«Εξοικονομώ» τον καιρό της πανάκριβης ενέργειας ή «στερνή μου γνώση, να σ’ είχα πρώτα»

Δέκα χρόνια πριν ήταν η κρίση χρέους που μας είχε χτυπήσει την πόρτα. Τότε η ενίσχυση των ασθενέστερων στην ενέργεια συμπυκνώθηκε στο περίφημο «επίδομα θέρμανσης». Το σόου, όπως κάθε φορά ήταν «δώσαμε τόσα», «δίνετε ψίχουλα» και ο εφιάλτης των κυβερνώντων και των κάθε λογής παρατρεχάμενων ήταν να βρεθούν λεφτά για το επίδομα θέρμανσης.

Εκείνη περίπου την εποχή εμφανίστηκε και το «Εξοικονομώ κατ’ οίκον» πρόγραμμα που επιδοτούσε την ενεργειακή θωράκιση των κτιρίων, δηλαδή μας βοηθούσε να ξοδεύουμε λιγότερα για θέρμανση και να ‘χουμε το ίδιο ή και καλύτερο αποτέλεσμα. Όχι να παίρνουμε λεφτά για να αναπληρώνουμε αυτά που ξοδεύαμε πριν, αλλά λεφτά για να ξοδεύουμε λιγότερο.

Δυστυχώς, αποδείχτηκε γρήγορα ότι σ’ αυτό το «λεφτά για να ξοδεύουμε λιγότερο» δεν ποντάριζε κανένας επειδή κανένας δεν ποντάρει σε μέτρα μη αμέσου αποδόσεως. Άλλωστε και το ίδιο το πρόγραμμα είχε τότε όλες τις προϋποθέσεις για να μείνει στάσιμο και συγχρόνως να καταδικάσει και την έννοια της εξοικονόμησης. Το πρόγραμμα, όταν πρωτοεμφανίστηκε, ήταν επιμελώς μπλεγμένο στο δίχτυ της γραφειοκρατίας, είχε ασαφή έως ανύπαρκτα κριτήρια επιλεξιμότητας, διέθετε λίγα χρήματα και οι τράπεζες ήταν από αδιάφορες έως εχθρικές. «Και πότε θ’ αποδώσει»; σε ρωτούσαν οι «ψαγμένοι». Ενώ το επίδομα ήταν, μικρό ή μεγάλο, «εν τη παλάμη».

Αποτέλεσμα; Πολύ μικρή απήχηση και αποτύπωμα ασήμαντο. Για να πούμε και του στραβού το δίκιο ότι και οι συνάδελφοι μηχανικοί πάσης ειδικότητος, πολύ μακριά νυχτωμένοι δεν είδαν μια τεράστια ευκαιρία ν’ ανοίξουν άλλες δουλειές στη θέση της λιπόθυμης οικοδομής. Το μόνο, σχεδόν, που τους ενδιέφερε ήταν ποιος έχει δικαίωμα υπογραφής! Τα δικαιώματα όπως πάντα.

Το γεωγραφικό πλάτος

Με το «Εξοικονομώ» ξαναθυμηθήκαμε ότι τα κτίρια έχουν και κάτι που λέγεται «Ενεργειακή διάσταση» πράγμα που δεν μας απασχολούσε τότε που η τιμή του πετρελαίου δεν ενοχλούσε κανέναν. Έτσι πιεσμένοι από την οικονομική κρίση αρχίσαμε να ρωτάμε και για το σπίτι «πόσο καίει» όπως ρωτούσαμε μόνο για τ’ αυτοκίνητο μέχρι τότε. Μάθαμε επίσης κάτι που πέρασε τελικά απαρατήρητο αν και θα ‘πρεπε να μας ταρακουνήσει. Μάθαμε ότι εμείς οι Έλληνες, κάτοικοι μιας χρεοκοπημένης χώρας του Νότου, ιδιοκτήτες του καλύτερου οικοπέδου του Θεού, ξοδεύαμε για θέρμανση κατά κεφαλήν περισσότερα από τους Φινλανδούς που ζουν σε μια χώρα του Βορρά που είναι καλυμμένη από χιόνια 8 μήνες το χρόνο!

Όμως η εξοικονόμηση σαν έννοια παρέπεμπε ευθέως στη λιτότητα των μνημονίων και επομένως εκείνη την ώρα της ανάγκης όποιος τολμούσε να ψελλίσει τη λέξη «εξοικονόμηση» ήταν σαν να υπέγραφε την καταδίκη του. Και κανένας δεν άκουγε.

Πώς να κάνει όμως εξοικονόμηση κάποιος που πιστεύει ότι το κράτος οφείλει να του παρέχει κάτι, ο,τιδήποτε, «δωρεάν» και δεν καταλαβαίνει ότι πληρώνει ο ίδιος αυτό το «δωρεάν» προκαταβολικά. Και το καλύτερο; Δεν ξέρει καν πόσα έχει δώσει γι αυτό το «δωρεάν» διότι, ο έξυπνος, αντιδρά σε κάθε είδους μέτρηση και αξιολόγηση.

Έτσι όταν κάποιος λέει ότι μπορούμε και πρέπει να ξοδεύουμε λιγότερα εμείς το εκλαμβάνουμε ως λιτότητα και απειλή για το βιοτικό μας επίπεδο.

Έρχεται βροχή, έρχεται μπόρα…

Κι αφού περάσαμε από σαράντα κύματα φτάσαμε κάποτε να έχουμε αισιόδοξες, θετικές σκέψεις για την οικονομία. Κι εκεί που αρχίσαμε να παίρνουμε ανάσα έρχεται η πανδημία, η διαρκώς παρούσα κλιματική κρίση και ο πόλεμος. Και για τη χρεωκοπία μεν φταίγαμε εμείς. Για τα καινούργια όμως η έκταση και σίγουρα οι συνέπειες έχουν πλανητική διάσταση. Οι πόροι που βρίσκονται σε κίνδυνο δεν είναι μόνον οι ενεργειακοί. Τώρα η κρίση επεκτείνεται στο νερό, τα τρόφιμα και τα φάρμακα. Και κανείς δεν μας εξασφαλίζει ότι αύριο δεν θα ‘χουμε χειρότερα, έναν πιο εκτεταμένο πόλεμο. Χθες ήταν για το πετρέλαιο. Να προσέξουμε το σήμερα γιατί αύριο ο πόλεμος θα είναι για το νερό.

Στο μεταξύ, μετά από πολλές προσπάθειες, το «Εξοικονομώ» έχει εξελιχθεί. Καταλαβαίνουμε τώρα το νόημα. Η απήχησή του (και η ζήτηση του) είναι πλέον μεγάλη, η γραφειοκρατία ελαττώθηκε συνταρακτικά, έχουν θεσπισθεί λογικά και δίκαια κριτήρια επιλεξιμότητας, υπάρχουν πολύ περισσότερα χρήματα (όχι αρκετά ακόμη) και κυρίως η στάση των εμπλεκομένων έχει αλλάξει. Έστω και δέκα χρόνια μετά, φαίνεται να καταλαβαίνουμε. Τώρα όλο και περισσότεροι θέλουν να ενταχθούν. Οι μεν χρήστες το βλέπουν αλλιώς γιατί ενημερώθηκαν καλύτερα και γιατί το όφελος είναι πλέον ευδιάκριτο. Οι δε μηχανικοί γιατί καταλαβαίνουν ότι έχουν μια ευκαιρία να κάνουν μια σοβαρή δουλειά. Ενώ το κράτος βλέπει (ελπίζω) ότι χρήματα που υποστηρίζουν τέτοιες πολιτικές δεν πάνε στα σκουπίδια αλλά διαχέονται στον παραγωγικό ιστό της οικονομίας. Αντί να γίνουν εισαγωγές μένουν εδώ!

Όλα αυτά τα ωραία συμβαίνουν γιατί καταλαβαίνουμε όλοι, κυβερνώντες και κυβερνώμενοι ότι η εξοικονόμηση, όπου χρειάζεται, σε πολλά, είναι η λογική και επιβεβλημένη κίνηση και μάλιστα σε όλο και διευρυνόμενη κλίμακα.

Και κάτι ακόμη

Σήμερα είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε τα πράγματα με άλλο μάτι και να διατυπώσουμε τα ζητούμενα διαφορετικά.

Η ευημερία των πολιτών δεν εξαρτάται από τη διατήρηση ενός, εν πολλοίς, πλαστού και επιδοτούμενου επιπέδου κατανάλωσης. Αντίθετα εξαρτάται -και μάλιστα επειγόντως- από μια οικονομική ανάπτυξη που θα διασφαλίζει την παραγωγή πλούτου και τη συνετή και βιώσιμη διαχείριση των πόρων. Τώρα μέσα στο κάδρο δεν είναι μόνο η ενέργεια. Έχει μπει έντονα και πιεστικά το νερό και συνεπώς τα τρόφιμα. Αν μιλάμε για βιοτικό επίπεδο και πολιτισμό. Και ο κίνδυνος αυτός δεν είναι του μέλλοντος. Είναι δυστυχώς του παρόντος.

Δεν μπορεί π.χ. να σχεδιαστεί αγροτική οικονομία και ανάπτυξη χωρίς ιδιαίτερη μέριμνα για τη χρήση του νερού. Ακούμε πολλά για επιδοτήσεις στην αγροτική παραγωγή. Καιρός ν’ αρχίσουμε ν’ ακούμε και για επενδύσεις στη βιώσιμη διαχείριση του νερού κι όχι μόνο εκκλήσεις στον πατριωτισμό. Να θυμόμαστε πάντα τον Μιχάλη Κατσαρό «Πάρτε μαζί σας νερό, το μέλλον θα ‘χει ξηρασία»…

Ό,τι ισχύει για το νερό στην αγροτική οικονομία ισχύει και στη διαχείριση του αστικού περιβάλλοντος και στις υποδομές. Ο τρόπος που χτίζουμε και κυρίως αυτά που είναι κάτω από τη γη αλλά και η εν γένει διαχείριση όχι μόνο του ιδιωτικού αλλά κυρίως του δημόσιου χώρου δηλαδή της κοινής περιουσίας, απεδείχθη ανεπαρκής, ακατάλληλος και οικονομικά καταστροφικός. Σε πολλές περιπτώσεις αυτή η διαχείριση αποτελεί πραγματική ύβρι.

Για όλα αυτά δεν υπάρχουν λύσεις εύκολες, άμεσες και φτηνές. Θα χρειαστούν συναίνεση, χρόνο, σταθερότητα και χρήματα. Τα χρήματα αυτά, και πρέπει αυτό να το χωνέψουμε, θα είναι δικά μας. Δεν υπάρχει επιδότηση ή δωρεάν. Όλοι θα πληρώσουμε.

Το δύσκολο είναι αυτό το βάρος να κατανεμηθεί δίκαια.