Σάμος: Εκεί όπου οι ευρωπαϊκές αξίες και η συλλογική ευθύνη χάνονται στη θάλασσα

Καθώς διαβάζετε αυτές τις γραμμές, πρόσφυγες και μετανάστες στο νησί της Σάμου έχουν μεταφερθεί από έναν αυτοσχέδιο καταυλισμό σε μία νέα δομή που μοιάζει με φυλακή. Η νέα αποκαλούμενη «κλειστή ελεγχόμενης πρόσβασης» δομή προορίζεται να στεγάσει έως και 3.000 άτομα και περιλαμβάνει μία δομή κράτησης για 900 άτομα. Η απομονωμένη δομή, που βρίσκεται αρκετά μακριά από την πόλη, περιβάλλεται από τρεις σειρές περίφραξης με στρατιωτικό συρματόπλεγμα και είναι εξοπλισμένη με ένα εξελιγμένο σύστημα επιτήρησης.

Οι ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές παρουσιάζουν αυτόν τον νέο καταυλισμό ως ένα success story ανθρωπισμού. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το αντίθετο: ο διαχωρισμός των ανθρώπων που επιβάλλεται από την Πολιτεία δεν εγγυάται το δικαίωμά τους στο άσυλο, την πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και όλα αυτά επιβάλλονται σε ανθρώπους που το μόνο υποτιθέμενο «έγκλημά» τους είναι η αναζήτηση προστασίας, ασφάλειας, καθεστώτος πρόσφυγα και μιας καλύτερης ζωής στην Ευρώπη.

Νέοι όροι μιας αποστειρωμένης γλώσσας έχουν επινοηθεί για να περιγράψουν παράνομες, περιοριστικές και απάνθρωπες συνθήκες που αποσκοπούν στην αποτροπή όσων επιδιώκουν να αιτηθούν άσυλο και των προσφύγων.

Από το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει χορηγήσει 276 εκατομμύρια ευρώ στην ελληνική κυβέρνηση για την κατασκευή νέων περιοριστικών δομών. Η κλειστή ελεγχόμενη δομή  στη Σάμο είναι η πρώτη που ανοίγει. Όλες αυτές οι δομές παρουσιάζονται ως ένα βήμα βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, ακολουθούν, όμως, το ίδιο μοτίβο: απομακρυσμένες τοποθεσίες, επιθετικά μέτρα ασφαλείας και υπηρεσίες που παρέχονται εντός, διαχωρισμός ανθρώπων από την ευρύτερη κοινωνία. Όλα αυτά καθιστούν το προσφυγικό ζήτημα αόρατο.

Τα τελευταία χρόνια, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν φροντίδα σε αιτούντες άσυλο από το Αφγανιστάν, τη Συρία, την υποσαχάρια Αφρική που έχουν εγκλωβιστεί στα ελληνικά νησιά. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, έχουμε γίνει μάρτυρες των καταστροφικών επιπτώσεων που έχουν οι ευρωπαϊκές πολιτικές αποτροπής  και περιορισμού, στην υγεία των προσφύγων και των μεταναστών, καθώς και στις κοινότητες που τους φιλοξενούν.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είμαστε εξοργισμένοι

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είμαστε εξοργισμένοι. Από τον Απρίλιο του 2021, περισσότεροι από τους μισούς μας ασθενείς  (64%) στη Σάμο είχαν σκέψεις αυτοκτονίας ή θανάτου και σχεδόν δύο στους δέκα (14%) διέτρεχαν κίνδυνο αυτοκτονίας. Εδώ και μήνες, βλέπουμε τους ανθρώπους που φροντίζουμε να υποφέρουν από τον φόβο του εγκλεισμού στον νέο καταυλισμό, νιώθοντας εγκαταλελειμμένοι και αβοήθητοι. Η έκθεση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2021 προειδοποίησε για τις συνέπειες του νέου καταυλισμού στην σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων και κατέδειξε τη σοβαρότητα των προβλημάτων που έχουν ήδη προκληθεί σε αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και μετανάστες που έχουν εγκλωβιστεί στα ελληνικά νησιά.

Η μεταφορά ευάλωτων αιτούντων άσυλο, ορισμένοι εκ των οποίων πάσχουν από σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, σε ένα απομονωμένο περιβάλλον που μοιάζει με φυλακή, είναι επικίνδυνη και τους επανατραυματίζει. Η «Ευρώπη Φρούριο» δεν λειτουργεί.

Ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα λειτουργούν νοσοκομεία και προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες στην πρώτη γραμμή των συγκρούσεων,  στην Υεμένη, τη Συρία, το Ιράκ, την Αιθιοπία και το Αφγανιστάν. Πολλοί από τους ασθενείς μας ζουν σε γειτονικές από αυτές χώρες, όπως το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και το Σουδάν. Η «Ευρώπη Φρούριο» στην πραγματικότητα φιλοξενεί έναν μικρό αριθμό προσφύγων, σε σύγκριση με τον πληθυσμό της. Κάνει, όμως, πολύ λιγότερα από το μερίδιο που της αναλογεί, για να μην αναφέρουμε την αποποίηση από την ηθική της ευθύνη.

Οι Ευρωπαίοι μπορούν και πρέπει να κάνουν το θαρραλέο βήμα για να χτίσουν μια μεταναστευτική πολιτική που να αντικατοπτρίζει το νομικό τους καθήκον απέναντι σε ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο. Να υιοθετήσουν πολιτικές που θα τους ενσωματώνουν στην ευρωπαϊκή κοινωνία, θα τους παρέχουν δίκαιη και έγκαιρη πρόσβαση στο άσυλο, στην υγειονομική περίθαλψη και θα καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τους.

Σήμερα, η Ελλάδα και η ΕΕ επενδύουν εκατομμύρια ευρώ για στρατιωτική ασφάλεια των συνόρων και καταυλισμούς-φυλακές, καθώς και για δομές επεξεργασίας αιτημάτων στα ελληνικά νησιά, την Ιταλία και πέρα από τη Μεσόγειο Θάλασσα σε χώρες της Αφρικής. Εάν την ίδια στιγμή, τα χρήματα και οι προσπάθειες αυτές είχαν επενδυθεί στην αξιοπρεπή υποδοχή και ενσωμάτωση, οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τον παγκόσμιο ηγετικό τους ρόλο στον τομέα της μετανάστευσης, να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου και να αποκομίσουν τα οφέλη ενός πιο νέου, πολυπολιτισμικού και υγιούς πληθυσμού, δημιουργώντας το ψηφιδωτό της ΕΕ του αύριο.

Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης πρέπει να αναγνωρίσουν ότι ο χρόνος για γρήγορες λύσεις που ισοδυναμούν  με τη φράση «μακριά από εμάς και όπου θέλει ας είναι» τελείωσε. Οι πραγματικές λύσεις απαιτούν όραμα, θαρραλέα ηγεσία και συλλογική ευθύνη. Τα χρειαζόμαστε σήμερα περισσότερο από ποτέ.