτι του να χάνεται και εκτοπίστηκε αναγκαστικά λόγω της κλιματικής αλλαγής. Χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν σε προσφυγικά camp και η αιτία δεν ήταν η πολεμική σύρραξη όπως πολύ συχνά συμβαίνει, αλλά περιβαλλοντικοί λόγοι, όπως οι πλημμύρες. 

Ωστόσο, η εικόνα αυτή ήταν μακρινή για πολλούς. Δε θα ερχόταν ποτέ εδώ. Οι πλημμύρες, το λιώσιμο των πάγων, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η υπερθέρμανση του πλανήτη ήταν θέματα για να ασχολούνται, «λίγοι γραφικοί». 

Την ίδια ώρα βέβαια, σύμφωνα με στοιχεία της Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας του 2018 υπάρχουν εκτιμήσεις ότι έως το 2050, θα υπάρξουν πάνω από 140 εκατομμύρια περιβαλλοντικοί μετανάστες από περιοχές της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας και της νοτιοανατολικής Ασίας.

Επιπλέον, έκθεση του ΟΗΕ η οποία δημοσιεύτηκε σήμερα, στις 9 Αυγούστου 2021 και ήδη κάνει το γύρω του κόσμου σε μεγάλα Μέσα Ενημέρωσης, αναφέρει ξεκάθαρα ότι ο πλανήτης βρίσκεται σε κόκκινο συναγερμό λόγω υπερθέρμανσης. Σύμφωνα με την έκθεση, η ανθρώπινη δραστηριότητα αλλάζει το κλίμα της Γης με τρόπους «πρωτοφανείς», με τις αλλαγές είναι πλέον αναπόφευκτες και «μη αναστρέψιμες». 

Σύμφωνα με τον Ρίτσαρντ Άλαν, καθηγητή κλιματικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ και μέλους της συντακτικής ομάδας της Διεθνούς Έκθεσης για την Κλιματική Αλλαγή, IPCC, ακόμα και η κατά κλάσματα βαθμών Κελσίου αύξηση της θερμοκρασίας της Γης αλλάζει δραματικά το τοπίο. «Η περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας θα επιταχύνει ακόμα περισσότερο ακραία καιρικά φαινόμενα και γεγονότα», αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Παρόλα αυτά, τα παραπάνω δε φαίνεται να ανησυχούν ιδιαίτερα στην Ελλάδα, και μέχρι και σήμερα η αντίληψη στη χώρα για τις δραματικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής παραμένει η ίδια, ότι «αυτά συμβαίνουν μακριά». 

Από την άλλη, οι εικόνες από τους εκτοπισμένους στην Εύβοια, τους ανθρώπους που αφήνουν τα σπίτια τους αποτελούν τον αδιάψευστο μάρτυρα για το πόσο αμείλικτη μπορεί να γίνει η φύση δημιουργώντας στην Ελλάδα τους πρώτους περιβαλλοντικούς μετανάστες ή κλιματικούς πρόσφυγες. 

Πάνω από 2.700 άνθρωποι μέσα σε δέκα μέρες πήραν μαζί τους βιαστικά ότι πρόλαβαν αφήνοντας πίσω τους κόπους μιας ζωής και μπήκαν σε καΐκια και φέρι μποτ, φέρνοντας στη μνήμη ξανά τον ξεριζωμό και πόσο εύκολο είναι να βρεθεί κάποιος σε μια βάρκα για να σωθεί. Τις βάρκες της Σμύρνης που γέμιζαν από το 1922 και γεμίζουν μέχρι και σήμερα. 

Οι εκτοπισμένοι Έλληνες που δεν είναι οι παρίες, οι άπλυτοι ή οι ξένοι όπως αντιμετωπίζουν φασίστες και ρατσιστές όσες κι όσους κινούνται γιατί απειλείται η ζωή τους, κυνηγώντας και δολοφονώντας τους, αλλά η θεία τους κι ο παππούς τους.

Κι ακόμα και εάν πολλοί δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί στην Ελλάδα του 2021, θεωρώντας ότι ο εκτοπισμός αφορά μόνο στους «φτωχούς και κατατρεγμένους», η ίδια η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι η υποτίμηση της φύσης και του χώρου που μας περιβάλλει δεν είναι κάτι που ζουν οι «άλλοι», ή κάτι που βρίσκεται μακριά, αλλά είναι εδώ, δίπλα μας, δημιουργώντας μια δυστοπία που φτιάχνει τη νέα πραγματικότητα που θα ζήσουμε. 

Σημείωση: Ο τίτλος αποτελεί δάνειο από το στίχο του Στάθη Παχίδη «οι πρώτοι χορτασμένοι Έλληνες είναι εδώ». Ο στίχος προέρχεται από το τραγούδι, «Βάλε Μουσική», από το δίσκο «Ωδή στα Παπούτσια μου».

Κάποια στιγμή, ο Οδυσσέας Ιωάννου διάλεξε το συγκεκριμένο τραγούδι στην εκπομπή του στον Μελωδία και το προλόγισε λέγοντας ότι από το 1974 έως το 1995 που κυκλοφόρησε το τραγούδι είναι η μεγαλύτερη περίοδος «ειρήνης» στο νεοελληνικό κράτος. Εξ’ ου και οι πρώτοι χορτασμένοι Έλληνες. 

Σήμερα, στην Ελλάδα του 2021, η ανθρώπινη δραστηριότητα και η υποβάθμιση της αντίληψης για το πόσο σημαντικό για τις ζωές μας είναι αυτό που μας περιβάλλει, μας κάνουν να ζούμε τη στιγμή που οι πρώτοι εκτοπισμένοι Έλληνες περιβαλλοντικοί μετανάστες, είναι εδώ.