Οι προοδευτικές δυνάμεις σε Ευρώπη και Ελλάδα

Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι κοινές πρωτοβουλίες μεταξύ των πολιτικών Ομάδων των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, των Πρασίνων και της Αριστεράς τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και γενικότερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι συνεργασίες αυτές περιλαμβάνουν συχνά και την Ομάδα των κεντρώων Φιλελευθέρων, ιδιαιτέρως την προοδευτική πτέρυγα της, καθώς είναι πολύ προωθημένη σε θέματα ατομικών και μειονοτικών δικαιωμάτων και ανθρωπίνων ελευθεριών. Επίσης έχουμε πολλές αντίστοιχες συμπράξεις σε κυβερνήσεις ευρωπαϊκών χωρών.

Είναι προφανές πως οι ιδεολογικές «αποκλειστικότητες» ανήκουν πια στο παρελθόν. Τα πολιτικά και ιδεολογικά σύνορα μεταξύ αυτών των δυνάμεων είναι πλέον «διαπερατά». Εδώ και πολλά χρόνια στην Σοσιαλιστική Διεθνή και τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές συμμετέχουν δύο και τρία κόμματα από μία χώρα. Το ίδιο πλέον συμβαίνει στις πολιτικές Ομάδες των Πρασίνων και της Αριστεράς. Γι αυτό δεν πρέπει να εκπλήσσει ότι ο Αλέξης Τσίπρας καλείται στις συναντήσεις των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών ηγετών, όπως παλαιότερα συμμετείχε σε αυτές ο Δημήτρης Χριστόφιας, του αριστερού ΑΚΕΛ της Κύπρου.

Κομβική στιγμή σε αυτήν την συνύπαρξη αποτέλεσε αναμφισβήτητα η πρωτοβουλία του μεγάλου ανανεωτικού Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος να αποκαταστήσει επίσημο διάλογο με την Σοσιαλιστική Διεθνή την περίοδο 1988-1989. Η σχέση αυτή εξελίχθηκε αργότερα σε πλήρη ένταξη του ιταλικού Δημοκρατικού Κόμματος της Αριστεράς -μετεξέλιξης του Ιταλικού Κ.Κ.- στην Σοσιαλιστική Διεθνή και στο Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Το σημερινό κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα στην Ιταλία, που αποτελεί συνέχεια των προηγουμένων, έχει συστεγάσει με επιτυχία τόσο τον «κορμό» των παλιών ανανεωτικών κομμουνιστών, μαζί με τις δυνάμεις των σοσιαλιστών, αλλά και προοδευτικούς κεντρώους καθολικούς, την αριστερή πτέρυγα της παλιάς Χριστιανοδημοκρατίας. Το Δημοκρατικό Κόμμα είναι σήμερα ένας από τους πυλώνες του πολιτικού συστήματος στην Ιταλία, άλλοτε με σημαντικό κυβερνητικό ρόλο, και άλλοτε μια ισχυρή δύναμη της αντιπολίτευσης.

Η παραδοσιακή σοσιαλδημοκρατία δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει τις εξελίξεις της παγκοσμιοποίησης. Τα εργαλεία που είχε για την τόνωση της ζήτησης, σύμφωνα με τις κεϋνσιανές συνταγές, δεν υπήρχαν πλέον, καθώς το εθνικό κράτος έχανε την δύναμη του, ενώ το νόμισμα δεν ήταν πλέον εθνικό με την καθιέρωση του ευρώ. Ήταν προσκολλημένη στην παραδοσιακή εργατική τάξη, ενώ αυτή συρρικνωνόταν. Παρέμεινε σε κομματικές δομές που ήταν αντίστοιχες με την βιομηχανική εποχή, του «φορντικού» μοντέλου και της έντασης εργασίας. Για τους ίδιους λόγους, μειώθηκε και η επιρροή των συνδικάτων, μέσω των οποίων διατηρούσε δεσμούς με τα κοινωνικά στρώματα που εξέφραζε.

Με την άνοδο των μεσαίων και δυναμικών στρωμάτων της κοινωνίας, με την υπερίσχυση του τομέα των υπηρεσιών στην οικονομία και με την εξάπλωση της τηλε-εργασίας, των ευέλικτων ωραρίων και της άϋλης «νέας οικονομίας» απαιτούντο νέες προσεγγίσεις. Σημαντικά τμήματα των μεσαίων στρωμάτων των μεγαλουπόλεων στράφηκαν προς τους Πράσινους και ορισμένα άλλα προς φιλελεύθερα σχήματα. Μια στροφή της τελευταίας στιγμής προς τον ρεαλισμό, όπως του Όλαφ Σολτς στην Γερμανία, επανέφερε κάποια από αυτά στην σοσιαλδημοκρατική κοίτη, παράλληλα με τα θετικά αποτελέσματα των Πρασίνων.

Οι αντίστοιχες προοδευτικές δυνάμεις στην Ελλάδα οφείλουν να προχωρήσουν σε έναν προγραμματικό συν-αγωνισμό, με στόχο προγραμματική ανανέωση, καινοτομία και εμβάθυνση σε μεταρρυθμιστική κατεύθυνση. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τους πρέπει να βρίσκεται ο οικολογικός και παραγωγικός μετασχηματισμός του αναπτυξιακού προτύπου.

Δεν αρκεί να «ευαγγελίζονται» την δίκαιη κατανομή του πλούτου. Είναι απαραίτητο να έχουν συγκεκριμένη πρόταση και για το πώς μπορεί να παραχθεί ο πλούτος και να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Πάντα λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και την ανάγκη να βελτιωθεί η θέση της χώρας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας.

Είναι σημαντικό να αναδείξουν έναν ισχυρό προοδευτικό μεταρρυθμισμό. Να προτείνουν ένα συνολικό σχέδιο σύγχρονων αλλαγών, τομών και μεταρρυθμίσεων σε Δημόσια Διοίκηση, κοινωνικό κράτος και παραγωγικό μοντέλο. Με τα πόδια αταλάντευτα στην Ενωμένη Ευρώπη, και παράλληλα με τον αγώνα για επιτάχυνση και εμβάθυνση της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης σε ομοσπονδιακή κατεύθυνση.

*Ο Θεόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας και διεθνολόγος