AUKUS, Αμυντική Συμφωνία Ελλάδας - Γαλλίας και στο βάθος Κύπρος

Ο ανταγωνισμός δυνάμεων στο Ινδο-Ειρηνικό επηρεάζει τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, με άμεση επίδραση στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις και την πορεία του Κυπριακού. Η συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας έχει θετικό αντίκτυπο στην αμυντική ενίσχυση της χώρας, αλλά δεν αποτελεί πανάκεια.  

ΕΕ και ΗΒ έχουν διαφορετικές προσεγγίσεις σε διεθνή θέματα, όπως αποδείχθηκε από την συμφωνία AUKUS, ενώ δεν αποκλείεται ο ανταγωνισμός μεταξύ τους στην ευρύτερη περιοχή μας, όπως άλλωστε αποτυπώνεται στη στρατηγική “Global Britain Blueprint”. Η νέα εξωτερική πολιτική του HB έχει ως συνέπεια την αναβάθμιση της γεωστρατηγικής σπουδαιότητας των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο, ως μοχλό παρέμβασης στην Μέση Ανατολή. Η μερική απόσυρση των ΗΠΑ από την περιοχή θα δώσει επιτείνει τον ανταγωνισμό περιφερειακών δυνάμεων και χωρών στην περιοχή. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να επαναπαύεται στη συμφωνία Γαλλίας-Ελλάδας.

Τα σημαντικά οικονομικά συμφέροντα ισχυρών διεθνών παραγόντων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα οξύνουν τους ανταγωνισμούς και οι ρυθμίσεις ασφαλείας θα προσαρμόζονται στην μεταβλητή γεωμετρία συμφερόντων των εμπλεκομένων.

Το στρατηγικό άδειασμα της ΕΕ με την AUKUS

Η ειρωνική σύμπτωση της ανακοίνωσης της πρωτοβουλίας AUKUS την ίδια ημέρα παρουσίασης της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού υπονόμευσε την αυτόνομη ευρωπαϊκή εξωτερική δράση της ΕΕ.

Η στρατηγική της ΕΕ στην περιοχή προωθεί τα ευρωπαϊκά συμφέροντα  στην περιοχή, δεδομένου του γαλλικού ενδιαφέροντος, ως αποτέλεσμα της μακροχρόνιας παρουσίας της Γαλλίας στην περιοχή.  

Η ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή στρατηγική για τον Ινδο-Ειρηνικό, με δράσεις για το κλίμα, τη θαλάσσια ασφάλεια, το εμπόριο συνιστά συμπεριληπτικό σχέδιο ανάπτυξης των σχέσεων της με όλες τις περιφερειακές δυνάμεις, περιλαμβανομένης της Κίνας.

Σε αντιδιαστολή η στρατηγική συνεργασία του AUKUS έχει ερμηνευθεί από τους αναλυτές ως κίνηση περιορισμού του ρόλου της Κίνας στην περιοχή. Η Γαλλία ήταν στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας, έχουσα ιστορική παρουσία και σημαντικά οικονομικά συμφέροντα στον Ινδο-Ειρηνικό χώρο. 

Όπως και η Αυστραλία, η οικονομία ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών είναι συνυφασμένη με την οικονομία της Κίνας, αλλά η ασφάλειά τους είναι συνδεδεμένη με τις ΗΠΑ. Η ευρωπαϊκή απάντηση σε αυτό το γεγονός, προεξέχουσας της Γαλλίας είναι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και της ευρωπαϊκής παραγωγής αμυντικών μέσων.

Η ευρωπαϊκή αντίδραση και ιδιαίτερα της Γαλλίας ενίσχυσε την αβεβαιότητα σχετικά με τη διατλαντική σχέση, διακινδυνεύοντας την διάρρηξη της  επισφαλούς ισορροπίας της Ευρώπης και του ΝΑΤΟ. 

Σε αυτό το πλαίσιο η συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας, με τις ευλογίες των ΗΠΑ, απετέλεσε στοιχείο του συμβιβασμού ΗΠΑ-Γαλλίας για τη συνέχιση της εύθραυστης ισορροπίας στο «δυτικό στρατόπεδο».Στη χώρα μας δημιουργήθηκε κλίμα ενθουσιασμού, καθώς η  διαφαινόμενη αναβάθμιση της Γαλλίας στην Ανατολική Μεσόγειο, εκτιμήθηκε ως αναβάθμιση και της χώρας μας. 

Είναι όμως έτσι;

Ακολουθούν ορισμένες παρατηρήσεις προκειμένου να καταδειχθεί ότι η γαλλο-ελληνική συμφωνία παρέχει δυνατότητες αναβάθμισης της χώρας και εναπόκειται στην εξωτερική πολιτική της χώρας για να το επιτύχει, αλλά δεν συνιστά κατ’ ουδένα τρόπο αυτόματη διαδικασία επαφιόμενη στη Γαλλία.

Παρά την απουσία συμβατικής υποχρέωσης της Γαλλίας  σε περίπτωση παραβίασης οικονομικών δικαιωμάτων της χώρας μας σε υπό αμφισβήτηση περιοχές (ΑΟΖ-υφαλοκρηπίδα), η Ελλάδα αναλαμβάνει την υποχρέωση συνδρομής σε παρεμβάσεις της Γαλλίας στο Σαχέλ. Σε αυτό το σημείο η συμφωνία δείχνει ετεροβαρής καθώς στο Σαχέλ η Γαλλία συμμετέχει σε επιχειρήσεις στην περιοχή και η γαλλική συνδρομή παραπέμπει σε περίπτωση παραβίασης κυριαρχίας της χώρας μας. Φαντάζομαι η Γαλλία δεν ευελπιστεί στη συνδρομή της χώρας μας σε περίπτωση παραβίασης της κυριαρχίας της. 

Η αναμενόμενη αρνητική αντίδραση της Τουρκίας στη συμφωνία σχετίζεται κυρίως με την ανάσχεση της γαλλικής παρέμβασης στην Ανατολική Μεσόγειο και την προοπτική της Κύπρου να ενταχθεί στο πλαίσιο συγκρότησης συμμαχίας Ελλάδας-Γαλλίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Άλλωστε η γαλλική TOTAL έχει συμφέροντα έρευνας και εξόρυξης στην ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) της Κύπρου. Άλλωστε ο στόχος της Τουρκίας δεν είναι σήμερα ο πόλεμος με την Ελλάδα, αλλά η διάσπαση της συνέχειας της ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου. Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία  έχει ανακοινώσει τη διενέργεια ερευνητικής δραστηριότητας εντός της κυπριακής ΑΟΖ. 

Καθώς συνεχίζονται οι διεργασίες για το Κυπριακό επανέρχονται στο παρασκήνιο, δυσμενή σενάρια για το Κυπριακό. Το πρόταγμα της Ελλάδας και της Κύπρου είναι η διπλωματική αξιοποίηση της  αναδυόμενης ισχύος της Γαλλίας στην Ανατολική Μεσόγειο και όχι απλά η προβολή της συμφωνίας Γαλλίας-Ελλάδας.

Η Τουρκία και το ΗΒ ως εγγυήτριες δυνάμεις στην Κύπρο προωθούν τα συμφέροντα τους. Στο ίδιο πλαίσιο, σημαντικός είναι ο ρόλος του Λονδίνου στις προωθούμενες προτάσεις από τουρκικής πλευράς περί άλλης μορφής λύσης του κυπριακού και της εκ του μηδενός επανέναρξη των συνομιλιών. Παρά την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ, η Βρετανία παραμένει ισχυρός εταίρος στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας και όταν οι συνθήκες ομαλοποιηθούν στη σχέση ΕΕ-ΗΒ, θα πρέπει να αναμένεται ο επαναπροσδιορισμός της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφαλείας. 

Το ΗΒ ως εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο, ιστορικά παρεμβαίνει με αμφιλεγόμενες προτάσεις για το μέλλον της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ιστορικά κύριος άξονας της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής ήταν η εφαρμογή  της αποτελεσματικής πολιτικής του διαίρει και βασίλευε, η οποία στην περίπτωση της Κύπρου μεταφράζεται ως  ενίσχυση της αντιπαλότητας των κοινοτήτων. Η πολιτική αυτή στην παρούσα φάση εξυπηρετείται από τις τουρκικές επιδιώξεις  για συνομοσπονδία δυο κυριάρχων κρατών. Το ΗΒ δίνει έμφαση στο ρόλο της Κοινοπολιτείας στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως επίσης στην περαιτέρω αναβάθμιση της στρατηγικής σχέσης με την Τουρκία. Άλλωστε, η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα με την οποία το ΗΒ επεδίωξε σύναψη εμπορικής συμφωνίας. 

Ο Έλληνας Πρωθυπουργός δήλωσε για την αμυντική συμφωνία: «...Δεν υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα σε ΗΠΑ, Γαλλία και Ελλάδα, οι εν λόγω πρωτοβουλίες είναι αλληλοσυμπληρωματικές.». Σε πρώτη ανάγνωση όσον αφορά τους εξοπλισμούς και τις ισορροπίες Γαλλίας-ΗΠΑ είναι ορθότατη η παρατήρηση. Παρά ταύτα η μονοσήμαντη και απλουστευτική ερμηνεία του αμερικανικού blessing στην αμυντική συμφωνία, ως ορισμός της Γαλλίας σε θέση τοποτηρητή στην Ανατολική Μεσόγειο, ενδέχεται να υποβαθμίσει τους κινδύνους για τα ελληνικά συμφέροντα από τους αναδυόμενους ανταγωνισμούς στην περιοχή.