Γιατί πατώσαμε στα μαθηματικά των πανελλαδικών εξετάσεων;

Το αυθόρμητο και προφανές ερώτημα που έρχεται στα χείλη κάθε Έλληνα πολίτη, μικρού ή μεγάλου μετά την ανακοίνωση των βαθμολογικών αποτελεσμάτων στα Μαθηματικά των φετινών πανελλαδικών εξετάσεων είναι «γιατί αυτή η μεγάλη αποτυχία»; Η απάντηση είναι επίσης απλή και άμεση και μπορεί να διατυπωθεί με την εξής λαϊκή παροιμία «τον λύκο τον βλέπεις, τον ντορό του γυρεύεις;» Παρόλα αυτά ορισμένοι υπεύθυνοι και μη ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει σύνδεση αυτών των αποτελεσμάτων με την πραγματική μαθηματική γνώση των μαθητών στα μαθηματικά, ότι φταίει το ένα ή φταίει το άλλο. Σ’ αυτές τις γραμμές θα προσπαθήσω να δώσω κάποιες απαντήσεις που εκτιμώ ότι ερμηνεύουν το πρόβλημα.

Τα τελευταία σαράντα χρόνια η εκπαιδευτική πολιτική που ακολουθήθηκε είχε ως δόγμα την θεωρία της διευκόλυνσης και της συρρίκνωσης της διδακτέας ύλης. Έτσι, οι αλλαγές των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών και η μείωση της διδακτέας ύλης ήταν πολυάριθμες. Στην τελευταία πενταετία το Γενικό Λύκειο κατέληξε να είναι το σχολείο των 8 μαθημάτων που στην τελευταία τάξη γίνονται 4. Αποτέλεσμα αυτού είναι η εκπαίδευση να έχει μετατραπεί από έναν κοινωνικό θεσμό διαμόρφωσης και συγκρότησης του ολοκληρωμένου και αυτόνομου πολίτη σε έναν μηχανισμό χρησιμοθηρικό και εκδοτήριο πιστοποιητικών χρηστικών γνώσεων. Αυτή η μετατόπιση έχει προκαλέσει την αναπροσαρμογή των στρατηγικών και των μεθόδων για την μάθηση, ενώ έχει αμβλύνει σημαντικά τη δυναμική της κοινωνικής κινητικότητας. Έχουμε πληθωριστικούς ονοματολογικά τίτλους σπουδών και φτωχούς στο περιεχόμενο γνώστες των επιστημονικών αντικειμένων. Αυτή η κοινωνική κοσμοθεώρηση αποτελεί το υπόβαθρο του εκπαιδευτικού οικοδομήματος.

Ειδικότερα για τα Μαθηματικά και τη διδασκαλία τους ισχύουν τα εξής βασικά. Η σταθερή και μεθοδική καλλιέργεια του μαθηματικού συλλογισμού, η παρουσίαση των γεγονότων με λογική αλληλουχία έχει υποχωρήσει τόσο στον τομέα του μαθηματικού συμβολισμού όσο και στο διηγηματικό - προφορικό τρόπο εκφοράς της μαθηματικής σκέψης. Έχει περιοριστεί η έκταση των μαθηματικών ενοτήτων και ιδιαίτερα της γεωμετρίας, ώστε να επικρατεί στους μαθητές η άποψη της «εξ εφόδου» κατάκτησης της γνώσης. Το παράδοξο του Ζήνωνα με τον Αχιλλέα και τη χελώνα αποδίδει σχηματικά αυτή την αντίληψη. Η πανδημία και η τηλεκπαίδευση επιδείνωσαν την κατάσταση αυτή, χωρίς ωστόσο να τη δικαιολογούν. Σε κάθε περίπτωση, η αναστροφή του κλίματος αυτού δεν μπορεί να προέλθει με εξ αποστάσεως οδηγίες και αποφάσεις χωρίς να συνοδεύεται από έναν ολικό εκπαιδευτικό σχεδιασμό και κυρίως από έναν επαναπροσδιορισμό των κοινωνικών προταγμάτων για την εκπαίδευση. Η εποχή του απλού Έλληνα πολίτη που έλεγε στο δάσκαλο «σου παραδίδω ένα θηρίο για να μου παραδώσεις έναν άνθρωπο» έχει παρέλθει, αλλά το ανάλογο της εποχής μας δεν έχει μορφοποιηθεί ακόμα.