Τουρκία: Γιατί η ζωή τα έφερε τόσο ακροδεξιά;

Τι εύκολη θα ήταν η ζωή, αν υπήρχε ένα όργανο παρόμοιο με ένα αστέρι που από ψηλά θωρεί τον κόσμο, ένα όργανο για να παρατηρούμε το χώρο μέσα στο χρόνο, που θα έδινε τη δυνατότητα να βλέπουμε τι υπήρχε πριν από εκατό χρόνια και τι αυτή τη στιγμή σε ένα μέρος… Ένα όργανο που θα μας έδινε τη δυνατότητα να βλέπουμε την αιτία και το αποτέλεσμα ταυτόχρονα, δίχως να μεσολαβούν λογιών λογιών γραφιάδες για να μας ερμηνεύουν την Ιστορία…

Να μας έδειχνε δηλαδή το όργανο, αν μπορεί να φανεί βέβαια κάτι τέτοιο, πώς ήλθαν τα πράγματα έτσι ακρο-δεξιά στην Τουρκία; Μπορεί βέβαια να μας έδειχνε το ίδιο πράγμα από την ανάποδη, δηλαδή το τι έμελλε γενέσθαι όταν ιδρυόταν η Δημοκρατία της Τουρκίας το 1923 και είχε για πολιτική εξουσία, αυτό που ονομάστηκε κεμαλισμός.

Οι σχέσεις με τον κεμαλισμό

Αλήθεια, μήπως το τουρκοϊσλαμικό υβρίδιο[1] στην πολιτική και κατ’ επέκταση κομματική του μορφή, είναι κάτι που εδράζεται πάνω σε αυτό που ονομάζεται κεμαλισμός; Και αν πράγματι εδράζεται ποια ήταν η σχετική πορεία;

Τα στοιχεία του τουρκιστικού εθνικισμού, του ισλαμισμού, της φιλελεύθερης ιδεολογίας, όπως αυτή ορίστηκε στη Δύση, του Οθωμανισμού και τέλος η τάση αυτών που οραματίζονταν μια Δυτική Τουρκία ήταν υπαρκτά από τον 19ο αιώνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Από αυτές τις τάσεις ο Οθωμανισμός εξαφανίστηκε ή παραμερίστηκε, όπως και η τάση των Δυτικόφιλων. Παρέμειναν οι τουρκιστές, οι ισλαμιστές, οι φιλελεύθεροι, αλλά με ριζικές «εκπτώσεις» από τις θέσεις του πολιτικού φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα, ενώ ταυτόχρονα δημιουργήθηκε μια τάση κράμα, η οποία ουσιαστικά περιείχε στοιχεία από όλες τις τάσεις, αλλά το βασικό της γνώρισμα ήταν το γεγονός ότι ήταν φορέας εξουσίας.  Αποτέλεσμα αυτού του κράματος ήταν ο κεμαλισμός.

Ισλαμιστικές διαστάσεις δεν είχε μεν ο κεμαλισμός, αλλά είχε ξεκάθαρα εθνικιστικές. Μπορεί «ιδεολογικά» να οριζόταν ο εθνικισμός αυτός στη βάση της ιδιότητας του πολίτη, αλλά υπήρξε πολλές φορές μοιρογνωμόνιο για την πολιτική που ακολουθήθηκε εναντίον των αλλόθρησκων και των αλλοεθνών.

Το βασικό χαρακτηριστικό του κεμαλισμού που δείχνει τις διαστάσεις του τι ακριβώς σημαίνει ο όρος «τι έμελλε γενέσθαι», είναι η πολιτική κουλτούρα που σκαρφίστηκε και στη συνέχεια εμβολίασε στην κοινωνία. «Η τομή που έκανε ο Κεμάλ ήταν χρυσή απ΄ όλες τις απόψεις, αφού διέκρινε την ιμπεριαλιστική Δύση, από τη δημιουργική Δύση». Αυτή την άποψη μπορεί να ακούσει κανείς από κάποιον σκεπτόμενο που έχει γαλουχηθεί με τον κεμαλισμό και διαπρέψει στο χώρο των κοινωνικών επιστημών στην Τουρκία.

Μα εκεί βρίσκεται όλο το δράμα και φυσικά το «τι μελλει γενέσθαι». Διότι η παραπάνω «τομή» έγινε  ταυτόχρονα με το στερεότυπο γνωμικό του «εκδυτικισμού εναντίον της Δύσης». Αναπόφευκτα, το σχήμα αυτό, πέρα από την πολιτισμική δυστοκία στην οποία οδηγεί -και όντως έχει οδηγήσει την Τουρκία- παράγει εθνικισμό-σωβινισμό. Δεν μπορεί να μην παράγει.

Και ποιο είναι το αποτέλεσμα, όταν η τομή αυτή παράγει εθνικισμό; Πρώτα απ’ όλα σωβινισμό και αντιμειονοτική πολιτική εναντίον όλων όσοι θεωρούνταν «απομεινάρια» της Δύσης εντός της Τουρκίας, δηλαδή οι μη μουσουλμάνοι και γενικότερα οι αλλοεθνείς και αλλόθρησκους. Δεύτερο αποτέλεσμα είναι το στήριγμα του τουρκιστικού εθνικισμού στο οποίο πρέπει να στραφεί η εν λόγω πολιτική κουλτούρα. Και τρίτον, επειδή είναι μονόδρομος η κατά βάση αντιδυτική ομφαλοσκόπηση, στροφή προς το Ισλάμ. Αναπόφευκτο και το τελευταίο.

Τα δύο βασικά στοιχεία της τουρκικής άκρας δεξιάς

Ποια είναι τα δύο βασικά στοιχεία της τουρκικής άκρας δεξιάς; Το πολιτικό Ισλάμ και οι τουρκιστές εθνικιστές. Ποιος πολιτικός-κομματικός χώρος είναι ο κυρίαρχος αυτή τη στιγμή στη χώρα; Η ούτως οριζόμενη ακροδεξιά. Και μάλιστα με τρόπο που, όλως περιέργως, όλα τα κόμματα και αποκόμματα που δημιουργούνται τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία, είναι ή τουρκιστικά ή ισλαμιστικά!

Το πώς εξελίχθηκε πολιτικώς και κομματικώς η τουρκική ακροδεξιά ειδικά από τα τέλη της δεκαετίας του 60΄ και το πώς η παρούσα κατάσταση προϊδεάζει για μια προβολής της –κατάστασης αυτής- στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις, ας το δούμε λίαν συντόμως.