Αυξήσεις στο ρεύμα, αυξήσεις στις τιμές: Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία και η ανάγκη κυβερνητικής παρέμβασης

Μετά την παραγωγική καθίζηση ελέω της πανδημίας του κορονοϊού η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα καταφεύγει για πρώτη φορά στην νομισματοκοπεία. Φυσικά αυτό θα υλοποιηθεί με πολύ πιο σύγχρονους τρόπους από το να τυπώσει απλά χρήμα, αλλά επί της ουσίας είναι το ίδιο: Το ταμείο ανάκαμψης και τα λεφτά που θα διανείμει στις κυβερνήσεις είτε άμεσα, είτε με τη μορφή δανείου, αποτελούν αύξηση της προσφοράς χρήματος στην αγορά.

Οι τιμές των προϊόντων μίας αγοράς επηρεάζονται αυξητικά από την αύξηση στην ποσότητα χρήματος και μειωτικά από την αύξηση του ύψους παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών.

Σημαντικό στοιχείο αποτελεί ότι, εν μέσω καραντίνας, οι καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν, η ποσότητα χρήματος στην αγορά εξ’ αυτού περιορίστηκε, ενώ οι τιμές συγκρατήθηκαν λόγω χαμηλής ζήτησης. Οι χρηματοδοτήσεις ανάκαμψης θα επιφέρουν ποσοτική αύξηση χρήματος και οι καταθέσεις των νοικοκυριών θα την ενισχύσουν στο εξής. Στην πραγματικότητα μαζί με την αναστολή δραστηριοτήτων της οικονομίας, πολλές ανάγκες απλώς μετατέθηκαν για το μέλλον.

Συνδυαστικά έχει συντελεστεί ήδη μία άνοδος των τιμών της τάξεως 1,4% σε βασικά αγαθά (ΕΛΣΤΑΤ, Δείκτης Τιμών Καταναλωτή, 9/8/2021). Για αυτούς του λόγους η ΕΚΤ στην επονομαζόμενη και ως «νέα στρατηγική νομισματικής πολιτικής» θεωρεί ότι ο πληθωρισμός θα κινηθεί μεσοπρόθεσμα στο 2% στις χώρες της ζώνης του ευρώ.

Με δεδομένο ότι η πανδημία του κορονοϊού δεν κατέστρεψε την παραγωγική βάση των χωρών αλλά απλώς την ανέστειλε, προκύπτει η εύλογη σκέψη ότι η προσδοκώμενη αύξηση της παραγωγής θα απορροφήσει σημαντικό μέρος της αυξητικής τάσης λόγω της μεγάλης προσφοράς χρήματος. Χαρακτηριστικά, στη χώρα μας η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε αύξηση του ΑΕΠ κατά 16,3% για το 2^ο τρίμηνο του 2021 εν συγκρίσει με το αντίστοιχο του 2020.

Το «στοίχημα» της συγκράτησης των τιμών θα «παιχτεί» στην αύξηση της παραγωγής.

Η οικονομική μεγέθυνση θα αποδειχθεί ο καταλυτικός παράγοντας για την ανάσχεση των τιμών. Φυσικά, σημαντικό ρόλο θα παίξουν και άλλοι παράγοντες όπως το εμπορικό ισοζύγιο κάθε χώρας με άλλες προμηθεύτριες χώρες, η ελαστικότητα ζήτησης αυτών των αγαθών κα. Σε κάθε περίπτωση, οι επιδόσεις στην αύξηση της εθνικής παραγωγής θα είναι το πλέον κρίσιμο στοιχείο.

Και ενώ το πεδίο συγκράτησης των τιμών είναι η παραγωγή, η κυβέρνηση δια στόματος Κωστή Χατζηδάκη ανακοίνωσε αυξήσεις στην τιμή της μονάδας ενέργειας. Η παραγωγή εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες· από τους συντελεστές παραγωγής και από το επενδεδυμένο κεφάλαιο.

Οι αυξήσεις στα τιμολόγια ενέργειας θα πλήξουν οριζόντια όλη την παραγωγική βάση.

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, η παραγωγική βάση δεν καταστράφηκε και ως εκ τούτου οι συντελεστές της δεν αλλοιώθηκαν. Οι αυξήσεις στις τιμές του ρεύματος όμως θα επηρεάσουν άμεσα την απόδοση του επενδεδυμένου κεφαλαίου σε κάθε παραγωγική μονάδα, κάθε τομέα, ανεξαρτήτως μεγέθους. Έτσι, οι αυξήσεις αυτές θα λειτουργήσουν ως αναπτυξιακός αναστολέας.

Το πληθωριστικό πρόβλημα δεν είναι ασήμαντο.

Εκτός του να μετράμε την γενική αύξηση των τιμών πρέπει να βλέπουμε και άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Τα βασικά καταναλωτικά αγαθά (τρόφιμα, στέγαση) είναι υψηλής ζήτησης και οι τιμές τους αυξάνουν περισσότερο εν συγκρίσει με άλλα. Τα αγαθά αυτά παρέχονται από καταστήματα ή επιχειρήσεις μέσω λιανικής πώλησης και οι αυξήσεις στα τιμολόγια της ενέργειας τα επηρεάζουν σημαντικά περισσότερο, αφού επενεργούν σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα.

Αλλά και οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης που εκτελούν τα περισσότερα έργα ανά την επικράτεια επηρεάζονται σημαντικά. Οι πληθωριστικές πιέσεις έχουν δημιουργήσει μεγάλες αυξήσεις στο κόστος προμηθειών υλικών, ενώ ο οικονομικός προγραμματισμός καθίσταται σχεδόν αδύνατος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι πλέον οι προσφορές που δίδονται σε διάφορες προκηρύξεις έχουν ορίζοντα λίγων ημερών, ακριβώς διότι οι προμηθευτές δεν μπορούν να σταθμίσουν την εξέλιξη των τιμών.

Η κυβέρνηση πρέπει να παρέμβει.

Η κυβέρνηση πρέπει να παρέμβει κάθετα και να επιδοτήσει την παραγωγή ενέργειας ώστε να συγκρατήσει τα τιμολόγια· επιδότηση την οποία θα αποσύρει σταδιακά στο μέλλον. Ταυτόχρονα θα πρέπει να ακολουθηθεί ένα ανάλογο μείγμα φορολογικών εκπτώσεων στα καύσιμα από επαγγελματικά ή επιχειρηματικά οχήματα, ώστε η παραγωγικές δυνάμεις να αναπτύξουν απρόσκοπτα τη δυναμική τους.

Είναι αντιληπτό ότι για μία συντηρητική κυβέρνηση ο παρεμβατισμός είναι η τελευταία επιλογή. Δεν είναι όμως ώρα για ιδεοληψίες.