Η Βρετανία και η Κοινοπολιτεία μετά την Ελισάβετ

Η Βρετανία μετά την έξοδο της από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το γνωστό Brexit, βρίσκεται σε μια περιδίνηση. Η οικονομία της έχει υποστεί υποχώρηση, καθώς η χώρα δεν θεωρείται πλέον το ίδιο ασφαλής για επενδύσεις και χρηματο-οικονομικές δραστηριότητες. Το εμπόριο πλήττεται διότι πλέον επιβαρύνονται με μεγάλες γραφειοκρατικές διαδικασίες και καθυστερήσεις οι συναλλαγές της με τις χώρες - μέλη της Ε.Ε. λόγω επαναφοράς τελωνειακών ελέγχων.

Στην Σκωτία, όπου κατά το δημοψήφισμα για το Brexit επικράτησε με μεγάλη πλειοψηφία το Remain (η παραμονή δηλαδή στην E.E), αναθερμαίνεται το ρεύμα αποχώρησης από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ενώ κινδυνεύει να ξανα-ανοίξει το βορειο-ιρλανδικό ζήτημα, λόγω του γεγονότος ότι στην Συμφωνία ΕΕ-Βρετανίας για το Brexit περιλαμβάνεται πρόβλεψη πως τα βρετανικά προϊόντα για να μεταφερθούν στην Βόρεια Ιρλανδία, υπόκεινται πλέον σε τελωνειακούς ελέγχους, γεγονός που έχει εξοργίσει τους φιλο-βρετανούς Προτεστάντες της Β. Ιρλανδίας οι οποίοι σαμποτάρουν τον σχηματισμό τοπικής κυβέρνησης.

Για να καλυφθούν οι ψευδείς υποσχέσεις που είχε δώσει ο μέχρι πρόσφατα πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον και οι σκληροί υποστηρικτές του Brexit στο Συντηρητικό Κόμμα, η βρετανική κυβέρνηση ξεκίνησε την διαδικασία μονομερούς αλλαγής της Συμφωνίας ΕΕ-Βρετανίας. Αυτό συνάντησε την έντονη αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία απαντά με προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εναντίον της Βρετανίας. Όλα τα παραπάνω αδυνατίζουν και την διεθνή θέση της Βρετανίας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Ως αντιστάθμισμα αυτών, η Βρετανία προσπαθεί να κάνει δύο βασικές κινήσεις. Πρώτον να επιβεβαιώσει και να δυναμώσει ει δυνατόν, την «ειδική σχέση» στρατηγικής συμμαχίας με τις ΗΠΑ. Αυτό ως ένα βαθμό προχωρά. Παρόλα αυτά ο πρόεδρος Μπάιντεν και το Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ δεν έχουν άριστες σχέσεις με τους Βρετανούς Συντηρητικούς. Επίσης, επειδή έχουν ισχυρό ενδιαφέρον και δεσμούς με το ιρλανδικό στοιχείο των ΗΠΑ, βλέπουν με ανησυχία τις παλινωδίες της βρετανικής κυβέρνησης και τον κίνδυνο να ανατραπεί η λεγόμενη "Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής" του 1998, με την οποία επικράτησε εσωτερική ειρήνη στην Β. Ιρλανδία και διευθετήθηκε το βορειο-ιρλανδικό πρόβλημα.

Η δεύτερη κίνηση της Βρετανίας είναι να ενδυναμώσει την (πρώην Βρετανική) Κοινοπολιτεία, την σημερινή Κοινοπολιτεία των Εθνών. Αυτός ο οργανισμός που έχει απομείνει από την πάλαι ποτέ κραταιά Βρετανική Αυτοκρατορία, δίνει στην Βρετανία την αίσθηση μιας παγκόσμιας δύναμης. Το γεγονός ότι ο εκάστοτε Βρετανός μονάρχης είναι αυτοδικαίως η κορυφή της Κοινοπολιτείας, είναι ισχυρός συμβολισμός. Υπενθυμίζει την επιρροή που εξακολουθεί να έχει η Βρετανία σε αρκετά μέρη του κόσμου. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρέχονται και στρατιωτικές διευκολύνσεις στις βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις. Από την άλλη πλευρά, αρκετές χώρες-μέλη της Κοινοπολιτείας κυρίως από τις λιγότερο αναπτυγμένες, ωφελούνται από τις προνομιακές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με την Μ. Βρετανία.

Η Κοινοπολιτεία όμως ως οντότητα δεν έχει πολιτική ισχύ παγκοσμίως. Αυτό οφείλεται στο ότι οι χώρες που την αποτελούν δεν έχουν τον ίδιο διεθνή προσανατολισμό, ούτε έχουν κοινές συμμαχίες. Κάποιες είναι ανήκουν σε αυτό που αποκαλούμε Δύση (Καναδάς, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία κ.α), άλλες είναι κοντά στην Ρωσία, κάποιες έχουν «αποικιοποιηθεί» οικονομικά από την Κίνα (κυρίως στην Αφρική και στον Ινδο-Ειρηνικό Ωκεανό), και ορισμένες προσπαθούν να συνεχίσουν την πολιτική του παλιού Κινήματος των Αδεσμεύτων. Κάποιες είναι σκληρά ανταγωνιστικές ή και εχθρικές μεταξύ τους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίπτωση Ινδίας-Πακιστάν. Πολλές, είτε μεμονωμένα οι ίδιες, είτε μέσω των περιφερειακών οργανισμών στους οποίους ανήκουν, έχουν ισχυρές σχέσεις με την ΕΕ, από την οποία όμως η Βρετανία έχει αποχωρήσει!

Μία άλλη παράμετρος που πρέπει να προσεχθεί είναι ότι από τα 56 κράτη της Κοινοπολιτείας, τα 15 έχουν ως Αρχηγό του Κράτους τον εκάστοτε Βρετανό Μονάρχη. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν χώρες της Κοινοπολιτείας που μετατρέπονται σε αβασίλευτες Δημοκρατίες, με αποτέλεσμα να «εκπίπτει» αυτομάτως ο/η Βρετανός/ή μονάρχης από την ηγεσία τους, όπως έγινε πρόσφατα με τα νησιά Μπαρμπέϊντος (ή Μπαρμπάδος) της Καραϊβικής. Ήδη ετοιμάζονται σχετικά δημοψηφίσματα σε δύο χώρες το προσεχές διάστημα. Επίσης στην Αυστραλία, εδώ και καιρό αναπτύσσεται κίνημα για να κηρυχθεί η χώρα αβασίλευτη Δημοκρατία.

Ο θάνατος της δημοφιλούς βασίλισσας Ελισάβετ και η διαδοχή της από τον Κάρολο, που δεν έχει την ίδια λάμψη με την μητέρα του, είναι πολύ πιθανόν να επιταχύνει παρόμοιες διαδικασίες. Και μάλιστα αυτή την φορά όχι μόνο για την απομάκρυνση του Βρετανού μονάρχη από την κορυφή των κρατών αυτών, αλλά για πλήρη αποχώρηση ορισμένων χωρών από την ίδια την Κοινοπολιτεία.