Επτά απλές ιδέες για την εξωτερική πολιτική

Eν πτήσει προς τη Συρία, το 1941, ο στρατηγός Ντε Γκολ έγραφε στο ηµερολόγιό του: «Vers l’Orient compliqué, je volais avec des idées simples» – «Πετώ προς την περίπλοκη Μέση Ανατολή, έχοντας κατά νου µερικές απλές ιδέες». Ποια είναι τα δικά µας περίπλοκα προβλήµατα στο σύνθετο µωσαϊκό της Ανατολικής Μεσογείου και της Βαλκανικής, και ποιες είναι οι σταθερές µας επιδιώξεις; Αυτές είναι οι κατά Ντε Γκολ απλές ιδέες για την επίλυση των περίπλοκων προβληµάτων µας. Ας δούµε αυτές τις απλές ιδέες – απλές αλλά όχι εύκολες, απλές αλλά θεµελιώδεις.

Του Νίκου Ξυδάκη

1.  ∆ιατήρηση και µεγαλύτερη δυνατή αύξηση της γεωπολιτικής επιρροής της χώρας µας.
2. Καλύτερη δυνατή λύση του Κυπριακού, σε συνεργασία µε την Κυπριακή ∆ηµοκρατία.
3. Ανάσχεση εξάπλωσης (containment) της Τουρκίας, ανακοπή της αυξανόµενης επιρροής της, τουλάχιστον προς ∆υσµάς, δηλαδή στα Βαλκάνια και στο Αιγαίο. Είναι το µέτωπο στο οποίο συγκεντρώνουµε τις δυνάµεις µας.
4. Καλλιέργεια συµµαχιών και εµβάθυνσή τους, αφενός µε την Ευρωπαϊκή Ενωση (έστω και κλυδωνιζόµενη), αφετέρου διµερώς µε νοτιοευρωπαϊκές χώρες, µε τις οποίες έχουµε κοινά προβλήµατα: Μεταναστευτικό, σχέσεις µε Μαγκρέµπ και Μασρέκ.
5. Εξάπλωση επιρροής στα Βαλκάνια. Είµαστε -ακόµη- η ισχυρότερη χώρα στρατιωτικά και οικονοµικά, µε όρους ΑΕΠ και κατά κεφαλήν εισοδήµατος. Χρειάζεται να κλείνουµε ευνοϊκά τα µέτωπά µας προς Αλβανία και Βόρειο Μακεδονία. Με τη Β. Μακεδονία κλείσαµε ευνοϊκά. Μένει η Αλβανία τουλάχιστον.

Με αιχµή τη γεωοικονοµικά προνοµιούχο θέση της Θεσσαλονίκης, µόνο αξιόλογο λιµάνι εγγύς του Σουέζ και στις θαλάσσιες οδούς προς Αφρική, ∆. Ευρώπη, Εύξεινο, προσπαθούµε να διαδραµατίσουµε ηγεµονικό ρόλο στη βαλκανική ενδοχώρα – έως τα κράτη της Μεσευρώπης. Η Θεσσαλονίκη µπορεί και να είναι ο κόµβος των εµπορικών δρόµων που ενδιαφέρουν Κίνα, Ρωσία, Γερµανία και ΕΕ, µέσω των δικτύων που εκκινούν από το λιµάνι της και διελαύνουν την Κεντρική Ευρώπη.

6. Σχέσεις µε Ρωσία. Απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και επιδεξιότητα. ∆εν πορευόµαστε µε το δόγµα του «οµόδοξου θρησκευτικού τόξου της Ορθοδοξίας», διότι ως προς τούτο ήµασταν ιστορικά ανταγωνιστές και όχι σύµµαχοι – ας δούµε λ.χ. τι συµβαίνει µε τις αυτοκεφαλίες των σλαβικών Εκκλησιών και τις προστριβές Οικουµενικού Πατριαρχείου και Πατριαρχείου Μόσχας, όπως στην πρόσφατη περίπτωση της Ουκρανίας. Πορευόµαστε µε βάση το τι εκπροσωπούµε εµείς για τη Ρωσία: Είµαστε η θαλάσσια έξοδος προς τη Μεσόγειο, προς τη θερµή θάλασσα, που πάντα αναζητεί.

7. Σχέσεις µε ΗΠΑ. Ο βασικός σύµµαχος µετά τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο αντιµετωπίζεται αµφίθυµα εκ µέρους µας, κυρίως λόγω της αµερικανικής ανάµειξης στη δικτατορία των συνταγµαταρχών και στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Αλλά έκτοτε έχουν παρέλθει δύο γενιές και έχουν επισυµβεί µείζονες ανακατατάξεις.

Η Θεσσαλονίκη µπορεί και να είναι ο κόµβος των εµπορικών δρόµων που ενδιαφέρουν Κίνα, Ρωσία, Γερµανία και ΕΕ, µέσω των δικτύων που εκκινούν από το λιµάνι της και διελαύνουν την Κεντρική Ευρώπη

Η ελληνική κοινή γνώµη και η πολιτική τάξη σταδιακά απαλλάσσονται από το σύνδροµο του φοβικού και άλογου αντιαµερικανισµού, και βλέπουµε τις σχέσεις µε τις ΗΠΑ ρεαλιστικά και πρακτικά, από τη σκοπιά του εθνικού συµφέροντος, χωρίς κόµπλεξ κατωτερότητας, αλλά και χωρίς αταβιστικό αντιαµερικανισµό. Αυτές είναι οι επτά σταθερές, οι επτά απλές ιδέες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Σε αυτές επιβάλλεται να προσθέσουµε δύο ακόµη:

α. Τα Global Issues. Ζητήµατα υπερεθνικού ενδιαφέροντος, πλανητικής κλίµακας και πανανθρώπινου ενδιαφέροντος, όπου συνυπάρχουν φυγόκεντρα ή και αντικρουόµενα εθνικά και εταιρικά συµφέροντα. Στα Global Issues συχνά εκδηλώνονται σύγχρονες µορφές υβριδικού πολέµου. Τέτοια είναι, λ.χ.: Μετανάστευση - προσφυγικές ροές - φύλαξη συνόρων. Κυβερνοασφάλεια - πόλεµοι προπαγάνδας, πληροφοριών, Intelligence. Τροµοκρατία. Οικονοµικές κρίσεις - εµπορικοί πόλεµοι. Κλιµατική αλλαγή - προστασία περιβάλλοντος

β. Πολιτισµός - soft διπλωµατία. Ο πολιτισµός αποτελεί ιδιαίτερο διπλωµατικό asset της Ελλάδας, καθώς βρισκόµαστε στον πυρήνα του δυτικού πολιτισµού, και µεταξύ των αρχαίων γλωσσών και εθνών.

Τέλος: Η εξωτερική πολιτική εξαρτάται από τη γεωγραφία, τον συσχετισµό ισχύος, τις συγκυρίες. Εξαρτάται από τα πρόσωπα και τους πολιτικούς σχηµατισµούς, από τις υποκειµενικές τους δυνατότητες. Συναρτάται αναπόδραστα µε την κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας, µε την οικονοµική ανάπτυξη, το δηµογραφικό σφρίγος, το φρόνηµα. Συναρτάται µε τους δοµικούς µετασχηµατισµούς της εργασίας και τις συνακόλουθες κοινωνικές-ανθρωπολογικές µεταβολές. Οι «απλές ιδέες» δεν είναι διόλου εύκολες. Οµως µε αυτές πρέπει να συνοµιλεί η πολιτική τάξη – τουλάχιστον αυτή.