Ο ρατσισμός ως σύστημα και η χειρονομία Τσαβούσογλου

Ο σωβινιστικός εθνικισμός ή με τον σχετικά πιο σύγχρονο και ευρείας χρήσης όρο, ο ρατσισμός είναι σημαντικός κοινός παρονομαστής τόσο του πολιτικού Ισλάμ και της τουρκιστικής άκρας δεξιάς[1], όσο και σχεδόν του συνόλου των πολιτικών χώρων της σύγχρονης Τουρκίας με εξαίρεση τα κομμουνιστικά και τα κουρδικά κόμματα. Σ’ αυτήν εδώ την ιδιότητα της τουρκικής πολιτικής σκηνής πρέπει να αναζητηθεί η απάντηση στην ερώτηση, για ποιο λόγο ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας αισθάνθηκε την ανάγκη να σχηματίσει με τα δάχτυλά του το παραδοσιακό σήμα των τουρκιστών, ως απάντηση σε διαμαρτυρόμενους για τη «γενοκτονία των Αρμενίων» στην Ουρουγουάη.

Ο όρος «εθνικισμός», παρά τις ρατσιστικές εξάρσεις που εμπεριέχει και έχουν εκδηλωθεί στην ιστορία της Τουρκίας από την ίδρυσή της το 1923, ήταν και παραμένει ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της πολιτικής ζωής. Αυτό μπορεί να διατυπωθεί και αλλιώς: Η Τουρκία είναι μία χώρα όπου ο «όρος» εθνικισμός έχει σε κάθε περίπτωση θετικό πρόσημο και όχι αρνητικό. Το πού οφείλεται αυτό είναι ένα θέμα που σχετίζεται με τα θεμέλια της τουρκικής πολιτικής. «Έθνος ανάδελφον» θεωρεί και η τουρκική επίσημη ιδεολογία το τουρκικό κι αυτό με τη σειρά του έχει να κάνει με το κατά τα άλλα αντιφατικό χαρακτηριστικό της ιδρυτικής παρακαταθήκης που αφορά την τάση να εκδυτικιστεί η Τουρκία εναντίον της Δύσης. Πράγμα που αναπόφευκτα έθρεψε και θρέφει το σωβινιστικό εθνικισμό, δηλαδή τον ρατσισμό. Κι αυτό όχι μόνο εναντίον του έξω κόσμου, αλλά και στοιχείων του εσωτερικού της κόσμου που όμως θεωρεί ξενικά, όπως οι μη μουσουλμάνοι, οι κομμουνιστές, οι κούρδοι κλπ, δηλαδή όσοι είναι οι διαχρονικοί «εχθροί του έθνους κράτους».

Τι σχέση έχουν τώρα όλα αυτά με τον Τσαβούσογλου που έκανε χαιρετισμό τουρκιστικό;  Η απάντηση βρίσκεται στα όσα είχε διατυπώσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον Ιούνιο του 1999 ενώ ήταν έγκλειστος στη φυλακή σε δημοσιογράφο ότι πολιτικός στόχος του είναι να ενώσει τις βάσεις του πολιτικού Ισλάμ και των τουρκιστών (ελληνόφωνη εφημερίδα «Πυρσός»-Κωνσταντινούπολη τεύχος 37 (28.6.1999, σελ. 2). Εδώ και λίγα χρόνια ο Ερντογάν φαίνεται να έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό το στόχο του.

Πράγμα που σημαίνει ότι η ιδεολογική συγγένεια του πολιτικού Ισλάμ με τους τουρκιστές είναι δεδομένη. Ιδεολογικά μπορεί να υπάρχουν κάποιες διαφορές, οι οποίες ωστόσο στο πολιτικό επίπεδο και για χάρη της εξουσίας, εξανεμίζονται. Και στο κάτω κάτω, όπως είπαμε, το ακραία εθνικιστικό δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο αυτών των δύο. Η ετεροποίηση που εφαρμόζει η κυρίαρχη πολιτική στην Τουρκία απέναντι στις μειονότητες, στους κούρδους κλπ, είναι χαρακτηριστικό σχεδόν όλων των τάσεων. Ετεροποίηση που περιέχει και τη ρατσιστική ρητορική και πρακτική.

Συνεπώς δεν υπάρχει τίποτε πιο λογικό από το να απαντήσει ο Τσαβούσογλου στα συνθήματα σχετικά με τη γενοκτονία των Αρμενίων, με χαιρετισμό τουρκιστικό. Με το χαιρετισμό δηλαδή ενός πολιτικού χώρου που στηρίζεται στην ιδεολογία του τουρκισμού, ο οποίος γεννήθηκε την τελευταία εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διαμορφώθηκε σε πολιτικό χώρο αρχικά τη δεκαετία του 40 και στη συνέχεια σε αυτήν του 60. Επηρεάστηκε μάλιστα, στην πρώτη από αυτές τις περιόδους από το ναζισμό, όπως ακριβώς είχε δεχθεί επιρροές και το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα. Το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) του Αλπασλάν Τουρκές είχε στη δεκαετία του 70 περίφημους γκρίζους λύκους να χτυπάνε ό,τι αριστερό κινούνταν. Το 1993 επήλθε διάσπαση με την απόσχιση του μικρού ακροδεξιού Κόμματος Μεγάλης Ενότητας. Και τέλος το 2017 υπήρξε και νέα διάσπαση με την απόσχιση του Καλού Κόμματος της Μεράλ ?κσενερ. Με άλλα λόγια, τυπικά, η τουρκιστική άκρα δεξιά εκπροσωπείται αυτή τη στιγμή από τρία κόμματα, όσο εμπριμέ ακροδεξιά κι αν προσπαθεί να εμφανιστεί η Άκσενερ για να προσεγγίσει κεντρώους ψηφοφόρους.

Η «χειρονομία» του Τσαβούσογλου είναι ένα σήμα που ανήκει στο σύνολο των εθνικιστών ακροδεξιών. Αφορά μια ιδεολογία, η οποία ενίοτε διαπερνά το σύνολο των κομμάτων στην Τουρκία. Το ίδιο σήμα έχει κάνει κατά καιρούς κι ο Ερντογάν.

Συμπέρασμα: Ψύλλοι στ’ άχυρα δεν πρόκειται να βρεθούν και συνεπώς δεν έχει νόημα το ερώτημα γιατί ο Τσαβούσογλου έκανε τον εν λόγω χαιρετισμό. Μα έτσι σκέφτονται οι άνθρωποι. Τόσο ως προς το ζήτημα της γενοκτονίας, όσο και ως προς τη στάση και τα αισθήματα απέναντι σε αρμένιους και σε κάθε μειονοτικό, τον ίδιο χαιρετισμό θα μπορούσε να είχε κάνει και ο Κιλιτσντάρογλου. Εξ’ άλλου τα μνημεία των ρατσιστικών απόψεων είναι κάτι που εύκολα σταχυολογείται από δηλώσεις και ομιλίες πρωθυπουργών και υπουργών του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος σε φάσεις αντι-μειονοτικών διωγμών, όπως για παράδειγμα η επιβολή του Φόρου περιουσίας το 1942.